90 Rozdział 6. Popyt turystyczny
• roczny cykl wahań, w ramach którego wyróżnia się podokresy tygodniowe, miesięczne, kwartalne, półroczne,
• systematyczne powtarzanie się w każdym roku,
• określona regularność33.
Rozmiary wahań sezonowych można ustalić, obliczając wskaźniki sezonowości wyrażone w procentach, nazywane wahaniami sezonowymi multiplikatywnymi, lub absolutne poziomy wahań sezonowych wyrażone w jednostkach badanego zjawiska, nazywane wahaniami sezonowymi addytywnymi. Wahania sezonowe można wyrazić np. następującym wskaźnikiem:
W, = • 100%,
^.śr
gdzie: Ws - wskaźnik sezonowości, Pcx - wielkość popytu ekstremalna, PSr - wielkość popytu średnia.
Przyczyny występowania wahań okresowych mogą mieć podłoże:
• naturalne - pory roku, warunki klimatyczne, cykl życia człowieka,
• instytucjonalne - instytucjonalizacja czasu wolnego, tj. długość tygodnia pracy, liczba godzin pracy w ciągu tygodnia, rozkład i długość urlopów, liczba świąt państwowych i kościelnych, rozkład i długość ferii szkolnych i wakacji.
Niezależnie od przyczyn sezonowości długość czasowego nasilenia nurtu podróżujących zależy również, od uczestnictwa danego obszaru w krajowym i zagranicznym ruchu turystycznym, lokalnych walorów turystycznych i turystycznego zagospodarowania3,1. Sezony turystyczne kształtują się odmiennie dla poszczególnych regionów, a także miejscowości.
Ze względu na czas występującej nierównomierności można wyróżnić wahania okresowe:
• dobowe (np. usługi gastronomiczne),
• tygodniowe (np. wyjazdy weekendowe, podróże służbowe),
• dekadowe,
• miesięczne,
• kwartalne,
• roczne (wahania sezonowe),
• wieloletnie.
W turystyce obserwuje się również wahania przestrzenne. Przyczyną tego rodzaju wahań są:
• nierównomierność rozmieszczenia walorów turystycznych,
• nierównomierność rozmieszczenia sieci osiedleńczej i komunikacyjnej.
Można wyróżnić wahania przestrzenne:
• obszarowe,
31 A. Bott, A. Panasiuk, Usługi łączności w sezonie turystycznym, ..Ekonomiczne Problemy Turystyki” 2002. nr I. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 69.
34 J. Altkorn, Marketing..., op. cit., s. 27.