~LWF0081 (2)

152

skutkiem. Trwalszym oparciem było środowisko możnowładcze i kupieckie. W Birce wspierał go skutecznie zarządca miasta Hergeir, przypominali jego nauki kupcy, którzy brali udział w wyprawie króla Olafa na Kurów, wielu „wielmożów” z Hedeby było wcześniej ochrzczonych w Dorestadzie lub Hamburgu. Najpowszechniej popierali go jednak niewolni, chrześcijanie z pochodzenia, lecz zakres ich możliwości był oczywiście ograniczony. Ogół ludności opornie przyjmował nowe nauki, nieraz dochodziło nawet do pogromów, których ofiarą padały kościoły wznoszone przez gminy chrześcijańskie.

Po śmierci Ansgara działalność misyjna znacznie podupadła. Kontynuował ją jednak Bimbert w 2 połowie IX w., w 936 r. wyprawił się do ^% Birki arcybiskup Uimi, który tam zmarł. Nową religię przyjmowali Normanowie, którzy próbowali osiedlać się w Anglii, Irlandii, na ziemi francuskiej. Chrztem kończyły się też w 1 połowie X w. starcia władców skandynawskich z niemieckimi.

Chrześcijaństwo mogło zapuścić na Północy trwałe korzenie dopiero jednak wówczas, gdy władcy skandynawscy pojęli, jak wiele korzyści daje im uznanie nowej wiary za oficjalną ideologię państwową⁷². Kroku tego dokonał najwcześniej Harald Sinozęby, który na słynnym kamieniu w Jelling kazał zamieścić dumny napis o swych zasługach w dziele chrystianizacji Danii. W roku 948, jak pamiętamy, założono pierwsze stałe biskupstwa w Hedeby, Bibę, Aarhus, chrzest władcy miał jednak nastąpić dopiero ok. 960 r. za sprawą misjonarza Poppona. Mimo silnej opozycji pogańskiej musiał w końcu uznać nową religię Swen Widłobrody, umocnił ją zaś Kanut Wielki. Wielmoże i chłopi duńscy utrzymując od dawna kontakty z chrześcijańską Europą najwcześniej dojrzeli w Skandynawii do przyjęcia nowych nauk.

Trudniej układały się stosunki w Norwegii. Niektórzy tutejsi władcy już w połowie X w. przyjęli chrzest przebywając za granicą, lecz dopiero Olaf Tryggyason uznał nową religię za oficjalną ideologię państwową i wspierał działania misjonarzy, sprowadzonych z Anglii. Panował jednak krótko, po jego śmierci siły pogańskie doszły znowu do głosu. Chrześcijaństwo umocnił dopiero Olaf Haraldsson (tabl. XVI, 2), lecz i on został w końcu zabity przez chłopów z Trondelag w bitwie pod Stiklestad. Śmierć ta przyniosła mu miano męczennika i rychłą kanonizację, dzięki której Norwegia najszybciej wśród państw skandynawskich zyskała patrona dynastycznego i narodowego.

Działalność Olafa Tryggyasona przyniosła trwałe owoce w postaci chrztu Islandii. W roku 1000 tamtejsze społeczności chłopskie postanowiły uczynić chrześcijaństwo swym oficjalnym wyznaniem wiary. Wpływu norweskiego nie można jednak przeceniać, zbyt słabe więzy zależności

⁷² Por. tu trafną charakterystykę O. Olsen, [w:] Kirche 1969, s. 43 n., jak też Baetke 1973, s. 360 n.

Tabl. XIII: Ozdoby srebrne z Danii. Wg Th. Damsko u