Socjologia wizualna oczami medioznawey 19
czym polega dynamika tworzenia internetowych grup dyskusyjnych - co powoduje, że się rozwiązują? Pytania mogą być jeszcze bardziej szczegółowe - w dodatku do każdego z nich w jakiś sposób odnosili się przedstawiciele innych dziedzin. Rzadko próbowali odpowiadać na nie socjologowie, nawet „socjologowie wizualni”. Ale jakimi cechami powinni oni dysponować, jeśli medioznawcy wspólnie z psychologami i antropologami mieliby wspólnie na nie odpowiadać?
Socjolog wizualny powinien, moim zdaniem, porzucić przekonanie, że start swojej dyscypliny rozpocząć należy od ustalenia definicji „obrazu”, „wi-zualności” i zajęcia się podstawowymi problemami kontaktu człowieka z wizualnością. Podstawowymi - w takim znaczeniu, w jakim przyjęto rozumieć to w medioznawstwie (a co zostało wykształcone przez uwarunkowania historyczne). Mianowicie, że najpierw zajmujemy się obrazami pojedynczymi i najprostszymi, potem ich sekwencją niemą, następnie dźwięczącą oraz coraz bardziej skomplikowanymi układami. Ani na to nie ma czasu, ani ochoty wśród braci naukowej - tak myślę. Co w takim razie powinien on robić? Bardzo dużo innych pożytecznych rzeczy. Wskażę na dwie, które są konsekwencją dwóch ważnych koncepcji.
Wolfgang Welsch w swojej publikacji Sztuczne raje? Rozważania o świecie mediów elektronicznych i o innych światach (2002) kreśli taką oto wizję kontaktu człowieka ze sferą wizualności elektronicznej. Nieustannie pytamy o to, jak zmieniają się pod wpływem mediów „współrzędne codziennego postrzegania lub jak działają na siebie wzajemnie rzeczywistość wirtualna i realna” (2002: 464). Należy zachować - twierdzi - obowiązek podwójnej refleksji, czyli dystansować się od naiwnej propagandy światów elektronicznych, lecz jednocześnie zgadzać się na przewartościowanie i zmianę wielu elementów zwyczajnej rzeczywistości w' związku z ekspansją świata elektronicznego. Refleksja Welscha, zasadniczo prowadzona z pozycji fenomenologii, przynosi wiele zaskakujących pytań także (jeśli nie szczególnie) dla socjologa nie stroniącego od zagadnień wizualności. Jak zmieniają się nasze przekonania i stereotypy pod wpływem mediów elektronicznych? Na czym polega wzajemne przenikanie się realności mediów' i rzeczywistości świata codziennego? W tym przypadku gazety' ilustrowane przedstawiają dziesiątki zaskakujących relacji z życia gwiazd i gwiazdeczek telewizji. Jak rozumieć zjawisko zacierania granic między realnością i symulacją? W jakim stopniu zmienił się nasz stosunek do cielesności w związku z upowszechnianiem się zasady ekshibicjonizmu medialnego?