~LWF0082

Nie może nas przeto dziwie, że we wspomnianej wyżej Pieśni o Hunach spór o podział spadku po dwóch mitycznych władcach, Agnantyrze i Hlódrze, dotyczył m. in. i grobu. Tak o tym śpiewał skald: „grób ów święty, | co w kraju Gotów leży, | kamień ten piękny [nie jest wykluczone, że poeta miał na myśli głaz runiczny, niekiedy ozdabiany płaskorzeźbami] | co stoi nad brzegami Danparu“ ¹. Spór o grób, oczywiście przodka — choć przyznajmy, że w cytowanej pieśni nie jest wyraźnie powiedziane, że o taki właśnie chodzi — zrozumiały jest, gdy się weźmie pod uwagę inne dane, które mówią o roli odgrywanej przez grobowce w procesie heroicyzacji władcy.

W tekście inskrypcji runicznej ze Sparlósa (patrz ryc. 7, s. 147), Yastergótland, pochodzącej z czasów Karola Wielkiego — do jej interpretacji będziemy jeszcze wracać — czytamy szereg pochwał na cześć zmarłego króla Eryka. Między nimi występuje zwrot

0    charakterze politycznym, mówiący, że panowanie jego rozciągało się do Uppsali², jeżeli oczywiście zaakceptujemy proponowane przez I. Lindąuista tłumaczenie słowa Uppsal[u]m jako Uppsalę, wbrew opinii O. v. Friesena ³, który odczytał te same znaki runiczne jako: up sal[u]m—-za morzem. Kamień zaś, okazały

1    bardzo bogato ozdobiony, wzniesiony na polecenie syna Eryka, Alryka, nazwany został świętym, a znisz-ozenie napisu określone zostało jako „profanacja^{44 2fi}. Rimbert, a więc źródło zasługujące na ogół na zaufanie, mówi o obrzędach religijnych, odbywanych na grobie jednego z królów Birki²¹. Charakter tych obrzędów — według wszelkiego prawdopodobieństwa chodziło tu

0    stypę — i ich związek z procesem sakralizacji władcy omówimy w dalszym ciągu. Istnieją też przesłanki, żo możni — fakt znamienny —• budowali sobie grobowce za życia, choć źródło, które o tym mówi jest niepewne^{4 5 6}. W każdym razie na podstawie inskrypcji wiemy, że wznosili oni kamienie runiczne i polecali na nich ryć napisy na swą własną cześć. Do najbardziej charakterystycznych przykładów należy tutaj, poprzednio wspomniany, szwedzki magnat z połowy XI w., Jar-labanke, który pozostawił po sobie kilkanaście kamieni z nader pięknie brzmiącymi epitafiami. Niektóre z napisów nie są pozbawione treści politycznych. Na jednym bowiem — jak to przytaczaliśmy w rozdziale poprzednim (patrz s. 95) — chwali się, że sam kazał urządzić plac wiecowy, najpewniej w celu zdobycia tam przewagi politycznej.

W tym kontekście zrozumiałe jest również dokonywanie czynności prawnych, a więc odbywanie tliingu (patrz s. 83) w miejscach związanych z historyczną legendą o przodkach jakiegoś możnego lub króla. Istniejące od wieków kurhany pobudzały też wyobraźnię skaldów. Tworzyli oni pieśni o spoczywających w nich królach.

Szczególne miejsce w Skandynawii, wokół którego narosło najwięcej legend, stanowiła Stara Uppsala: leżała ona w centrum Upplandu, części Szwecji, z której

167

1

   (x. Labuda, Źródła skandynawskie, s. 209.

2

   „Al[l]a. sat fa|)iR Uppsal[u]m“, cyt. za 1. Lindąuist, Ile-ligiósa runterter II, Sparlósastenen, Ett svemkt runmomiment frdn Karl den stores Ud, upp tacki 1937, Skrifter utgivna av Ve-tenskaps-Societeten i Lund, 24, Lund 1940, s. 0.

3

   O. t. Friesen, Sparlósastenen, runsienen vid Salem s kyrka, Sparlósasocknen, Yastergótland, Idst och iydd av..., med ett tilldg om den arkeologiska dateringen av B. Ahngren, Kungl. Vitfcerliets, historie och antikivetens akademiens handlingar, 46, Stochkolm 1940, s. 103.

4

   I. Lindąuist, op. cit. s. 0.

5

   Rimbert, Vita> cap. 26.

6

   Patrz E. Birkeli, op. cit. s. 87; autor opiera się na sagach

1    na jednej notatce z Land na mabók.