Grobler5

196

ma on idealne kształty, ale że da się toczyć, dzięki cze

na przykład do gry w bilard lub kręgle.

W każdym razie nie ma żadnych powodów, by uważać, że pojęcia^ idealizacyjne w rodzaju punktu materialnego nie odnoszą się do j przedmiotów rzeczywistych. Tym bardziej że odnoszą się do nich| lub nie zależnie od kontekstu teoretycznego. Ten sam przedmiot! w jednym kontekście może być punktem materialnym, w innym bty-1 łą. Podobnie jak ten sam przedmiot może być w jednym kontekście! kulką, w innym koralikiem.    --Hji

12. Problem redukcji i jedności nauki

W skład „poglądu otrzymanego" wchodzi między innymi tezą; o jedności nauki. Dobitnym wyrazem siły przekonania ojej słusz^ ności jest wielotomowe przedsięwzięcie wydawnicze pod nazwą') International Encyclopedia of Unified Science pod redakcją Car| napa, Neuratha i Morrisa (1938-1970). Pojęcie jedności nauki jesfj

jedność nauki jednak wieloznaczne. Po pierwsze, można jedność nauki rozumieć ;

jaka jedność jejjęzyka

jako jedność jej języka. Wyraża się ona w koncepcji redukcji naut

do jednej nauki podstawowej, sformułowanej w On Reduction⁷⁷ Zgodnie z nią, teoria T_l redukuje się do teorii T_v jeżeli wszystkń dane obserwacyjne wyjaśnione przez 7j dadzą się wyjaśnić przez T, W takim wypadku terminy teoretyczne teorii Tj można po prosti wyeliminować na korzyść terminów teoretycznych teorii T_r Takie pojęcie redukcji jest jednak bardzo ubogie w treść. Niezależnie oc rozumienia terminu „obserwacyjne" - absolutnego lub względnegc - i rozumienia terminu „wyjaśnienie" - klasycznego lub bardzie, nowoczesnego - sprowadza relację redukcji do relacji „bycia łepszt teorią od", a pojęcie jedności nauki do jej postępu.

jedność praw Bardziej wymagającą koncepcją jedności nauki jest koncepcja-

jedności praw. Zgodnie z nią, prawa każdej nauki redukują się, albo? zostaną zredukowane po dokonaniu odpowiedniego postępu poznawczego, do praw nauki bardziej podstawowej, a w ostateczności do jednej nauki podstawowej, którą jest fundamentalna fizyka. „Redu- j

77

J. Kemeny, P. Oppenheim, On Reduction, „Philosophical Studies” 1956, nr 7-,

197

Efroblem redukcji i jedności nauki

tiją się do" znaczy „można wyprowadzić z”. Wedle tej koncepcji, nauk społecznych redukują się do praw psychologii, te do caw fizjologii czy biologii, te do praw fizyki i chemii, a prawa chemii |&;praw fizyki. Tezę tę nazywano fizykalizmem.

|Żeby jednak można było wyprowadzić prawa sformułowane języku jednej nauki z praw sformułowanych w języku drugiej nauki, §tfzebne są zdania łączące jedne z drugimi. Zupełnie tak samo jak przypadku rozważanego w rozdziale II, p. 2 problemu redukcji ileoretycznych do zdań obserwacyjnych, który usiłowano roz-: za pomocą pojęcia reguł korespondencji. W przypadku reduk-fjłmauk Ernest Nagel⁷⁸ analogiczną rolę powierzył tak zwanym Jawom pomostowym {bridge laws). Mają one służyć niejako zekładowi praw języka teorii redukowanej na prawa wyprowadzalne praw teorii redukującej: prawa teorii redukowanej T₂ maj ą wynikać jgicznie z koniunkcji praw teorii redukującej 7j i praw pomostowych a przykład termodynamika redukuje się do mechaniki statystycz-gdy przyjąć prawo pomostowe, wedle którego temperatura gazu |eśt proporcjonalna do średniej energii kinetycznej jego cząsteczek. ^.Przeciw tej koncepcji wysuwano wiele zastrzeżeń. Po pierwsze, tusypraw pomostowych jest niejasny. Na przykład gdyby samo brawo współzmienności temperatury i średniej energii kinetycznej piąstek wystarczało do autentycznej redukcji termodynamiki, to za pomocą arbitralnie ustalonych „praw" można byłoby redukować różne teorie do teorii niemających z nimi nic wspólnego. Autentyczna redukcja wymaga wyjaśnienia współzmienności, które najlepiej feośiągnąć dzięki identyfikacji temperatury i średniej energii kinetycz-|%ej^B0. Po drugie, teorie różnych dziedzin mogą zakładać odmienne pdealizacje i dlatego jest wysoce wątpliwe, czy między prawami • dwóch różnych teorii da się ustalić ściśle dedukcyjne związki, fcyy Postulat redukowalności nauk jednak długo wydawał się bardzo ^atrakcyjną zasadą metodologiczną. W obliczu sukcesów redukcji opyla do teorii elektromagnetycznej i spodziewanej redukcji genetyki ■ Mendla do biochemii oczekiwano, że programy redukcjonistyczne

^,7S Zob. E. Nagel, Struktura nauki, tłum. J. Giedymin, B. Rassalski, M. Eilstein, ■ Warszawa 1970.

|pi4.'⁷>- Schemat redukcji bardziej szczegółowo omówię w rozdziale III, p. 3.

⁵ Zob. L. Sklar, Types of Intertheoretic Reduction, „The British Journal for the Philosophy of Science” 1967, nr 18; R. Causey, Unity of Science, Dordrecht 1977.

Problemy redukcji za pomocą praw pomostowych