IMAG0053

rii teorii komunikacji, której model stanowi relacja pomiędzy nadawcą komunikatu, jego odbiorcą i tekstem przekazu. Teksty o przewadze elementu treści ( opisujące ) zostają tu zdefiniowane jako zorientowane na przedmiot tekst} informacyjne (sachorientierte informative Texte). Teksty, w których dominuje forma (te, o przewadze wyrazu) otrzymują nazwę zorientowanych na nadawcę tekstów ekspresyjnych (senderortentierte expressive Texte). Teksty o przewadze momentu apelu (nastawione na efekt) są określane jako zorientowane na zachowanie teksty operacyjne (verhaltensorientierte operative Texte). Reifi podkreśla - m.in. pod wpływem krytyki - że jej trójpodział ma charakter modelowy i wyodrębnione przez nią typy tekstu nie występują raczej w postaci czystej; stąd też mowa

0    przewadze pewnego pierwiastka:

Wymieńmy chociażby komentarz polityczny, który oprócz komentowania pewnego zjawiska politycznego (przekaz informacji) chce również m.in. wywrzeć wpływ na zachowanie czytelnika (efekt apelu); powieść tendencyjną, której kształt językowy odpowiada normom artystyczno-estetycznym (typ ekspresyjny), lecz zarazem zmierza ewentualnie także do spowodowania zmiany zachowania u czytelnika (typ operacyjny).

(So «ci etwa aur dcii poUtisłicn Korncntar verw(cscn, der neben der Kommontic-rang etneo po|iu«hcn PbSitomeiM (lnfi>rmiitii>n*vcnnitlliing) u.U nuch don Vcrhalien den

1    c«cr» bccinfluswn will (Appcllwirkung); auf den Tcnden/roman, dcSHcn sprachlichc Gc.»taliung ktłnMicrischlidsthctiitchcn Narrncn folgi (cxprcssivcr l yp), gloicbzcltig aber etne YcrhatlcnMindcning henn I eset an/iclt (operalivcr Typ) ib 19)

Ponadto przy pomocy kryteriów kotnunikacyjnych Reiss wyróżnia jako czwarty typ audio-mcdialny, który jest przeznaczony do użycia w mediach audytywnycli i wizualnych, gdzie język nie jest jedynym środkiem transmisji, lecz towarzyszy mu dźwięk, obraz, gest. Odpowiednio do funkcji, w jakiej został w danym wypadku użyty język, która określa zarazem typ tekstu, będzie się kształtować elementarna metoda tłumacza, która jest tu rozumiana jako postawa wobec tekstu, niż konkretne instrumentarium postępowania. W przypadku tekstu przedstawiającego o przewadze treści (należy tu np. sprawozdanie, książka fachowa, tekst filozoficzny, tekst ustawy,

umowa, ltp.) metoda przekładu będzie zawsze polegała na nieskró-conym, ni ..-zniekształconym przełożeniu przedstawionej w tekście sprawy.

(Im voiiicgcndcn Tcxl gcht cs suas um dic unvcrkurztc, ui jr/cmc Obenctzung dcrim Text daigcstclltcn Sachc \b \ 0).

W przypadku tekstu o przewadze wyrazu / formy (teksty artystyczne) przy tłumaczeniu należy zwracać uwagę na oddanie kształtu artystyczno-estetycznego, przy użyciu ekspresyjnych i asocjacyjnych możliwości języka docelowego.

(Bci der Obersetzung solcher Tcxte isl vor attem auf dic analogc kSiurterisch-asihctischc Gcstaltung zu achten, dic śien dic exprcsstvcn und as$oziativcn Móglichkciten der ZS zunutze macht - ib. 10).

Teksty o przewadze pierwiastka apelu nastawione na efekt to np. pisma propagandowe, reklama, kazania, polemiki. Kiedy takie teksty są tłumaczone, należy zmierzać przede wszystkim do wywołania identycznych impulsów zachowaniowych.

(Wenn solehe Tcxte iibcrscl/t werden, munx vor allem ltwańanz bel der Ausl-dsung idcntischcr Vcrhaltcnsinipulsc nngcstrobl werden - ib. 10).

Metoda przekładu musi być „dostosowana do tekstu” (textge-recht - 23). Ten wymóg wyznacza miejsce koncepcji ReiB w szeregu teorii normatywnych, dla których ostateczną instancją weryfikującą poprawność przekładu jest tekst wyjściowy, Zależność pomiędzy typem tekstu, jego funkcją i charakterem oraz kryterium ekwiwalencji i metodą przekładu przedstawia tabela (ib. 20):

Nazwy poszczególnych metod (z wyjątkiem ostatniej) są zaczerpnięte z komentarzy Goethego do „Dywanu Wschodu i Zachodu”. Metoda zwyczajnie prozaiczna (schlicht - prosaisch) polega na tym, tekst przekładu powstaje przy uwzględnieniu norm obowiązujących w języku docelowym i stwarza czytelnikowi swojski klimat odbioru obcych mu treści. Przedmiot (temat) tekstu utrzymywany jest na pierwszym planie, a operowanie leksyką, składnią i stylem jest w zależności od rodzaju tekstu dostosowywane do nom przyjętych dla odpowiedniego rodzaju w języku docelowym.

93