(715)

i

ładu zimnowojennego terroryzm był w pewnym sensie pod kontrolą supermc co zobowiązywało go do swoistej powściągliwości - i to nawet dotyczyło dość ói| zależnej OWP. Natomiast lata dziewięćdziesiąte spełniły oczekiwania ameryksM skich ekspertów Roberta Kuppermana i Jeffa Kamena przestrzegających świat piżm nadmiernym entuzjazmem i wskazujących na intensyfikację aktów terrorystyczny®

0    znacznie większym zasięgu geograficznym i polu rażenia³⁶. Wizerunku tego pełnia analiza Brigitte L. Nacos, według której istnieją cztery podstawowe pow* rozkwitu terroryzmu nowej ery postzimnowojennej. Są mmi: 1) upadek komunii

1    dezintegracja systemu ograniczającego terroryzm wpisanego dotychczas w konte zimnowojennej równowagi sił; 2) pozostawienie Stanów Zjednoczonych w roli hi| permocarstwa, dla którego nową alternatywą w coraz większym stopniu stawały sil* różnego rodzaju religijne ruchy fundamentalistyczne, mające teraz możliwość bardzit| swobodnej realizacji własnych celów politycznych, a zarazem wyzwalających animó| zje na tle kulturowym, etnicznym, religijnym i pseudoreligijnym; 3) tworzenie przez! terroryzm poczucia odpowiedzi na procesy globalizacyjne zwiększające różnice mię| dzy poszczególnymi częściami świata; 4) postęp technologiczny, dzięki któremu terrols, ryzm poszerzył obszar swojej aktywności w skali geograficznej i zasięg rażenia³⁷, ■||

Jeden z najwybitniejszych ekspertów współczesnego terroryzmu Walter Laque|| określa to nowe zjawisko jako terroryzm ponowoczesny polegający na rozprzestrzeń nianiu się zagrożeń ze strony ugrupowań niemogących sprostać potędze militarnej! i ekonomicznej Stanów Zjednoczonych³*. W przeciwieństwie do poprzedniej epoki! cechuje go: 1) ponadnarodowy charakter; 2) brak jakichkolwiek ograniczeń co doi celów i sposobów działania; 3) brak wszelkich skrupułów wobec ludności cywilnej;^ 4) znaczna różnorodność form politycznej przemocy; 5) rozprzestrzenianie się za$| machów samobójczych; 6) zatarcie granicy między terroryzmem miejskim a innymi taktykami walki; 7) wzrost liczby zamachów; 8) utrzymywanie się terroryzmu spon-f; sorowanego przez państwa wspierające; 9) ideologiczna apokaliptyka ugrupowań'; terrorystycznych³*.

Lata dziewięćdziesiąte to powolne przesuwanie się sfery działań organizacji' terrorystycznych w stronę samych Stanów Zjednoczonych i eskalacja możliwości rażenia na masową skalę. Pierwszy poważny atak na USA miał miejsce w lutym 1993 r., kiedy terrorystyczna grupa zwolenników Umara Abd Al-Rahmana usiłowała zniszczyć World Trade Center. W199S r. dokonano udanego zamachu na bazę wojsk amerykańskich w Rijadzie w Arabii Saudyjskiej, w 1998 r. miał miejsce atak na ambasadę Stanów Zjednoczonych w Nairobi oraz w stolicy Tanzanii Dar es-Salam. Rząd amerykańskich oficjalnie obwinił o to Osamę bin Ladena, który po raz kolejny

“ R. Kupperman, J. Kamen, Finał fFaming: Averting Disaster in the New Age of Terrorism, Doubleday 9.

ⁿ B. L. Nacos, op. cii., s. 47.

* W. Laąucr, Poslmodern Terrorism, „Foreign Affairs", 1996, nr 5, s. 24-36.

^M Cyt za R. Borkowski, Terroryzm ponowoczesny, studium z antropologii polityki, Toruń 2006, s. 54.

Wyderzył w roku 2000 w Jemenie. Doszło tam do samobójczego ataku na amerykański Niszczyciel USS Cole.

§§%>: Mniej więcej w tym samym czasie pojawił się również tak zwany terroryzm ^katastroficzny. Za przykład może posłużyć zamach w tokijskim metrze dokonany pw marcu 1995 r. przez sektę religijną Najwyższa Prawda przy użyciu gazów bojo-,; Vwych. W jego wyniku śmierć poniosło kilkadziesiąt osób, a ponad 5,5 lys. zostało Kpprzewiezionych do szpitala z objawami silnego zatrucia. Zaledwie miesiąc później pamerykańscy prawicowi ekstremiści Timothy MćVeigh i Terry Nichols przeprowa-Wi udany zamach na budynek rządu federalnego w Oklahoma City, zabijając ponad a sto sześćdziesiąt osób.

| W latach dziewięćdziesiątych zaznaczyły się wyraźne dwa główne nurty;. 1) ak-p tywizacja grup nacjonalistycznych, czyli tak zwany paranoiczny prawicowy eks-| tremizm¹; 2) coraz silniejszy wpływ grup religijnych o zabarwieniu fundamenta-I listycznym. Silny niegdyś terroryzm lewicowy propagujący koncepcje partyzantki i miejskiej i walki z systemem państwowym jest współcześnie reprezentowany przez p różnego rodzaju ruchy antyglobalistyczne i rebelie ludowe. Pojawiła się również ; tak bardzo charakterystyczna już dla XXI stulecia taktyka walki samobójczej (na przykład atak na USS Cole).

11 września 2001 r. otworzył nowy rozdział w historii terroryzmu. Bezprecedensowy atak na World Trade Center i Pentagon wykazał słabość struktur wywiadowczych i instytucji państwowych w walce ze zdeterminowanymi bojow-nikami-samobójcami reprezentującymi szeroko pojęty fundamentalizm. Motyw religijny bądź ideologiczny (często zresztą łączone ze sobą) okazał się niezwykle skutecznym podłożem dla uzyskania skrajnej, wręcz fanatycznej determinacji w „walce o sprawę”. Ód tej pory terroryzm stał się zjawiskiem i problemem globalnym oddziałującym na stosunki międzynarodowe, a w pewnym sensie również i je kształtującym. WTC okazał się początkiem długiej serii ataków ze strony Al--Kaidy i innych fundamentalistycznych organizacji terrorystycznych z nią powiązanych. Uwidoczniło to skalę współczesnego, doskonale skoordynowanego. terroryzmu. Serię wielkich zamachów w XXI w. otwiera przeprowadzony w 2002 r. na dyskotekę na Bali (ponad dwieście ofiar śmiertelnych i ponad trzysta rannych). W 2003 r. terroryści uderzyli w.Casablance (kilkadziesiąt ofiar śmiertelnych i ponad trzysta rannych, w 2003 - zaatakowali brytyjski konsulat i bank w Stambule (kilkuset rannych), w 2004 - pociągi osobowe w Madrycie (około dwustu ofiar śmiertelnych). W 2005 r. po raź kolejny zaatakowali na wyspie Bali (kilkadziesiąt ofiar śmiertelnych i ponad stu rannych) oraz dokonali zamachu w londyńskich środkach komunikacji (ponad pięćdziesiąt ofiar śmiertelnych i około siedemset pięćdziesiąt rannych).

Wojna z terroryzmem, którą w 2001 r. proklamowały Stany Zjednoczone wspierane przez państwa Unii Europejskiej, nie wydaje się przynosić pożądanych rezulta-

497

1

Ibidem.