~LWF0060 (4)

Haraldem Pięknowłosym. Zwalczanie łupieskich wypraw dokonywanych przez wikingów leżało we wspólnym interesie władców Anglii i Norwegii. Harald norweski przysłał Athelstanowi dar w postaci pięknie ozdobionego okrętu pod purpurowymi żaglami. Ponadto — przypomnijmy — na dworze Athelstana wychowywał się syn Haralda, Hakon, który później, jako konung norweski, zyskał sobie przydomek Dobrego.

Stosunki między angielskimi i norweskimi władcami uległy jednak zmianie po śmierci Haralda. Syn jego, Eryk Krwawy, wypędzony z Norwegii przez zwolenników Hóko-na, wychowanka Athelstana, zjawił się w Northumbrii. Miejscowi osadnicy skandynawscy sądzili, aż jest to wódz, który potrafi przywrócić im niezależność od króla Anglii. Obwołali go konungiem Yorku, co doprowadziło do wojny z królem Anglii i wikingami Irlandii. W wyniku wojny Eryk został wprawdzie wypędzony, ale wkrótce znów powrócił do Northumbrii.

O panowaniu tego władcy dotarło do nas niewiele wiarygodnych informacji. Między innymi zachowała się pieśń Okup za głowę, ułożona ku jego chwale przez Egila Skal-lagrimssona. Okręt Egila, od dawna śmiertelnego wroga Eryka, został przez bunzę wyrzucony na wybrzeże Northumbrii i skald wpadł w ręce znienawidzonego i nienawidzącego go konunga. Ażeby ratować życie, Egil napisał poemat isławiiący Eryka. Tego rodzaju pieśni pane-giryczne bardzo wówczas ceniono i traktowano je nie tylko jako sposób rozsławiania i popularyzowania konunga, lecz itakże jako środek przysparzający szczęścia i pomyślności jemu oraz jego rodowi. Pieśń Egila poświęcona Erykowi jest ciekawa jako przejaw żywotności starej, tradycyjnej kultury skandynawskiej na dwor.ze yorkskim. W tym okresie jednak i tu zaczęło docierać chrześcijaństwo: na monetach wybijanych w Yorku za Eryka widnieje krzyż.

Według Kroniki anglosaskiej ludność Northumbrii wypędziła Eryka ostatecznie w 954 r. *i uznała władzę króla angielskiego. W kraju nastąpił okres względnego spokoju, trwający ćwierć wieku.

Tymczasem w Danii dokonywał się proces burzenia dawnych porządków oraz wewnętrzna konsolidacja. Symptom tych zmian stanowiło ukształtowanie się .nowej dynastii i jej polityka. Pierwszym znanym nam konungiem z tej dynastii był Gorm Stary. Za siedzibę jego uważano Jelling, miejscowość znajdującą się w środkowej części Półwyspu Jutlandzkiego. Panowanie Gorma, o którym wiadomo* bardzo niewiele, przypada na czterdzieste lata X w. Zarówno on sam, jak i jego syn a zarazem następca Harald Sinozęby (przydomek ten został po raz pierwszy potwierdzony przez znaleziska z XII w.) byli poganami. Lecz panowaniu feudałów niemieckich w Danii południowej towarzyszyła chrystianizacja kraju. Prowadzili ją misjonarze kierowani przez arcybiskupa hamburskiego. Około 960 r. konung Harald pod wpływem króla niemieckiego Ottona I przyjął rełigię rzymską. Legenda głosi, że misjonarz Popopon, ażeby przekonać Haralda o wyższości wiary Chrystusowej nad pogańską, poddał się próbie ognia.

Harald Sinozęby chciał podbić Norwegię i przedsięwziął przeciwko niej wyprawę. Początkowo poniósł porażkę; Norwegowie goniąc uciekających Duńczyków napadli na Danię. Złupili Jutlandię, Skanię i wyspy. Następnie jednak Harald Sinozęby, wykorzystując niepopularność synów Eryka Krwawego w Norwegii, osiągnął swój cel. Wiadomo, że około 970 r. był już konungiem Danii i Norwegii. Wkrótce, po nowych niepowodzeniach Norwegów, nastąpił podział ich kraju. W tym właśnie okresie wzrostu potęgi Danii został w Jelling postawiony głaz runiczny mający uwiecznić pamięć o konungu Gormie i jego żonie Tyr oraz o wielkości samego Haralda. Na głazie, ozdobionym wizerunkiem Chrystusa oraz wizerunkiem lwa w splotach węża, Harald kazał wyciosać napis głoszący, że „zdobył całą Danię i Norwegię i ochrzcił Duńczyków”. Jak się wyraził jeden z historyków duńskich, jest to metryka chrztu Duńczyków wyciosana w kamieniu. Nie wiadomo wszelako, w jakiej mierze chrześcijaństwo było wówczas w Danii rozpowszechnione.

Kompleks zabytków w Jelling, związanych z tymi wydarzeniami, jest niezmiernie ciekawy z naukowego punktu widzenia. Dwa kurhany, z których jeden usytu-

125