IMAG0577

ale dane te należy przyjmować z ostrożnością. Zachowane w mieście stele nagrobne pozwalają stwierdzić, że muzułmanie mieszkali tam na pewno w XH w.¹⁰ Są to najstarsze zabytki języka arabskiego w Afryce Zachodniej i świadczą o kontaktach Gao z Andaluzją¹¹.

Jak wspomniałem, niewiele zachowało się informacji o dziełach uczonych sudańskich. Wiadomo, że powstawały one w języku arabskim, ponieważ jeszcze długo żaden z języków miejscowych nie był zapisywany.

Jednym z najwybitniejszych uczonych z Timbuktu był Ahmad Baba (1556-1627), wywodzący się ze znamienitego rodu Akit. Tak o nim pisze, w stylu przypominającym klasyczne arabskie biografie As-Sadi:„I był wśród nich [uczonych Timbuktu] uczony, najuczeószy z fekihów, perła swojego wieku, jedyny w swoim czasie, najwybitniejszy we wszystkich dziedzinach nauk Abu al-Abbas Ahmad Baba, syn fakiha Ahmada Ibn al-Hadżdż Ahmada Ibn Umara Ibn Muham-mada Akita. Od samego początku swej działalności przykładał wielki wysiłek w służbie nauce, przez co przewyższył wszystkich swoich |#5półczesnych, wyraźnie wznosząc się ponad nimi. Wiódł spory ze swoimi przeciwnikami, a oni przyznawali mu rację. Jego dzieło znane było w Maghrebie, a opowieści o nim były szeroko znane. Uczeni wielu miast uznali jego zwierzchnictwo w sprawie fatw. Był człowiekiem bezpośrednim, nawet jeśli chodziło o najmniejszego z ludzi. Nie ukrywał prawdy nawet przed władcami i panującymi. Na prawej ręce ź natury miał wypisane białymi liniami imię Muhammada”¹². Tyle kronikarz, uwzględniający, jak widać, nawet przekazy hagiograficz-ne. Ahmad Baba pobierał nauki u swojego ojca, a później u Muhammada Bagajogo (1523-1594). Jak dodaje M. Tymowski, „nie odbył natomiast podróży do Fezu lub Kairu, toteż jego wiedza może być miernikiem możliwości, jakie dawały studia w samym Timbuktu”¹³.

;    ¹⁰ B. Stępniewska, Rozprzestrzenianie się islamu w Sudanie Zachodnim, Wroc

ław 1972, s. 28,29.

1    ¹¹S. Piłaszewicz, dz. cyt., s. 162.

Sudanskije chroniki, dz. cyt, s. 175.

¹³ Ai TVmrm/cŁri Dyjaj*? Timbuktu s 110

i