79346 IMGE45

220 Janusz Mucha

Na p«isuwie wiedzy uzyskanej we wspomniany wyżej sposób, na następnym etapie bata opracowano by metodologię badań terenowych, przygotowano by kwestiona-ankiet i wywiadu. Następnie przeprowadzono by odpowiednie badania przekonań .szeregowych członków" grupy dominującej oraz wybranych grup mniejszościowych odnoszące gę do kultury własnej oraz „innych" występujących w Polsce systemów katarowych. Badania te dotyczyłyby też przekonań wobec problemów z komunikacją międzygrupową oraz postrzegania konfliktów kulturowych w Polsce. Kolejna pwbfanatyka to świadomościowe uwarunkowania pogłębiającej się współpracy mię. dzynarodowej. w której uczestniczy Polska.

Proponowany tu program badawczy rozpocząć można prawie natychmiast.

PRZYPISY

llPtapeMara; tu tekst zainspirowany został podwójnie. Z jednej strony uczestniczyłem w amerykańskim przedsięwzięcia wydawniczym pod tytułem Distant Mirrors. America as a foreign culture (edi-ted by Philip R. DeVita and James D. Armstrong; Belmonl, Califomia: Wadsworth 1993), o którym ppMaiai później z Michałem Buchowskim. Z drugiej strony zainteresowała mnie uwaga Andrzeja Toszki podczas semmanom Sekcji Antropologii Społecznej Polskiego Towarzystwa Socjologicznego w gminą 1993 roka w Stawiskn. gdzie referowałem fragmenty tego tekstu. Postulował on, o ile dobrze zrozumiałem. aby równolegle z zajmowaniem się kulturami mniejszościowymi, podjąć nowe badania nad polską knhnrą narodową.

³    O politycznych aspektach tych zjawisk pisałem więcej w artykule pt. Demokratyzacja i mniejszo-ta Uinnie. Polska przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, „Studia Socjologiczne" 1992, 1-1131-42. Będę do niego częściowo nawiązywał w dalszej części tego tekstu.

’ Pa. LWinh. The problem af minority groups, [w;] The Science of Man in the World Crisls, cdi-ted by Ralph Union. New York: Columbia University Press 1945, s. 347.

⁴    Pa. na tea temat na przykład: Martin N. Marger, Race and Ethnic Relations. American and Global penpectim, Belmont, Califomia; Wadsworth 1991, s. 45.

$9 Ma i* siedemdziesiątych sam byłem zwolennikiem raczej wskazanej w tym miejscu ideologu doaaiMijącg niż jakiejkolwiek innej.

* Spośród licznych tekstów publicystycznych na ten temat, por. np. artykuł Andrzeja Ratajczyka |t ftarjnfinu of Polami, unitę. „The Warsaw Voice. Polish and Central European Revicw" 26 (296), MeX 1994. s. B7. Na lemat antropologicznych badań nad elitami społecznymi pa. np. artykuł Laury Wnp. Up the antkmpologist - penpectiues gained from studying up, [w:] Antropogy for the nine-{‘jjjtębhaduaarj rtadings, edued by Johnnetu B. Cole. New York and London: The Free Press 1988. i. 470-484.

"'tU on len temat gazetowe reportarze ze strajku w hucie Lucchini-Warszawa (na przykład Doro-feJM aa wojennej kktce. ..Gazeta Wybacza". 27 czerwca 1994, s. 12) czy na temat stosunków I wtaką kadrą zarządzającą a polskimi robotnikami w Fiat Auto Poland z wiosny 1994 roku Mija przykładem zdają się być prace ks. Ryszarda Tomczaka. Bezdroża New Age, Zielona flHupWłl* Stefana Fiutaka. Wypędzajcie zie duchy. ..Rycerz Niepokalanej" 5 (443) 1993, s. 141-142; Ofpnwie lej ptue tez Krzysztof Olechntcki. The New Age Mo\ement In Poland. The Roman Catholic CMagr af du Aąuariui. referat wygłoszony podczas Fourth Conference of the

Btti. Gaz 1994.

f*aa

MMMM prace Anny Kubiak, na przykład Czy powriii sacrum? (w:| Kulturowy wymiar ■d. pod red A. Jawłowskiej. M. Kempnego i E. Tarkowskiej, Warszawa: IFiS PAN

Kultura dominująca jako kultura obca. Mniejszości kulturowe...

221

■ pgj _np. bardzo interesującą, pionierską pracę GoSć w dom. Studenci t klrajów trzeciego Mat Pelsce. pod red. E. Nowickiej i S. będzińskiego. Warszawa 1993.

u ^ _np. cały numer „Przeglądu Zachodniego" pod tytułem Polska. Niemcy. Europa. poświęcony mniejszości niemieckiej w Polsce (2 [129] 1991).

ó por., poza dokumentami kościelnymi z ostatnich dwóch lat. dyskusje telewizyjne aa lea Kwot z £5 1994 roku. a także, wśród wielu innych artykułów prasowych, tekst Toma Lavełla i Adneuac Gaiaoek Usbians and goys. The love that nobndy talks abaut, „The Warsaw Voice. Polish and Ceard Enoeai Rcyicw" 26 (296). June 26 1994. s. 7.

" Warto jednak wymienić kilka prac z ostatnich lat: H. Domański. Zadowolony niewolnik. Smdhm

0    nierńwnnSci między mężczyznami a kobietami w Polsce. Warszawa: IFiS PAN 1992; M. Marody. Why

1    om not a feminist: Some remarlcs on the problem of gender idemity in the United States mol Poland. „Social Research" 60. 4, 1993. s. 853-864; M. Fuszara. ..On Eąuality. State of Law aad fkanoKf Women's Rights in Post-communist Poland". referat wygłoszony podczas XIII Światowego trmęym Socjologii w Bielefeld, 1994.

" Por. mój tekst pt. Niewierzący jako zbiorowość społeczna. „Studia socjologiczac" 3. 1988; a. 187-198. mój tekst cytowany w przypisie nr 2. a także na przykład wykuł E. Cis paka. Wiara religijna i (teizm jako kategorie socjologiczne, (w:] Religijność polska w Świetle badań socjologicznych^ pad red. ks. W. Piwowarskiego i ks. W. Zdaniewicza. Warszawa: Pailottmum 1990. k 10-22. O jnnblrinai „obcości" w kontekście osób religijnych, ale nie katolików, traktuje na przykład książka Rebgia a ab-coSć. pod red. E. Nowickiej. Kraków 1991

" Por. np. Spontaniczna kultura młodzieżowa. Wybrane zjawiska, pod red. J. Wetteiwteina-Zutaw-skiego i M. Pęczaka. Wrocław 1991; Raport o młodzieży, pod red. B. Fatygi i M. Szymańczaka, Warszawa 1992.

^{16 p}'szę też o tym w tekście O ammpologizncji socjologii w Polsce. Na przykładzie teorii aiap społecznej (w druku). Bardziej optymistyczne stanowisko w tej sprawie prezentował na przykład Sław* mir Lodziński. Na podstawie własnych badań w ramach pionierskiego w Polsce programu dotyczącego tych kwestii pisał on: „Dotychczasowa analiza świadczy o dość daleko posuniętej otwartości spałeocś-stwa polskiego". Kilka stron dalej czytamy jednak: „Tak więc mimo tradycji otwarcia i wielokulturowości społeczeństwo polskie nie ma korzystnych warunków do kontaktu z innymi kulturami i narodami. Brak społecznych ról dla „obcych” i modeli tolerancji, slahe uwrażliwienie na ich problemy i brak rzetelnej informacji o innych, społeczno-psychologicznc skutki załamania cywilizacyjnego Polski wskazują, że lo sytuacja wewnętrzna naszego społeczeństwa w większym stopniu niż inne czynniki wyznacza określony sposób widzenia i prowadzi do zajmowania określonych postaw wobec innych ras i narodów . w: Społeczeństwo «obronnej nietolerancji»? Z problemów otwartoSci kulturowej społeczeństwa połikiega. (w:) Swoi i obcy. pod red. E. Nowickiej. Warszawa 1990. s. 256. 265-66. Jak wygląda sytuacja po OMZk latach’? Zdaniem jednego z publicystów , opierającego się na badaniach instytutu SMG/KRC <me podaje on jednak żadnych danych na temat sondaży, z których korzysta). „Formalnie wszyscy ludne mają w Ptobce równe prawa. W praktyce mamy do czynienia z dyskryminacją mniejszości etnicznych, wyznaniowych, narodowościowych. seksualnych, osób niepełnosprawnych, a nawet kobiet W Polsce, kraju bez stosów’.chełpiącym się ‘wielowiekową tradycją tolerancji’, pod koniec drugiego tysiąclecia, w piątym toku 'europeizacji' ponad połowa obywateli uznaje słuszność hasła 'Polska dla Polaków', a jedna trzecia twierdzi, że wpływ Żydów na sprawy kraju jest zbyt duży. Dwie trzecie uważa, że kandydat na posła powinien mieć pnndhów wyłącznie narodowości polskiej, zaś tylko 40 proc. akceptuje przedstawicieli mniejszości w par cic. Co czwarty Polak nienawidzi Niemców, a co trzeci Rosjan. 79 proc. jest niania, ze homocefamafc-sta nie może uczyć w szkole. 29 proc. nie chciałoby pracować z nim w jednym zakładzie. S 24 proc. mieszkać przy tej samej ulicy". Por. Jerzy Sławomir Mac. Obywatele II kategorii. ..Wprost" ar 38. IS września 1994. s. 15. Artykuł ten ukazał się na długo po ukończeniu prezentowanego tu tekstu, ii Kategorie te wprowadzam w tekście cytowanym w przypisie nr Z

>• Por. np. Cudze problemy. O ważnoSci tego co nieważne. Analiza dyskursu publicznego w Polsce. pod red. M. Czyżewskiego. K. Dunin i A. Piotrowskiego. Warszawa 1991.