ciemno, ponieważ dociera tam tylko światło z wejścia. Na ścianie jgbli znajdują się dwa mihraby (wyjątek w architekturze zachodnio-afrykańskiej) - w jednym z nich jest umieszczony mimbar. Wiele wskazuje na to, że w rzeczywistości budowla powstała na początku XIX w; Mauzoleum stoi na placu o powierzchni 45 x 50 m, otoczonym murem. Początkowo znajdowała się tam jeszcze wieża, służąca za minaret, dziś już nieistniejąca - jej funkcje przejęło mauzoleum.
Jednym z ważniejszych z historycznego punktu widzenia jest Wielki Meczet w Kano28. Niestety, dziś musimy się opierać wyłącznie na rysunkach, fotografiach i opisach tej świątyni, ponieważ w latach 50. XX wieku został on zburzony, a na jego miejscu powstał z pomocą władz brytyjskich, które odwdzięczyły się w ten sposób Nigerii za udział w II wojnie światowej, nowy meczet, całkowicie bez wyrazu i absolutnie niezwiązany z jakimikolwiek tradycjami architektonicznymi regionu.
Wielki Meczet w Kano uznawany był za jedną z najwspanialszych budowli sakralnych Afryki Zachodniej. Jego początki sięgają XIV w., ale wielokrotnie był przebudowywany. Istotną rekonstrukcję przeprowadził już w drugiej połowie XV w. na rozkaz Muham-madu Rumfy Egipcjanin Abd ar-Rahman - miał to być pierwszy meczet typu „soro” w Nigerii. Podstawowa różnica to brak owych ,Jcolców” i obecność małych okienek w wieży minaretu, podobnie jak w stylu sudaóskim zbudowanego na planie prostokąta o wysokości około 20 m. Minaret ten nosił dwie nazwy - z arabskiego (dialekty Maghrebu) sauma (sauma ’a - wieża) lub z songhajskiego sumija. Kolejna przebudowa nastąpiła pod koniec XVI w., a następnie dwukrotnie w drugiej połowie XIX w.
Współczesne meczety zachodnioafirykaóskie nie mają zazwyczaj jakiegoś charakterystycznego, regionalnego stylu; ciekawostką mogą być meczety „brazylijskie”, przypominające swym eklektyzmem raczej barokowe kościoły. Wiele jest też meczetów z ogrom-
* Opis budowli wg www.archnet.org/libraiy/sites/one-site.tcl?site_id=7729 (wydr. z dn. 17.06.2006).
339