CCF20090321039

6*10¹⁴ cm, a objętość kuli S, której środek stanowi Słońce i która mieści w swym wnętrzu cały Układ Słoneczny, wyraża się liczbą około 1000 ‘10⁴², czyli 10⁴⁵ cm³. Ponieważ masa Słońca wynosi około 2 • 10³⁶ gramów, przeto, gdyby była ona równomiernie rozłożona w całym wnętrzu kuli S (masa planet jest w porównaniu z masą Słońca zupełnie znikoma), średnia gęstość wyniosłaby 2 • 10³⁶"⁴⁵ — = 2 • 1Q~⁹ g/cm³.

Aby dotrzeć do najbliższej gwiazdy (a Centura), światło słoneczne potrzebuje około trzech lat, czyli około 10⁸ sekund (ponad 1000 dób; doba liczy niecałe 100 000 sekund). Odpowiada to odległości 3 • 10¹⁸ cm. Objętość kuli S', której środkiem byłoby Słońce i której promień wynosiłby właśnie 3 *10¹⁸, równałaby się 100 * 10⁵⁴ = 10⁵⁶; gdyby więc masa Układu Słonecznego była rozłożona równomiernie we wnętrzu tej kuli, średnia"gęstość wynosiłaby około 2 • 10™²⁰.

Jeśli założyć, że średnie zagęszczenie gwiazd w naszej Galaktyce jest w przybliżeniu równe zagęszczeniu w pobliżu Słońca i że średnia masa tych gwiazd jest wielkością tego samego rzędu co masa Słońca, to obliczona przed chwilą gęstość dostatecznie dokładnie odzwierciedla rząd wielkości średniej gęstości materii w naszej Galaktyce, a zatem wykładnik —20 wyznacza tę wielkość dość dokładnie: granica błędu nie przekracza kilku jednostek w górę lub w dół.

Jeśli ^najdłuższą średnicę tej galaktyki ocenimy na 100 000 000 lat świetlnych, to wyniesie ona niecałe 10⁸ razy więcej niż promień kuli S', a więc rząd wielkości tej średnicy nie przekracza 10²⁷; sześcian tej liczby wynosi 10⁸¹.

Najbardziej odległe mgławice spiralne, jakie dają się obserwować, to galaktyki oddalone od Ziemi o mniej niż 3 miliardy lat świetlnych, .czyli 10²⁸ cm; sześcian tej liczby wynosi 10⁸⁴.

Takie są największe liczby astronomiczne, Jakie 83    ......... ..... otrzymujemy obliczając rozmiary dostępnego naszej obserwacji Wszechświata w jednostkach CGS.

(39) astronomiczne przedziały czasu

Znacznie skromniejsze liczby otrzymamy obliczając czas trwania przeszłej i przyszłej ewolucji naszego Układu Słonecznego.

W początkach naszego stulecia geologowie i astronomowie toczyli spór o wiek Ziemi. Uformowanie się skał osadowych wymagało, zdaniem geologów, dłuższego, okresu niż ten, jaki według obliczeń astronomów dzieli nas od czasu, w którym kula ziemska uległa oziębieniu, co umożliwiło powstanie oceanów i pojawienie się życia.

Spór wynikł stąd, iż według obliczeń astronomów promieniowanie gwiazdy takiej jak Słońce musiało trwać stosunkowo niedługo. Ale odkrycie radioaktywności i zjawiska wyzwalania się olbrzymiej ilości energii, jakie dokonuje się w procesie transmutacji pierwiastków, wskazało, że możliwości promieniowania gwiazd i Słońca są znacznie potężniejsze niż przedtem sądzono; w konsekwencji prowadziło' to do hipotezy, że ewolucja ciał niebieskich trwała znacznie dłużej. Dzisiaj astronomowie i geologowie zgodnie utrzymują, że od czasu oziębienia się naszego globu upłynęło około miliarda lat i że maksymalny czas trwania życia na Ziemi w przyszłości wyraża się liczbą tego samego rzędu.

Abjr ustrzec się od omyłek, nieuniknionych w tego rodzaju rozważaniach, moglibyśmy przyjąć liczbę kilkuset miliardów lat¹, co dałoby około tysiąc miliardów razy dziesięć milionów sekund, czyli 10¹⁹ sekund. Byłaby to największa liczba astronomiczna dotycząca długości czasu —- jeśli ograniczyć się do naszego globu, który nas szcze-

83

1

Zgodnie z najnowszymi badaniami, wiek naszego Układu Słonecznego nie sięga 5 miliardów lat.

8*