IMAG0701 (4)

puUmymi we współczesnych mu Czechach. Z lego też czasu pochodzi więcej wzmia-nck o wiejskiej praktyce dudzinrskiej; od schyłku następnego stulecia dotyczą już one konkretnych dudziarzy (Marki 1962: 23-28). Na Słowacji związane z dudami nazwy własne datowane są na XIII wiek, najstarsze przedstawienia tego instrumentu pochodzą z XIV i XV wieku (Maćak 1969:119; Leng 1967: 20; Elschek1983: 210-211, 229).

Z następnych stuleci, XVI i XVII, zachowało się juz stosunkowo dużo czeskich i słowackich ikonograficznych przedstawień dud (Zfl>rt 1960: 228-230; Leng 1967: 33, 37; Elschek 1983: 211). W XVII i XVU1 stuleciu rozpowszechniły się na całym obszarze Czech, na Morawach, Śląsku i Słowacji, stając się ulubionym instrumentem tamtejszego ludu. Słynnych dudziarzy opiewano tam w ludowych pieśniach.(Hofak 1962: 5; Marki 1962: 28). leszcze w XVIII wieku najlepsi z morawskich i słowackich dudziarzy rywalizowali podczas swego rodzaju konkursów muzycznych - urządzali tak zwane „gajdoSskó zApasy o prvenstvi'^# (Marki 1962:23).

Na terenie Luży.c Górnych przekazy pisane potwierdzają praktykę dudziarską u schyłku XIV wieku, w Lużycach Dolnych pierwszy wizerunek grającego dudziarza powstał w ostatniej ćwierci XV stulecia (por. s. 212,223). Od drugiej połowy XVII wieku dokumentowani są już na tych terenach (Lużyce Dolne) ludowi dudziarze (Raupp 1963: 58, 184; ReŻny 1993:37). Zróżnicowanie kulturowe tych ziem wynikało nie tylko z istnienia różnych stanów społecznych, ale i grup narodowościowych i plemiennych. Jan Raupp, analizując historyczne przekazy potwierdzające praktykę ludowych łużyckich muzykantów w Budziszynie (Bautzen) i okolicach, pisze:

Das bcgtnnende 17. Jahrhundert stellet in Bautzen zwei kontrare MusUctraditi-°nen in Gegensatz: die artifiziell-biirgerliche der deutschen Oberschicht, wel-cher zu jener Zeit Persónlichkeiten wie J. Pecelius Glanz vetiiehen, und a uf der anderen Seiteurwuchsiges Volksmusikantentum, in dem sich iiber den sozialen Aspekt hinaus ein ethnisch-nationales Element immer stSrker durchzusetzen begarm [Raupp 1963:66].

W Budziszynie łużyccy muzycy, w tym dudziarze, zmagali się z konkurencją niemieckich muzyków, jak np. wymieniony wyżej Johann Pecelius. Dotyczyło totoćzywiście także innych miast (por. s. 170-171).. Zapewne .większe znaczenie niż dla mieszczaństwa miała tradycyjna łużycka muzyka dla niemieckiej szlachty, ulegającej prądom kulturowym i modzie epoki baroku i oświecenia:

Inmitten des geschlossenen sorbischen Siedlungsgebietes konnten sich die Feu-dalen im 17.—18. Jahrhundert viel weniger ais .die Stadt dem Einflufi lebendiger sorbischcr Volks- und Musikkultur entziehen. Es war dies ja j...! die Zeit; in der sich das intensive Wirken der sorbischen Volkmusłkanten in Ober- und Nieder-lausitz am kontinuierlichsten nachweisen lAfit, und iiberdies natiirlich die Epo-che der AufklSrung und des Pietismus, In der es bei manchen Adeligen zum g_U-ten Ton gehórte, sich den Untertanen huldvoll zu geben, ja, in landlichen Scha-ferspielen den regenerierenden Kontakt zu lebensvollerem Menschentum zu su-

60

Zasięgi praktyki dudziarskiej