~LWF0013 (4)

członkowie rodziny lub rodu, który się wybił, mieli pewne wspólne cechy, charakterystyczne tylko dla tego rodu, i wyłącznie spośród nich „obierano” przywódców plemion lub związków plemiennych. O tych właśnie „królach” (Skandynawowie nazywali Ach konungami), jarlach i her-sirach wspominają nie tylko .pieśni skaldów, z których najwcześniejsze sięgają IX w., ale również inskrypcje ru-jiiczne, począwszy od epoki wędrówek ludów. Rządy możnych były zjawiskiem powszechnym/głęboko zakorzenionym w życiu społecznym Skandynawów, i to na długo przed epoką wikingów. W VI—VIII w. potęga możnych jeszcze bardziej wzrosła.^

^Dobitnym tego świadectwem są „książęce” kurhany i bogate grobowce władców Upplandu (środkowa Szwecja), którzy podbili plemiona Sweowów, a spośród tych kurhanów najsilniejszą .wymowę ma najokazalszy, „kurhan Ot-tara”, datowany na V—VI w.⁴ W południowo-wschodniej Norwegii znajduje się największy kurhan Europy północnej: Racknenhaugen. Ma on 100 metrów średnicy i 15 metrów wysokości. Przed wzniesieniem tego kurhanu skonstruowano jego drewniany szkielet i w tym celu wyrąbano rozległy las sosnowy. Badania słojów drzew wykorzystanych przy budowie wykazały, że wszystkie one zostały ścięte w ciągu jednego roku. Przy stawianiu kurhanu wykonano wielkie prace ziemne; ogółem usypano około 80 tysięcy metrów sześciennych. Prawdopodobnie.w pracach tych ibrało udział około 500 osób, a więc ludność męska znacznego okręgu. Kurhan został zapewne wzniesiony na rozkaz potężnego wodza. Grobów w nim nie znaleziono. Nie był on przeto miejscem grzebalnym, lecz pomnikiem uwieczniającym „księcia”. Archeologowie datują Racknenhaugen na VI w.⁵ Według legendy w okresie tym .sprawowała rządy dynastia Ynglingów, od której wywodzili swe pochodzenie konungowie Szwecji i Norwegii.

Gdy znacznie później, bo pod koniec X w., wysłannik króla francuskiego pytał wikingów duńskich, których oddział rabował północną Francję, jakie imię nosi ich pan, odrzekli mu: „Nie ma nad nami pana, ponieważ wszyscy jesteśmy równi.” Tę dumną odpowiedź często przytacza się na dowód istnienia demokratycznych porządków nie tylko w Skandynawii, ale również w wojsku wikingów. To prawda, że w X stuleciu w Skandynawii nie istnieli jeszcze panowie we francuskim .sensie tego słowa, czyli feudalni seniorowie, wymagający od swych wasali, aby im służyli i byli wierni w zamian za darowaną ziemię. Lecz i.wśród Skandynawów nie było równości: możni stali ponad pozostałą ludnością, która traktowała ich jako swych przywódców i okazywała im posłuszeństwo.

J Możni odgrywali główną rolę w sprawach wojskowych. Wódz dowodził pospolitym ruszeniem, które tworzyli wszyscy zdolni do noszenia broni wolni mężczyźni. Słowo „hersir”, jak już wiemy oznaczające wodza, pochodzi od staroskandynawskiego „herr”: wojsko, lud. Być wodzem plemienia czy ludu to tyle, co stać na czele pospolitego

Rękojeści mieczy (Szwecja)

ruszenia. W czasie wojny wódz miał nieograniczoną władzę. Wymagał, aby znajdujący się pod jego rozkazami mężczyźni utrzymywali swój rynsztunek w należytym stanie. Istniało wówczas pojęcie „rynsztunek ludowy”, oznaczające wyposażenie bojowe, które obowiązany był posiadać każdy wolny człowiek. Składało się ono z topora

31