page0226

220

PITAGOREJCZYCY.

co na jedno wychodzi, bo harmonia każda daje sie wyrazić liczbą, a liczba zawsze rozwiązuje sie w harmonią.

Z tćj duszy ogólnćj świata, która jest jego miarą i rytmem, życiem i dawczynią ruchu, pochodzą dusze pojedyńcze; każda jest cząstką duszy boskićj ¹). Rośliny, zwierzęta, ludzie żyją. Ta jedna (p. 85—95), zbija objekcyę Symmiasza, że dusza, będąc harmonią, może zginąć po śmierci ciała Ale czy to była nauka Filolaosa? Pozornie przemawiają za tern trzy fakta: i° Symmiasz, autor objekcyi, był uczniem Filolaosa; 2° Echekrates, usłyszawszy w Flius opowiadanie Fedona (p. 88), powiada, że on także duszę uważał oddawna za harmonią, był zaś prawdopodobnie sam Pitagorejczykiem; 3⁰ różni pisarze Filolaosowi przypisują te definicye (n. p. Claud. Mamert: de statu anim. II. 7 Macrob. in Somn. Scip. I. 14). Jednakie fakta te niczego nie dowodzą, bo i° wielu innym filozofom przypisywano tę samą detinicyę (n. p. Zenonowi z Elei, Parmenide-sowi, Arystoxenowi, Dicearchowi i t. d.); 2° Symmiasz przytacza ją nie jako twierdzenie Filolaosa, lecz jako opinią wielce rozpowszechnioną, którą on sam uważał za prawdopodobną fp, 92). Trafną zrobił uwagę Bonghi, że jeżeli Pitagorejczycy tą samą posługiwali się definicyą, musieli ją zupełnie inaczćj rozumieć. Peorya bowiem, którą Platon zbija, głosi, że dusze są śmiertelne, tamci zaś utrzymywali przeciwnie. (Dialoghi di Platone Vol. II p. 202), Arystoteles tę samą zwalcza teorye ide anim. I. c. 4), ale nie przypisuje jćj żadnemu z Pitagorejczyków. O nich przeciwnie twierdzi (ibid c. 2), że uważali za dusze albo pyłki, unoszące się w powietrzu, albo to, co pyłki te w ruch wprawia. Dodaje, że na to wychodzi także zdanie tych, którzy uważają duszę za coś, co samo się porusza _vro 'ttto r.tvovv). Pierwsze z tych zdań możemy śmiało uważać za przenośnią, mającą uwydatnić wszechżycie w przyrodzie ; drugie dwa zgadzają się w tern, że dusza jest pierwiastkiem ruchu, najprzód dla siebie, potem dla innych rzeczy. Jeżeli zważymy, że Alk me on (ibid. c. 2. §. 17), w wielu kwestyach mający podobne do Pitagorejczyków przekonanie, uważał za treść duszy i rękojmią jćj nieśmiertelności ruch j ćj wieczysty, wolno przypuszczać, że także definicyą bezimienna, według którćj dusza jest poruszającą się liczbą (c. 2. §. 8: a()i&-ftóv xivovv,9- inrTÓr) do Pitagorejczyków należy. Zgadza się ona dobrze z pojęciem harmonii, bo gdzie ruch, tam także jakaś harmonia. Rzeczywiście Klaudyan Mamert w swojem dziele ciekawem de statu animae 'II. 7), powiada, ,e według Filolaosa dusza nadana jest ciału przez liczbę i nieśmiertelną a niecielesną zgodność (t. j. harmonią) per numerum et immortalem eandemque incorporalem convenien~ tiam. Dodaje także, że Archytas uważał duszę za złożoną na kształt jednoty; gdyż bezprzestrzennie tak panuje w ciele, jak jedno w liczbach, quae sic illocaliter dominaltir in ccrpore, sicut ttnus in numeris. Na podstawie tych świadectw, uważam te trzy definicye: dusza jest liczbą, jest poruszającą się liczbą, jest harmonią, za wielce do siebie podobne, za rozwijające jedne myśl wspólna z różnych punktów widzenia, a przedewszystkiem za czysto pitagorejskie. Nie mają zaś nic wspólnego z materyalistyczną teoryą Symmiasza, rozumiejącego przez harmonią, regularne funkcye cielesnych składników.

*) Cic de senec. 21. Arystoteles (de anim. I. 5. §. 13), podobną naukę przypisuje poezyom orficznym, z któremi byli dobrze obeznam Pitagorejczycy.

http://rcin.org.pl