ET 8

98 Rozdział 6. Popyt turystyczny

wielkość ruchu. Źródłem danych wtórnych może być sprawozdawczość wewnętrzna przedsiębiorstw turystycznych, a także Instytut Turystyki w Warszawie.

W przypadku niewystarczalności danych pochodzących ze źródeł wtórnych dla potrzeb określonego badania można rozważać celowość przeprowadzenia badań z wykorzystaniem danych pochodzących ze źródeł pierwotnych. Dane pierwotne to oryginalne informacje, niedostępne w innych źródłach i zbierane w ściśle określonym celu. Ich pozyskiwanie odbywa się według określonej procedury i wymaga stosowania specjalnie dobranych metod i narzędzi badawczych. Zaletą pozyskiwanych w ten sposób danych jest ich duża skuteczność, wynikająca z określenia celu bezpośrednio odnoszącego się do problemu badania.

W pomiarach ruchu turystycznego najczęściej stosuje się dwa rodzaje badań⁴²:

•    badania całościowe (pełne, wyczerpujące), czyli badania wszystkich jednostek danej zbiorowości w danym okresie - przykładem tu mogą być: liczba przekroczeń granicy, liczba gości wpisanych do rejestru hotelowego, ewidencja opłat lokalnych (klimatycznych); w praktyce badania pełne stosuje się wtedy, gdy można wprowadzić obowiązek udzielania odpowiedzi i gdy koszty przeprowadzenia badania uzasadniają zastosowanie tej metody;

•    badania częściowe (niepełne, niewyczerpujące), czyli badania części jednostek danej zbiorowości; badania te powinny być reprezentatywne, a więc oparte na takim doborze próby badanych jednostek, aby odzwierciedlała ona strukturę i charakter całej zbiorowości; w odniesieniu do ruchu turystycznego badania reprezentacyjne są rekomendowane szczególnie dla badania podróży turystycznych mieszkańców danego kraju; zaletami badań częściowych są niższe koszty oraz możliwość ustalenia cech ruchu turystycznego, które byłoby trudno określić za pomocą innych metod; do wad zaliczyć można obciążenie wyników błędem statystycznym.

Przykładem pozyskiwania danych zakwalifikowanych jako źródła pierwotne są badania ankietowe, prowadzone technikami wywiadu bezpośredniego, pocztowego, prasowego lub telefonicznego⁴³. Ze względu na duży koszt ich przeprowadzenia występują one przede wszystkim w formie badań częściowych. Najczęściej wykorzystywane są tu metody demoskopijne na podstawie kwestionariusza ankietowego. Z innych metod wyróżnić można badania panelowe i obserwację. W ten sposób można uzyskać informacje dotyczące np. preferowanych kierunków wyjazdów turystycznych, motywacji podróży, poniesionych wydatków w czasie wyjazdu turystycznego czy oceny jakości usług turystycznych.

Badanie wielkości i struktury ruchu turystycznego wymaga, zgodnie z zaleceniami WTO, uwzględnienia podziału wszystkich odwiedzających na odwiedzających krajowych (turystów i odwiedzających jednodniowych mieszkających w danym kraju) oraz odwiedzających międzynarodowych (turystów i odwiedzających jednodniowych mieszkających na stałe za granicą). Obok liczby odwiedzających miernikiem popytu turystycznego może być również wskaźnik charakteryzujący liczbę i częstotliwość wyjazdów, tj.

⁴² Kompendium..., op. cii., s. 143; S. Kaczmarczyk, Badania marketingowe. Metody i techniki. PWE.

Warszawa 2002.

⁴³ A. Niezgoda, P. Zmyślony, Popyt..., op. cit., s. 172.