3870136280

Problem .Prawa karnego międzynarodowego' KPP 3/2007

podstawową przestrzeń dla wyrażenia zasad dotyczących fundamentalnych dla wspólnoty międzynarodowej wartości i interesów.

Brak formalnej hierarchii źródeł prawa międzynarodowego nie oznacza bowiem braku możliwości powiązania między sobą norm w taki sposób, że niektóre z nich będą pełniły inną rolę pod względem mocy normatywnej i skutków prawnych - zarówno w porządku traktatowym, jak też ogólnym prawa międzynarodowego. Tradycyjnie normy prawa międzynarodowego - niezależnie od tego, czy zakotwiczone były w prawie traktatowym lub zwyczajowym - cieszyły się równą mocą i statusem. W odniesieniu do norm pochodzących z jednego źródła, dla likwidowania sytuacji kolizyjnych, stosowano typowe dla usuwania konfliktów treści norm zasady rozumowania, takie jak lex posteriori derogat legi priori, lex posteriori generalia non derogat legi priori speciali, lex specialis derogat legi generali. Równorzędny status norm pochodzących od dwóch źródeł pozwalał przy tym państwom na stosunkowo łatwą procedurę uwolnienia od zobowiązań o statusie zwyczaju międzynarodowego - przez stworzenie norm traktatowych lub zwyczaju lokalnego. Ostatnie kilkadziesiąt lat przyniosło stopniową ale kluczową zmianę w tej strukturze normatywnej. O ile bowiem wciąż nie można mówić o ścisłej hierarchii norm prawa międzynarodowego, o tyle są sytuacje, w których danej normie można przypisać moc silniejszą niż ma to miejsce w przypadku pozostałych. Ponieważ państwa coraz powszechniej i wyraźniej przystawały na pewną grupę wartości uznawanych za podstawę porządku międzynarodowego, wykształciła się specyficzna grupa norm uniwersalnych o charakterze ius cogens, w przeważającym stopniu o statusie norm zwyczajowych, z którymi powiązano obowiązki erga omnes²⁴. Istota norm ius cogens, jak wyraźnie podaje to art. 53 i 64 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów, oznacza uznanie za nieważne normy traktatowej, jeżeli w traktat jest w chwili jego zawarcia sprzeczny z imperatywną normą powszechnego prawa międzynarodowego. Jeżeli natomiast powstanie nowa imperatywna norma powszechnego prawa międzynarodowego, jakikolwiek istniejący traktat sprzeczny z tą normą staje się nieważny i wygasa. W rozumieniu Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów imperatywną normą powszechnego prawa międzynarodowego jest norma przyjęta i uznana przez międzynarodową społeczność państw jako całość za normę, od której żadne odstępstwo nie jest dozwolone i która może być zmieniona jedynie

²⁴ Zob. np. A. Cassese, International Law...-, C.J. Tams, Enforcing Obligations Erga Omnes in International Law, Cambridge 2005; J. Pauwelyn, Conflict ofNorms in Public International Law, Cambridge 2003. Por. A. Pellet, [w:] The Statute of International...; Th. Meron, Norm Making...; tenże, On Hierarchy...; D. Shelton, op. cit.; A. Wyrozumska, Umowy....