~LWF0009

sunku bóstw do prawa karnego. W formie najbardziej rozwiniętej zajął się nią znany i posiadający bardzo duży autorytet naukowy historyk ustroju i prawa staroskandynawskiego K. v. Amira¹. Według niego u ludów germańskich istniały dwa systemy prawne: świecki-i sakralny. Pierwszy obejmował przestępstwa pospolite, zwłaszcza o mniejszym charakterze. Natomiast w ramach prawa sakralnego mieściły się przestępstwa ciężkie, za które groziła kara śmierci. Otóż kara ta miała mieć —• jak tego usiłował dowieść K. v. Amira — cechy sakralne. Miała ona bowiem stanowić sposób przebłagania bogów, obrażonych przez przestępcę; ich gniew mógł wyrazić się w różnego rodzaju klęskach elementarnych, dotkliwych dla całego społeczeństwa. Poglądy wspomnianego autora oraz licznych jego zwolenników i kontynuatorów, choć przeciwstawił im się F. Strom w pracy o sakralnej genezie germańskich kar śmierci², nie zostały przezwyciężone do chwili obecnej. Naszym zdaniem wymieniony autor podważył je jednak znacznie, głównie od strony negatywnej. Wykazał on bowiem, że brak jest przekonywających materiałów źródłowych, które pozwoliłyby na obronę tezy, iż istotnie nawet poważne przestępstwo mogło być uważane za „obrazę bogów“. Teza taka, jak to wielokrotnie na kartach swej pracy ukazał F. Strom, sugeruje daleko posuniętą etycyzację wyobrażeń religijnych, anachroniczną w czasach stosunkowo niskiego poziomu kultury. Cenne jest u autora uwypuklenie znaczenia wyobrażeń o naruszeniu świętości, sacrilegium: dopuszczenie się przestępstwa, rozumianego jako takie, wiązało się z wyobrażeniami o grożącym gniewie bogów. Natomiast próby pozytywnego rozwiązania zagadnienia czy, zgodnie z wierzeniami ludów germańskich, bogowie byli w jakiś sposób zainteresowani naruszaniem porządku prawnego i karą śmierci, mają znacznie słabszą moc dowodową. Autor starał się wprawdzie wykazać, że obrzędy związane z wykonywaniem wyroków śmierci należy rozumieć jako zabiegi magiczne, mające na celu uchronienie społeczeństwa przed niebezpieczeństwem, które groziło mu ze strony ponoszącego śmierć skazańca, niestety jednak nie wziął on pod uwagę ani w omawianej pracy, ani w osobnej rozprawce poświęconej temu samemu zagadnieniu³, materiałów mówiących o obyczajowości wikingów i ich stosunku do śmierci oraz jej zadawania, które tezy jego podważają.

Pod naciskiem krytyki, a zwłaszcza artykułu D. Strómbacka⁴, wycofał się zresztą częściowo F. Strom z poprzednio zajmowanego stanowiska, podkreślając, że stosownie do panujących wyobrażeń bogowie uważani byli za opiekunów^r podstawowej formy życia jmblicznego — thingu-wiecu⁵.

Zatrzymaliśmy się dłużej nad pracami F. Stroma, ponieważ nawet u tego bardzo aktywmego w ostatnich latach historyka religii skandynawskiej przejawił się całkowity brak zainteresowania dla społecznych treści, które wyrażają obserwowane przezeń zjawiska.

21

1

   K. v. Amira, Die germanisclien Todesstrafen, TJntersuchungen zur Recfits- und Religionsgeschichte, Abhandlungen der Bayer. Akad. d. Wiss. Philos.-pkilol. u. List. Klasse, 31: 3, Munchen 1922, p. 4.

2

   F. Strom, On łlie Sacral Origin of tke Germanie Death Pe-nalties, Lund 1942.

3

   F. Strom, Doendens mdkt och Odin i trttdet, „Goteborgs llógskolas &rsskrift“, arg. 53, 1947: 1, Goteborg 1947.

4

   D. Stromback, Rade de germanslca dddstrafjen salcra.lt urspnmg? „Saga ocli Sed“, Gustav Adolfs Akademiens arsbok, Uppsala 1943, s. 51—73.

5

   F. Strom, Oudarnas vrede, „Saga och Sed“, 1952, Uppsala 1953, s. 36 i nast.