HP0001

■tyjęąnych w życiu społecznym środków toksycznych: nikotyny i kofeiny. Nic ' obejmuje również różnorodnych mikstur preparowanych sposobem domo-* %przcz młodzież ³.

Wespół pracowników Kliniki Chorób Psychicznych Akademii Medycznej iańsku zaproponował podział środków toksycznych na sześć grup.

szóstą grupę wyodrębniono politoksykomanię, która obejmuje

adużywanych,

środki nasenne, przeciwbólowe, narkotyzujące i cuforyzującc. •‘•j.y A Podział środków leczniczych, najczęściej zażywanych i n:

obejmuje zazwyczaj trzy grupy: 1) środki nasenne i uspokajające; 2) środki

przeciwbólowe i przeciwgorączkowe; 3) środki pobudzające i dopingujące.

Toksykomani nadużywają ich w celach odurzania się, zmieniając często

§1H

dawki i sposób ich użycia. Długotrwale nadużywanie tych Icków prowadzi do uzależnienia.

SRr

nymi przez Komisję Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia. Pierwsze trzy grupy stanowią groźne narkotyki, dalsze trzy powodują niniejsze zagro

Farmakologiczny podział środków wywołujących stan zależności zaproponował L. Welbel (330, s. 91 -92) z I Kliniki Psychiatrycznej Instytutu Psychoncurologiczncgo w Warszawie) Podział obejmuje sześć grup środków: 1) przeciwbólowe środki narkotyczne (pochodne makowca i syn-tetyki o podobnym działaniu); 2) środki nasenne, uspokajające i anksio-ife lityczne (barbiturany, pochodne propandidu); 3) środki pobudzające (amfetaminy, kokaina i inne stymulanty); 4) środki psycholcplycznc (roślinne i syntetyczne, LSD, kanabis); 5) środki antycholincrgicznc (triheksy-fcnidyl, Parkopan); 6) rozpuszczalniki tłuszczu (benzyna, rozpuszczalniki, alkohol etylowy). Podział ten nic pokrywa się z rodzajami zależności poda

żenie, nic należy ich jednak lekceważyć, zwłaszcza alkoholu.

is

Typy' toksykotnanii współczesnej

Bogaty zestaw środków leczniczych i toksycznych nadużywanych przez współczesnych narkomanów próbowano poklasylikować w pewne grupy. Podstawą klasyfikacji było najczęściej pochodzenie środka, niekiedy sposób jego działania na psychikę lub skulki, jakie wywołuje. Trudno tu o ścisły podział, bo wiele środków otrzymywanych dawniej z roślin oraz

Szczegółowy zestaw środków i grup toksykoinanii ilustruje tabela 1 w nm-v Z. Thillc, L. Zgirski, 314, s. 75.    ^pnlŁy 56

Bar- t

grzybów obecnie można uzyskać syntetycznie. Wywołują one podobne działanie. Do klasycznych narkotyków doszły obecnie nowe rozpuszczalniki chemiczne i środki lotne. Jako podstawę typizacji toksykomanii przyjęto tu pochodzenie środka — nazwę rośliny (kanabis, koka) lub zawartego w niej związku chemicznego (opium, nikotyna) albo postać chemiczną przyjmowanego środka uzależniającego (alkohol) lub leż sposób zażywania rozpuszczalników (inhalacja). Końcówki „izm”, „mania” oznaczają nawykowe nadużywanie danego środka — toksykomanię, a w połączeniu z nazwą przyjmowanej substancji dają typ toksykomanii. Wyodrębnione typy toksykomanii spotykane są obecnie powszechnie w psychiatryczno--psychologiczncj literaturze przedmiotu (Urban, 320; Kubikowski. 184; Alapin, 6; Thillc, Zgirski, 314).

a. Kofeinizm i leinizm

Rozpowszechnione picie mocnej kawy i herbaty należy, obok alkoholizmu i nikotynizmu, do najbardziej tolerowanych nałogów naszej cywilizacji. Rzeczywista liczba nałogowców nic jest znana. W większości krajów nic prowadzi się w ogóle statystyk z tego zakresu. W praktyce klinicznej zdarzają się przypadki bardzo silnego uzależnienia psychicznego, a niekiedy także z wyraźnymi objawam głodu fizycznego i zespołem abstyncncyjnym.

Związkami chemicznymi warunkującymi nałóg kawomanii i lierbato-manii są kofeina i teina Występują one w ziarnach kawy i w liściach herbaty, a także w orzeszkach kola. Obecnie otrzymuje się kofeinę i teinę również syntetycznie. Kofeina ma właściwości pobudzające korę mózgową, usuwa lub obniża poczucie zmęczenia psychicznego i fizycznego. Pod wpływem kofeiny wzrasta ciśnienie kiwi, częstotliwość oddechu, także procesy myślowe ulegają przyspieszeniu. Kawa należy do najbardziej łubianych psychoslymuI a n lów, ma właściwości moczopędne i po spożyciu bywa wydalana z organizmu po 6 godzinach. Jej obecność w organizmie utrzymuje się jednak do 24 godzin. Kofeinizm stanowi często wstęp do wytworzenia się innych nałogów, prowadzi do nadużywania barbituranów i środków ani feta m i n owy cli.

Podstawowym surowcem do produkcji kofeiny sa ziarna kakaowca. Na święcie jest wiele gatunków tej rośliny. Najbardziej rozpowszechniony jest kakaowiec arabski (Coffea arabied). Ziarna krzewu kakaowca zawierają I -2% kofeiny. Światowa produkcja kawy w 1971 r. wynosiła 4880 tys.

57

~-**!»*m**2 rriamszssmum

i