~LWF0091 (3)

184

Odynowi, najprawdopodobniej jednak przez pomyłkę. Według Grimnismal (43-44) jest to najlepszy ze wszystkich istniejących statków, zbudowany dla Freja przez Karły, synów Ivaldiego⁽⁾⁰. Ale nie jest największy. Snorri (Gylf43) opisuje go tak:

Skidlbladnir jest najlepszy zc wszystkich statków i został najlepiej zbudowany, ale Naglfar jest większy, ma go Muspcll. Pewne Karły, synowie Ivaldiego, zbudowały Skidbladnir i dały statek Frejowi. Jest on tak wielki, że mogą się na nim pomieścić wszyscy Asowic ze swoją bronią i wyposażeniem. Ma on zawsze sprzyjający wiatr, gdy tylko postawi się na nim żagiel, kiedy trzeba płynąć. Ale gdy nie ma potrzeby wychodzić nim w morze, to zrobiony jest z tak wielu części w tak przemyślny sposób, że można go zwinąć jak tkaninę i schować sobie do małego worka.

Etymologia nazwy statku mówi, że jest to łódź zbudowana z wielu małych, drewnianych części (R. Simek 1995, 359). Nietrudno tu zauważyć tęsknotę Wikingów do posiadania łodzi wielkiej i dzielnej na morzu, ale dającej się zarazem bez trudu przenosić na przewłokach.

Dziełem Karłów był też należący do Freja dzik Gullinborsti, „o złotej sierści”, inaczej zwany Slidrugtanni „o groźnych kłach” (,Skaldskap. 7). Jako goiłby rsta valgaltr (dzik bojowy o złotej sierści) wspomniany jest w Hrafnsmal (1) jedenastowiecznego skalda Thormoda Trefilssona (Skj. BI, 196). Według Hus-drapy (7) Frej pojawił się na nim na pogrzebie Baldra - ale według Snorriego (Gylf. 48) dzik ciągnął wtedy jego wóz. Motyw stworzenia dzika przez Karły wskazywałby, że jest on raczej magicznym przedmiotem o cechach dzika niż żywym zwierzęciem! Ale związki Freja z żywymi dzikami (świniami) nie ulegają wątpliwości i wyraźnie dochodzą do głosu w jego kulcie.

Według Adama z Bremy (Gęsta Hammaburgensis ecclesiae pontificum, IV, 26-27) Frej, określony imieniem Fricco, czczony był w świątyni w Uppsali wraz z Thorem i Odynem. Adam wymienia go jako ostatniego z bogów. Jak pisał, „Trzecim jest Frikko, który daje ludziom pokój i rozkosz. Dlatego na posągu wyobrażono go z ogromnym członkiem (cum ingenti priapoT, • jak podaje dalej, składano mu ofiary przy okazji zawierania związków małżeńskich (si nup-tiae celebrande sunt). Pomimo że Fricco i Frej to dwa zupełnie inne imiona, identyczność Friccona z Frejem pozostaje bezsporna, a użyte przez Adama

60 Mit mówiący o jego powstaniu wraz z innymi atrybutami bogów (Skaldskap. 35) omawiamy niżej, s. 323-324. Pamiętać też tu trzeba, że Hringhorni, statek Baldra, w którym go spalono, również przedstawiany był jako najlepszy (patrz niżej, s. 197). Odpowiedź na pytanie, czy w przedstawieniach Skidbladnira i Hringhorniego można dostrzec kontynuację motywu łodzi, jaki pojawia się na prehistorycznych rytach naskalnych w Skandynawii, które stawia wielu badaczy (K. Schier 1992, 202; R. Simek 1995, 358-359), wolimy pozostawić w tej pracy bez odpowiedzi.

miano, choć niezbyt jasne, pochodzi zapewne od jakiegoś przydomka Freja, najprawdopodobniej od *fridkan, „ukochany”⁶¹.

W trójcy uppsalskich bogów opisanych przez Adama Frej pojawia się dopiero na ostatnim miejscu (co więcej, pod dziwnym imieniem), ale to on właśnie wśród bóstw męskich odgrywał w Uppsali najważniejszą rolę. Wskazują na to wyraźnie rodzime źródła nordyckie, w których Frej jest ewidentnie najważniejszym bogiem Szwedów, których głównym miejscem kultu była przecież Uppsala. Wspominaliśmy już o obwożeniu posągu Freja i podróży wozem króla Eryka do hali Lytira, by zasięgnąć tam wróżby. Ten ostatni motyw znajduje potwierdzenie w Ynglinga sadze (38), gdzie Snorri poświadcza istnienie w Uppsali wyroczni, w której rytuale stosowano rzucanie losu (L.P. Słupecki 1998, s. 117, 126).

Związki Freja z Uppsalą potwierdza Sakso Gramatyk. Opisuje on najpierw {Gęsta Danorum, I, 8, 12) jak Hadingus, by przebłagać gniew bogów, zdecydował się złożyć dla Freja (określonego imieniem Fro) ofiarę ze wszystkich stworzeń ofiarnych ciemnego koloru (furvis hostiis). Potomkowie Haddingusa mieli kontynuować ten obyczaj, który - jak powiada Sakso - Szwedzi nazywają Froblot {Froblot Sueones). W innej księdze Dziejów Duńczyków Sakso (III, 2, 13) uzupełnia ten opis, stwierdzając na marginesie opowieści o konflikcie Balderusa z Hotherusem, iż w tych czasach: „Pewien Fro, satrapa bogów, usadowił się w pobliżu Uppsali i zmienił dawny obyczaj składania ofiar, praktykowany przez ten lud na nieszczęsny i żałosny rytuał. Zażądał mianowicie zabijania dla mocy wyższych ofiar z ludzi”. Sakso potwierdza tu opis Adama z Bremy, z tą różnicą, że Adam wspomina o święcie dokonywanym co dziewięć lat, Sakso zaś corocznie. Sakso (VI, 5, 10) wspomina też o wyraźnie orgiastycznych elementach kultu Freja w Uppsali, Starkad po siedmiu latach spędzonych tam u „synów Fro (filiis Froy\ miał jakoby dosyć „znieprawiających ruchów kobiet, pląsów i przedstawień scenicznych” {effeminatos corporum motus scaenicosąue mimoram plausus”) według Saksona stanowiących część sprawowanych tam obrzędów. Dalej zaś znajdujemy u Saksona (IX, 4, 1-2) kolejną opowieść o szwedzkim królu imieniem Fro, który po zabiciu Sigvarda, króla Norwegii, zamknął żony krewnych króla w domu publicznym jako prostytutki. Gdy pojawił się heros Ragnar, nieszczęsne kobiety pragnąc się uwolnić i ratować swą cnotę, przebrały się za mężczyzn i pomogły mu w walce, a przy tej okazji Ragnar poznał swą przyszłą żonę, dzielną Lathgerdę⁶².

61    E.C. Polome 1995, 587. Oznacza to jednak, że imię Friccona pochodzi od tego samego rdzenia, co imię Frigg, żony Odyna, co może mieć głębszy sens mitologiczny!

62    Powstaje tu pytanie o wiarygodność tych przekazu, a jeśli ją przyjmiemy, to o określenie charakteru tego kultu: skrajnym rozwiązaniem jest tu powracająca co jakiś czas teza o istnieniu w dawnej Skandynawii sakralnej prostytucji; J. de Vries 1957, 192; V. Kiil 1962, 159-174.