3870136292

KPP 3/2007 83

__Problem .Prawa karnego międzynarodowego*

do poszukiwania wspólnych elementów w instytucjach i dogmatyce prawa karnego materialnego i procesowego, jak również w szerzej pojmowanych ograniczeniach kultury legalizmu prawa karnego, koncepcji rzetelnego procesu, czy w końcu - ideału rządów prawa. Widać to chociażby w podejściu do zasady określoności przestępstwa w prawie karnym międzynarodowym, koncepcji uniwersalnej jurysdykcji, konstrukcji współ-sprawstwa, czy procesowej instytucji ujawnienia materiałów i dowodów pozostających w dyspozycji stron (tzw. disclosure). Drugą płaszczyzną, na której można dostrzec przenikanie się tych dwóch tradycji prawnych jest rola sędziego i sposób argumentacji przyjęty przez międzynarodowe organy sądowe, w szczególności wnioskowanie przez precedensy. Trzeba mieć świadomość, że w historii rozwoju prawa karnego międzynarodowego sędziowie wykształceniu w kulturze common law odgrywali od początku pierwszoplanową rolę. Zwykli oni sięgać do poprzednich rozstrzygnięć danego trybunału, często pomijając rozumowanie zmierzające do potwierdzenia, czy wyrażona w tym orzeczeniu zwyczajowa zasada prawa karnego międzynarodowego dostatecznie się wykrystalizowała, lub też interpretację innych sądów. Z drugiej strony, są bardziej skłonni do odstępowania od ścisłego formalizmu prawnokarnego, jak również posiadali większe doświadczenie w stosowaniu norm pochodzących z różnych źródeł, zarówno międzynarodowych, w tym zwyczajowych, jak również krajowych. Tymczasem sędziowie rozumujący według kanonów kontynentalnej tradycji prawa podchodzą do orzeczeń innych sądów jako do dowodu istnienia normy zwyczajowej z większą ostrożnością, pytając się o ich status w kontekście odpowiedzialności indywidualnej w prawie karnym międzynarodowym, jak również dążąc do realizacji formalnych wymogów legalizmu i powoływania się na źródła prawa. Jak wskazuje A. Cas-sese - pierwszy prezes MTKJ - w działalności tego trybunału odmienne proweniencje w zakresie tradycji prawnych i związana z tym metodologia pracy prawnika poszczególnych sędziów prowadziły czasem do zasadniczo różnych rozstrzygnięć w poszczególnych składach sędziowskich⁵¹.

Z tych powodów warto zwrócić uwagę na kompromisową wypowiedź MTKJ dotyczącą doktryny powoływania się na precedensy zawartą w orzeczeniu Izby Apelacyjnej w sprawie Zlatko Aleksowskiego⁵². Trybunał odwołał się do ogólnej zasady prawa międzynarodowego, wynikającej z powszechnego kierunku działania organów sądowych umoco-

⁵¹    A. Cassese, International Cńminal..., s. 28.

⁵²    Aleksowski, MTKJ Appeals Chaber, IT-95-14/1-A, wyrok z 24.3.2000 r., pkt 97-110 (poniższe cytaty bez wskazania pochodzą z tych partii uzasadnienia wyroku).