~LWF0084

płaszczyźnie ideologicznych potrzeb powstającej władzy królewskiej należy zająć stanowisko wręcz odwrotne: to nie postacie mitologiczne przybrały kształty królów-Ynglingó w, lecz istniejący w rzeczywistości lub będący wytworem historycznej legendy królowie zostali „zmitologizowani“ i to — o czym przekonamy się niżej — w sposób bardzo nieudolny.

Krąg zainteresowań Tjodolfa znajdzie przeto pełne wytłumaczenie na tle tego, co powiedzieliśmy wyżej o sposobach heroicyzacji królów, a nawet o rozwoju semantycznym słowa konungr.

Do analizy religijnej treści niektórych fragmentów Ynglingatal przystąpimy w dalszym ciągu bieżącego rozdziału. Obecnie jednak należy zwrócić uwagę na fakt, że ideologia władcy, operująca wyłącznie przedstawionymi wyżej elementami pośredniej i bezpośredniej heroicyzacji nie mogłaby sprostać swym celom. Przede wszystkim nie gwarantowała ona królom unikalnego stanowiska w społeczeństwie: w świecie legendy (lub sagi), z wyczaj ów grzebalnych inskrypoj i runicznych królowie herosi konkurowali z możnymi, tak jak w życiu musieli oni nie tylko liczyć się z ich zdaniem, lecz nader często występować przeciwko nim.

Ideologia władcy, która mogłaby zapewnić królom prawo do wyłącznego korzystania z ich prerogatyw, musiała oczywiście posługiwać się również innymi argumentami, pozostającymi, rzecz jasna, podobnie jak przedstawione wyżej, w sferze dostępnej i dostosowanej do poziomu kulturalnego ówczesnych ludzi. Inaczej zresztą być nie mogło: tworzyli ją przecież ludzie pozostający pod wpływem takich samych tradycji kulturalnych, które z trudem tylko, co mieliśmy możność obserwować w związku z analizą rozwoju wyobrażeń o bóstwach, były przezwyciężane. Skaldowie jednak zbrojni byli, czego nie można powiedzieć o anonimowych autorach części Eddy, w dorobek kulturalny Europy Środkowej i Zachodniej, który z mniejszym lub większym powodzeniem potrafili wykorzystywać. Świadczy o tym adaptacja do warunków i stosunków skandynawskich wspomnianej Pieśni o Hunach, której proweniencja jest, co wykazał G. Labuda, południowoniemiecka, a wpływy na jej powstanie literatury skaldycznej, a w każdym razie wywodzącej się z kręgów dworskich niewątpliwie znaczne³². Nade wszystko jednak skal-dpwie zbrojni byli we wzrastającą świadomość polityczną środowisk, z którymi byli związani.

Argumenty ideologii władcy, które gwarantowałyby jego unikalne stanowisko powinny były — wydaje się — uzasadniać szczególny, a równocześnie niemożliwy do zastąpienia przez kogokolwiek innego, charakter społecznej i politycznej użyteczności króla oraz spełniać równocześnie następny, specjalnie ważny postulat: dokonywać wokół jego osoby integracji społeczeństwa, rozdzieranego coraz silniejszymi sprzecznościami klasowymi. Użyta argumentacja powinna umożliwiać władcom łagodzenie rzeczonych sprzeczności i przyczyniać się do likwidacji pod względem politycznym ewentualnych konkurentów lub pretendentów do zajęcia ich miejsca.

Na ostatnią z rzuconych wyżej myśli chcielibyśmy położyć szczególny nacisk. Jest sprawą oczywistą, że ideologia władcy wzmacniając władzę królewską była czynnikiem obiektywnie ochraniającym rozwijający się ustrój klasowy społeczeństwa skandynawskiego. N ie-mniej na stosunkowo wczesnym etapie rozwoju tego społeczeństwa, gdy stopień konsolidacji interesów klasowych. a w konsekwencji i politycznych, warstw posiadających był jeszcze nikły, a władza królewska nie

³² G. Labuda, Źródła, sagi, s. 114 i nast.

171