ekonomika (36)

70    3. Ttaiuporl jako dłial gospodarki naroj_OWcl

*    wpływ na warunki realizacji produkcji - na wybór technologii, jakość wyro. bów;

•    wpływ na koszty produkcji — na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw. Różny jest wpływ transportu na każdy z wymienionych aspektów funkcjonowania produkcji. Na jedne z nich wpływa jakość infrastruktury, zdolność przepustowa szlaków komunikacyjnych, na inne zaś - sprawność działania firm transportowych oraz jakość świadczonych przez nie usług.

Wielkość produkcji bieżącej zależy od zdolności wytwórczej zakładu i od wystarczającego dopływu surowców, materiałów, półfabrykatów, paliw, czy energii. Transport może wpływać hamująco na dynamikę produkcji, jeżeli nie będzie miał wystarczającej zdolności przewozowej lub z winy transportu nastąpią zakłócenia w dostawach.

Wpływ transportu na strukturę asortymentową produkcji może być bezpo-1 średni łub pośredni. O wpływie bezpośrednim możemy mówić, gdy o asorty-1 mencie produkcji będzie decydować zaopatrzenie w surowce lub materiały po- I chodzące z pojedynczych, daleko usytuowanych źródeł. Przy złym połączeniu I transportowym produkcja może wcale nie zostać rozpoczęta lub zostać zanie-1 chana, natomiast przy dobrym połączeniu i sprawnie funkcjonującym transpor- I de ma szanse na prawidłowy rozwój. Analogiczna sytuacja może wystąpić z do- I stępem do rynków zbytu, co istotne jest zwłaszcza w przypadku towarów łatwo I psujących się. Z pośrednim wpływem transportu na strukturę asortymentową I produkcji mamy do czynienia wtedy, gdy stosuje się wysokie ceny na usługi I transportowe, bez znacznego zróżnicowania ze względu na przedmiot przewo- I zu (czy przewozi się surowce, droższe półfabrykaty, czy wysokowartościowe I wyroby gotowe). Może to spowodować, że zakup niektórych surowców lub I półfabrykatów z dalszych odległości stanie się nieopłacalny .

Wpływ transportu na jakość wyrobów może być znaczny. Jakość wyrobów I u finalnego odbiorcy zależy od:

*    surowców, materiałów zużytych w produkcji, których jakość może ulec po- I gorszeniu w trakcie transportu;

•    bezpośredniego sposobu transportowania wyrobów gotowych do konsu- I menta (czyli od sposobu przewozu, przeładunku, warunków składowania), j

Zmiana jakości towarów w trakcie transportu nie zawsze musi oznaczać jej ob-mżenie, gdyż można podać przykłady takich towarów, które w czasie transpor- I tu dopiero uzyskują właściwą jakość (np. owoce cytrusowe).

Transport pasażerski też może mieć pośredni wpływ na jakość towarów. Je- 1 żeli pracownicy produkcyjni dojeżdżają do pracy zmęczeni dalekim dojazdem, i korzystają z zatłoczonych środków transportu i na dodatek źle kursujących, to ] sytuacja taka ma wpływ na zmniejszenie ich wydajności pracy oraz na skłon- j ność do popełniania błędów i pogorszenie jakośd produkowanych wyrobów.

67

W. Grzywacz. /. Bumewicz, op cii., s. 80.

3,4. Wpływ transportu na hinkgonowank produkgt

Wpływ transportu na wybór technologu produkcji jest tylko pośredni, Poszukiwanie i stosowanie technologii bardziej energo-, praco- i materialooszczęd-nych często wynika z trudności w uzyskaniu surowców, materiałów, czy energii, a wysokie koszty transportu skłaniają do zmniejszenia transportochlonnośd. Natomiast dobrze funkcjonujący transport i stworzenie systemów logistycznych ułatwiają wprowadzanie w zakładach pracy zasady „just in tirne', dzięki czemu nie są składowane ani surowce do produkcji, ani wyroby gotowe i w rezultacie obniżają się koszty produkcji.

Stosunkowo tani transport sprzyja kooperacji i specjalizacji produkcji. Gdy koszty transportu są niskie, wówczas koszty całkowite wytworzenia wyrobu w wyniku specjalizacji też będą niższe. Jeżeli towar opłaca się przewozić na dalsze odległości, to znacznie rozleglejsze mogą być rynki zbytu. Poszczególne dobra muszą być na ogól kilkakrotnie przetworzone, zanim dotrą do ostatecznego odbiorcy. Ten wieloszczeblowy proces produkcji odbywa się często w wielu miejscach. Przewóz półproduktów jest przeważnie tańszy niż przewóz wielkogabarytowych lub przestrzennych wyrobów gotowych. Oczywiście oszczędności u poszczególnych kooperantów muszą być większe od wzrostu globalnych kosztów transportu.

Wpływ transportu na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw może być dwojaki:

•    transport może wpływać na wzrost obrotów przedsiębiorstwa, a zatem na obniżenie kosztów jednostkowych produkcji;

•    ceny za usługi transportowe wpływają na ostateczny koszt produkcji.

Nie wszystkie rodzaje produkcji są jednakowo wrażliwe na zmiany cen w transporcie. Zależy to od udziału kosztów transportu w kosztach całkowitych wyrobu. Rodzaje produkcji najbardziej wrażliwe na zmiany cen w transporcie to te, w których do 50% kosztu w miejscu dostawy stanowią właśnie koszty transportu. Do takich rodzajów produkcji należą: produkcja materiałów budowlanych, produkcja surowców energetycznych, rud metali, wyrobów ceramicznych, drewna. Cechują się one niskim stopniem przetworzenia wyrobów i małą wartością, a wymagają wykonania dużej pracy przewozowej i dużej liczby operacji przeładunkowych. Z kolei najmniej wrażliwe na zmiany cen w transporcie są te rodzaje produkcji, w których koszty transportu w miejscu dostawy nie przekraczają 1%. Do takich należą: produkcja wyrobów elektronicznych, precyzyjnych, sprzętu gospodarstwa domowego, produkcja leków, kosmetyków, produkcja odzieży, obuwia i innych produktów wysoko przetworzonych.