g┬▒siorowski022

mchów, gdy tymczasem części i wiązadła położone do tyłu od nich napinają się i hamuję ruchy. W ruchach zgięcia do tyłu mamy odwrotne stosunki. Jednak należy pamiętać, że ważnym czynnikiem hamującym ruchy jest również prężny opór-mięśni antagonistycz-r.ych, przeciwstawiających się nadmiernemu ich rozciąganiu; w 2gięc:u do przodu rozciąganiu ulegają mięśnie grzbietu, w zgięciu do tyłu — mięśnie brzucha.

b. Boczne ruchy zgięcia w płaszczyźnie czołowej <fiexio late^lis) są to ruchv asymetryczne acKoła o"st strzatkottTriMęHnątrgJ-prżgTj^drdlńlszdzyste. .1 cżfówieka żywego ruch ten w całości wynosi ok. H0^e. na zwłokach ok. 165⁹. Ruch ten jest najobszer-r.;~;szy w odcinku piersiowym. W odcinku szyjnym wskutek skośnego położenia powierzchni stawowych łączy się on z ruchem obrotowym w tę samą stronę. W ruchach rgięcia bocznego czynnikami hamującymi, tak jak poprzednio, są wiązadła, odpowiednie .'rąści pierścieni włóknistych i torebek stawowych, ju.\ również mięśnie strony przeciwne;: poza tym w zgięciu bocznym piersiowego odcinka kręgosłupa hamująco działają też OAohodzące r.a siebie żebra pc stronie wykonywanego ruchu.

: Ruchy obrotowe w prawo i w 1 owo {roror-o s. torsio et reto^sio) są rucham: rj-metrycznymi c.okom osi pionowe; biegnące; pizer środek jądra miazdżystego. U żywego człowieka ruch ten wynosi w każcą stronę ok 30^c. na zwłokach ok. 90*. Jest ór. na;obszerniejszv w odcinku szyjnym. w lędźwiowym r.:e występuje prawie wcale wskutek położenia wyrostków stawowych : wielkości trzon:w kręgów. Ruch ten więc wzrasta k- górze, rozpoczynając się właściwie dopiero powyżej pępka. Ruchy obrotowe są hamowane głównie przez krążki międzykręgowe i torebki stawowe, ale także przez opór anta-i mistycznych mięśni.

i. Ruchy obwodzenia (ci,wumdiicfio) występują przez kombinację wszystkich :i-ech wyżej wymienionych postaci ruchów. W ruchach tych biorą rówrueż udział stawy ć: kirowe.

Do powyższych ruchów dochodzi jeszcze ruchomość przedkrzyżowegn odcinka kręgosłupa w stosunku do kości krzyżowej, i tutaj mogą odbywać się ruchy zgięcia i prostowania. 2gięcia bocznego i ruchy obrotowa. Poza tym znaczna grubość ostatniego krążka .r.iędzykręgowego może powodować zmianę kąta lęćrriowo-krzyżowcgo (ryc. 347).

Jako czynne siły prostujące kręgosłup służą mięśnie rrzbietu. jako zgmacze — mięśnie brzucha. Siła prostowników' (m. erector spmae) jest bardzo duża, u atletów może dochodzić do 300 kG. 3iemie działają w.ęzadła żółte w sensie prostowania kręgosłupa zaoszczędzając pracy prostownikom. O wiele słabsze od prostowników są zgtr.acze. ponieważ r.:= biorą one udziału w utrzymywaniu równowagi ciała. Tułów' wyprowadzony ze swej równowagi chwiejnej przewraca się do przodu bez udziału mięśni, pod wpływem własnej m.aśy. Jako mięśnie zginające bocznie kręgosłup służą brzuszne i grzbietowe pasma mięśniowe jednej strony. Wreszcie ruchy obrotowa kręgosłupa wykonują współdziałające spirale mięśniowe tEraus), skonstruowane zarówno z mięśni grzbietu, jak i mięśni brzucha obu stron (p dalej).

Ruchy kręgosłupa człowieka żywego. Wspomnieliśmy poprzednio, że ruchy człowieka żywego mają mniejszy zakres niż ruchy na preparacie. Powodowane jest to y.-m, że u człowieka żywego poza czynnikami fizycznymi hamującymi ruchy, jak krążki międzykręgowe, więzadła i torebki stawowe, dochodzą jeszcze czynniki natury fizjologiczne}. jak mięśnie, a nawet psychologicznej w 2ależr.csci od naszej chęci wykonywania ruchów czy wrażliwości na niewygody itp. Z tych wszystkich powodów ruchomość całe-r. kręgosłupa, jak również oddzielnych jego części, jes: osobniczo tak bardzo zmienna. Właściwością charakterystyczną i ważną jest to. że za.<res ruchów 2gięcia różnych odcinków kręgosłupa jest naprzemiennie większy to do przodu, to do tyłu: kręg: lędźwiowe zginają się bardziej do tyłu. piersiowe do przodu, szyjne wraz z głową znowu do tyłu; również inne stawy, poniżej kręgosłupa, staw biodrowy zgina się bardzo znacznie do przodu, staw kolanowy tylko do tyłu. stawy skokowe głównie do przodu, wreszcie stawy śr ‘dstopno-paliczkowe zginają się silniej grzbietowo Urządzenie to umożliwia skoki i chroni równocześnie rdzeń i mózgowne przed zbyt silr.jmni wstrząsami podczas zeskakiwania lub upadku na podeszwy stóp.

Zadziwiająco wielką ruchomość kręgosłupa widzimy u akrobatów. tzw. ludzi-w-ęży. Poźa odpowiednimi skłonnościami jest to wynik czynnego i biemc-go wyciągania oraz masowania torebek stawowych, więzadeł i mięśni jui od wczesnej młodości, a także wy-

271