IMAG0063

cji i schemacie nadawca — komunikat — odbiorca, gdzie tłumacz występuje w podwójnej roli odbiorcy komunikatu oryginału i nadawcy jego wersji przetłumaczonej.

Bardzo istotne miejsce zajmuje w powyższej definicji termin „tekst”, niewymienialny np. na „zdanie”, czy wyrażenie: nauka o przekładzie pojmuje przekład jako proces recepcji i werbalizacji tekstu (Textv erarbeitungs- und Textverbalisierungsprozess), przy czym recepcja obejmuje analizę i rozumienie (ib. 72). Wynika stąd główne zadanie nauki o przekładzie: polega ono na opracowaniu modelu opisowo-wyjaśniające ego procesu transferu tekstu wyjściowego na tekst docelowy, który uwzględniałby wszystkie czynniki umożliwiające ten transfer, który jest transferem sensu oryginału (des anEgaqgssprachlick Gemeinten).

Nie sposób nie zauważyć, że tak sformułowane zadanie albo romąja nieodłączny element czynność: przekładowczej, jaką jest jeswycasśe seasg oryginału, albo też zakłada jego przejrzy stość.

rzy mti czynnika kulturowego ( Witte 2000). Możnapo wiedzieć, że

tekstu wyjściowego ; przystąpił do pracy translatorskiej, czyli tam, gdzie zakończy ł się herroettertycznie rozumiany' proces dochodzenia do SOTSti OT/^U2.bj^.

Transfer, który jest rozumiany albo synonimicznie wobec procesu przekładu, albo jako pewna faza tego procesu (Wills 1977:73)jest dokonywany przy pomocy strategii i technik na poziomie syntak-tycznym, syntagmatycznym i leksykalnym. Opis tych technik do-

²³ Choć definiowany w kategoriach teorii komunikacji, przekład jest w koncepcji Wilssa „aktem ze swej istoty wolnym od interakcji, monologicznym” (74), co jest wyjaśniane przez brak „sprzężenia zwrotnego”, jakie normalnie zachodzi w przypadku autentycznej komunikacji niezapośredniczonej. Przypominamy w tym miejscu o interpretacji platońskiego wykluczenia poetów z państwa E. Havelocka. Przekład nosi według Wilssa cechy monologowe, a zatem można by mu przyporządkować obciążenia przypisywane przez Havelocka w imieniu Platona starogrec-kięj poezji. Tyle tylko, że tłumacz to odbiorca świadomy, który posiada instrumentarium „zmuszania” tekstu do przyjęcia postawy dialogowej.

starcza przekładoznawstwu instrumentarium teoretycznego, dydaktycznego i aplikacyjnego.

Nauka o przekładzie zajmuje się warunkami, koniec/ prawidłościami, wariacjami i automatyzmami związanym z transferem. Nauka o przekładzie korzysta z wyników badań innych dziedzin, wśród których wiodącą rolę odgrywają według Wiłssa semantyka i stylistyka. Semantyka dostarcza modeli kontekstowego użycia języka, bada współzależność pomiędzy czynnikami językowymi i pozajęzykowymi, sytuacyjne uwarunkowane prawidłowości stosowania określonych jednostek leksykalnych oraz ich dynamikę. Zakreśla też pole kolokacyjne (kollokathes Umfeldj poszczególnych leksemów. wyznaczając stopień jego elastyczności. Wyniki tych badań stanowią podstawę analizy tekstu wyjściowego przez tłumacza oraz wskazówki wspomagające i korygujące transfer.

Tak rozumiana semantyka, rozszerzona o aspekt dynamiczny, wykazuje punkty styczne z teoria gier językowych Wittgensteina. w której pierwiastek znaczenia semantycznego, czyli dostawana, jest rozpatrywany w kontekście językowej pragmatyki, czyli svtu-acyjności i umowności znaczeń

Stylistyka odgrywa istotna rolę w przekładzie literackim, który ma charakter twórczy i wymaga szczególnego uzgodnienia element, treści i formy. Wilss dzieli naukę o przekładzie na trzy podstawowe dziedziny (ib. 94f):

I ogólną naukę o przekładzie, badająca, uniwersalne prawidłowości procesu przekładowczego, niezależnie od konkretnych par języków,

2.    deskryptywną naukę o przekładzie, badającą empirycznie specyficzne problemy przekładowcze konkretnej pary języków w oparciu o naukę ogólną,

3.    stosowaną naukę o przekładzie, która bada możliwości i granice nauczania oraz wyuczalności przekładu w oparciu o wyniki obu wyżej wspomnianych dziedzin. (Odnośnie do tego podziału por. też Toury 1985:35).

Przedmiotem szczegółowego przekładoznawstwa (die besondere Ubersetzungwissenschaft) jest analiza konkretnych wydarzeń prze-

113