ET0

60 Rozdział 4. Turystyka jako sektor gospodarki

wskazują jednak na konieczność traktowania sektora turystycznego jako elementu składowego gospodarki narodowej w systemie ścisłych powiązań.

4.5. Czynniki produkcji w gospodarce turystycznej

Sektor turystyczny uznano za jeden z elementów struktury gospodarki narodowej, przenikający się w ramach swoich funkcji z innymi sektorami gospodarczymi i wspomagany przez nie. Zasadnicza część procesów gospodarczych w sektorze turystycznym jest realizowana przez bezpośrednią gospodarkę turystyczną i reprezentujących ją przedsiębiorców turystycznych. Podobnie jak w całej gospodarce, również w turystyce do realizacji końcowych efektów niezbędne są czynniki produkcji.

Czynniki produkcji są to wszystkie środki uczestniczące w procesach produkcji dóbr rzeczowych lub usług. Środki te można różnie klasyfikować. W klasycznej teorii ekonomii wyróżnia się trzy podstawowe czynniki produkcji: pracę, ziemię i kapitał. Wymienione czynniki w nowoczesnych ujęciach uzupełnia się czwartym czynnikiem - informacją (postępem techniczno-organizacyjnym).

Praca to celowa działalność człowieka, polegająca na przekształceniu dóbr przyrody i przystosowywaniu ich do zaspokajania potrzeb ludzkich, wykonywana z reguły odpłatnie. Można ją rozpatrywać w ujęciu zarówno ilościowym, jak i jakościowym. Do oceny ujęcia ilościowego służy przede wszystkim wskaźnik liczby zatrudnionych. Przy ocenie jakościowej natomiast bierze się pod uwagę głównie wykształcenie i staż pracy. Ilościowe i jakościowe potrzeby przedsiębiorstwa usługowego w zakresie czynnika pracy wiążą się ściśle z wielkością popytu na jego usługi oraz poziomem stosowanych rozwiązań technicznych i organizacyjnych.

Rozpatrując zmiany ilościowe, można uznać, że ogólny wzrost gospodarczy znajduje się we wprost proporcjonalnej zależności od zapotrzebowania na pracę. Wiadomo bowiem, że ogólny wzrost gospodarczy wiąże się ściśle ze wzrostem produktu społecznego, w tym także usług. Tym bardziej że zgodnie z teorią trzech sektorów gospodarki narodowej, potwierdzoną praktyką gospodarczą, zapotrzebowanie na usługi rośnie w skali wyższej od przeciętnej. Można więc przyjąć, że ogólny wzrost gospodarczy prowadzi do wzrostu zapotrzebowania na usługi, a w dalszej konsekwencji do wzrostu liczby godzin pracy i zapotrzebowania kadrowego.

Postęp techniczny wykazuje dwukierunkowy związek z wielkością zatrudnienia. Z jednej strony w wyniku częściowego zastępowania pracy ludzi pracą maszyn oraz wzrostu wydajności pracy zmniejsza się zapotrzebowanie na nią. Z drugiej strony jednak powoduje zapotrzebowanie na nowe stanowiska pracy, zwłaszcza związane z obsługą nowoczesnych urządzeń.

Aby przedsiębiorstwo mogło sprawnie realizować swoje zadania w gospodarce rynkowej, powinno mieć nie tylko odpowiednią liczbę pracowników, ale też załogę odpowiednią pod względem kwalifikacji zawodowych. Na kwalifikacje zawodowe pracownika składają się: wiedza teoretyczna, doświadczenie związane z wykształceniem zawodowym, umiejętności praktyczne oraz specyficzne cechy pracownika - nieodzowne lub przydatne zwłaszcza w wykonywaniu danego zawodu. W analizie poziomu kwalifika-