skanuj0021

dewiacja

H

dokumentacja

Diesterweg Friedrich Adolf Wilhelm i 29 X 1790, Siegen, zm. 7 VII 1866, Beri pedagog niem.; dyr. seminariów nauczył skich w Morsch (1820-32) i Berlinie (18 -47); działacz spoi. i oświat., red. i wydal czasopism pedag.; popularyzator idei i Pestalozziego; opowiadał się za powsz., o wiązkową, utrzymywaną przez państw niezależną od Kościoła szkołą, która stano' laby najniższe ogniwo w systemie wychol nia narodowego; organizator pierwsz zaw. stowarzyszeń i zjazdów nauczyc skich; gł. dzieła: Ober Erziehung im allgen nen nnd Schulerziehung im besonde (1820), Wegweiser zur Bildung far deutst Lehrer (1834); Konfessioneller Religionsun richt in den Schulen oder nicht? (1848).

Dilthey Wilhelm (ur. 19 XI 1833, Biebrl zm. 1 X 1911, Seis am Schlern), filozof niej teoretyk kultury; prof. uniw. w Baz) (od 1866), Kilonii (od 1868), Wrocławiu | 1871) i Berlinie (od 1882); twórca tzw. filo: fii życia; postulował autonomię nauk hun nist. („nauk o duchu” — Geisteswissensch ten ), odwołujących się do rozumienia (V stehen) w odróżnieniu od nauk przyrod czych, których zadaniem jest wyjaśnianie (: klaren); odrzucał absolutystyczne tenden w humanistyce; twierdził, iż rozumienie i charakter zapośredniczony i kołowy (tzw. 1 ło hermeneutyczne) — człowieka można p: bować rozumieć wyłącznie poprzez interp; tację zobiektywizowanych ekspresji jego t cha, zakodowanych w tekstach kulturowy! poglądy D. wywarły wpływ na rozwój met dologii nauk humanist,, hermeneutyki filo;

-> pedagogiki kultury; Einleitung in die Ge teswissenschaften (1883), O istocie filozo (1907, wyd. poi. 1987); wybór poi. Pisma < tetyczne (1982).

Oirectorium Catechesticum Genera

-> Dyrektorium Katechetyczne.

dobra szkoła, cechy szkoły wartościowi dla wszystkich jej podmiotów, będące efe tern procedur diagnostycznych: wewn. i p równawczej; przykładowe cechy d.sz. t optymistyczne nastawienie nauczycieli d uczniów, brak fluktuacji kadry pedag., wspó praca między nauczycielami, zgodność nai czycieli w sprawach dydakt. i metodycznycl dbałość o profil i realizację misji szkół) uzgodnienie z radą szkoły wspólnego progri mu i planu działania, redukcja biurokracj profesjonalne zarządzanie szkołą przez jj dyrektora, troska o pozytywny klimat w szkJ le, wysoki poziom identyfikacji nauczycieli

przeżycia, nie zaś narzucało obce mu formy zachowania w imię zewn. celów; swoje idee weryfikował w zał. 1896 szkole-laboratorium przy uniw. w Chicago; nacz. zasadą realizowanego tam systemu dydaktycznego było „uczenie się przez działanie": samodzielna aktywność uczniów podczas różnorodnych zajęć prakt. miała służyć integracji wiedzy szkolnej, ćwiczeniu władz poznawczych i zbliżeniu szkoły do życia społeczeństwa; koncepcje D. zapoczątkowały w pedagogice nurt zw. progresywizmem i silnie oddziałały na szkolę amer. (-> pedagogika pragmatyzmu); inspirowały też przemiany, jakim na przeł. XIX i XX w. uległy teoria i praktyka pedag. w innych krajach; gł. dzieła: Moje pedagogiczne credo (1897, wyd. poi. 1933), Jak myślimy (1910, wyd. poi. 1934, 1988), Demokracja i wychowanie (1916, wyd. poi. 1972), Experience and Naturę (1925), Sztuka jako doświadczenie (1934, wyd. poi. 1975), Wybór pism pedagogicznych (1967).

dewiacja [łac. dteviatio 'zejście z drogi’], zachowanie, które wykracza poza ogólnie przyjęte normy obyczajowe i estetyczne.

dezintegracja pozytywna, proces rozpa du dotychczasowych struktur psych, jednostki, poprzedzający i warunkujący przejście z niższego (integracja pierwotna) na wyższy poziom (integracja wtórna) funkcjonowania psych.; twórcą teorii d.p. był K. Dąbrowski.

diagnostyka pedagogiczna [ gr. didgno-sis 'rozpoznanie’], rozpoznanie uwarunkowań i natury zjawisk bądź procesów pedag. oraz możliwości ich zmiany; ze względu na cel poznawczy lub praktyczny wyróżnia się diagnozę: 1) genetyczną — poszukującą odpowiedzi na pytanie, do jakiego typu — znanego z literatury specjalistycznej łub doświadczenia prakt. — należy badany stan rzeczy; 2) celowościową — jakie znaczenie ma dany czynnik analizowanego stanu rzeczy dla całości badanego stanu; 3) procesualną — w jakiej fazie przebiegu danego procesu znajduje się badany stan rzeczy; 4) prognostyczną — jak dalej będzie się rozwijał dany stan rzeczy; d.p. może mieć zastosowanie bezpośrednio w procesie kształcenia czy wychowywania, w poradnictwie, doradztwie i nadzorze pedag. oraz w zarządzaniu grupami bądź instytucjami powołanymi do realizacji celów edukacyjnych.

Elementy diagnostyki pedagogicznej, red. 1. Lepal-czyk i J. Badura, Warszawa 1987.

dialogiczna pedagogika -► pedagogika dialogu.

m-łiiinw I ich rodziców ze szkołą, dbałość o (ffttlmłMiijwe traktowanie uczniów, ich pros-jifif IV w i u ■ kształcenie, współpraca między 1.1! ,i rodzicami uczniów, ze środowis-Mhh Inli.ilnym i nadzorem pedag. oraz syste-ttHly ,-ny proces wewnątrzszkolnego dosko-„-tlHil.i nauczycieli.

MhIm ostań psychiczny, pojęcie odnoszą-. f -if ilu subiektywnie postrzeganej i odczu-ain¹1 przez danego człowieka pomyślności; i„i uwarunkowane poznawczym i emocjo-Mliirm stosunkiem człowieka do własnego ,,,i:i ni,i/, jego behawioralną zdolnością do

■    ni ii;,iiiI.i się z wyzwaniami i przeciwnościami limu; do pomiaru d.p. używa się m.in. na-.i_tiin|,|c ydi skal: oceny jakości życia bieżące-«h i pi zeszłego, przewidywanej jakości życia .....I.*jp>. poczucia beznadziejności, bilan-

•    II ilunwiadczeń emocjonalnych, bieżącego .jiiiiipiuzucia, radości życia czy poczucia ..i pm i.i; zgodnie z badaniami J. Czapińskie-

ii.ilglębsze warstwy d.p., wykazując sta-

i, ,.i w czasie i przekroju kulturowym, są

iniiikowane wewn. źródłem poczucia - i -1’iii'iii — wolą życia.

•    i zriNSK! Psychologia szczęścia. Przegląd badań

■    i> i Icinii cebulowej, Warszawa 1992.

tłocimt [lac. docens 'nauczający’), stanowis-i n i.iiiiudzielnego pracownika nauk.-dydakt. ih iillyimijącego się stopniem nauk. doktora u il.ll ). niższe od stanowiska profesora; w c,ilmr występuje ob. jedynie w instytutach u nl.iwcz.ych; w wyższych uczelniach stoso-iiii* zwyczajowo wobec osób „po habilita-, |i . luóre nie zostały powołane na stanowi-l u puifesora nadzwyczajnego.

(Iimmatyzm [gr- dógma 'postanowienie iifulzy zwierzchniej’], bezkryt. przyjmowani. il.mych poglądów lub twierdzeń jako pi iwd ostatecznych.

dojrzałość psychiczna, stopień rozwoju umysłowego, emocjonalnego i spoi. charakte-irnlyrzny dla człowieka dorosłego, zdolnego tu legulacji własnych działań w sposób efek-lywny i zgodny ze społ. akceptowanymi nor-111,11111.

dojrzałość szkolna (gotowość szkolna), .iiipleń rozwoju umysłowego, emocjonalne-i. upoi. i fiz. dziecka umożliwiający mu opa-imiw,mie treści przewidzianych programem

ii. iinv.ania początkowego oraz przystosowanie się do środowiska szkolnego; dziecko umlępujące do szkoły powinno wykazać się in Iii. umiejętnością rozpoznawania, klasyfi-l-iiw, uiia, odtwarzania prostych znaków

graf., umiejętnością współżycia z grupą, rozumienia i wykonywania poleceń, doktor [łac. doctor 'nauczyciel’, 'mistrz’] -» stopień naukowy.

doktor habilitowany [łac. doctor nauczyciel’, 'mistrz’, habilis 'zdatny’] -* stopień naukowy.

doktorant, uczestnik studiów doktoranckich — osoba ubiegająca się o uzyskanie stopnia nauk. doktora; w Polsce w roku akad. 1998/99 uczestniczyło w studiach doktoranckich różnego typu 19 706 osób; stypendia doktoranckie otrzymywało 11 359 osób.

dokumentacja szkolna, zbiór podstawowych aktów adm. i publ. szkoły (przedszkola), stanowiący oficjalne, urzędowe stwierdzenie faktów związanych z działalnością tej instytucji, z pobytem w niej uczniów (wychowanków) i osiąganymi przez nich wynikami.

W skład d.sz. wchodzą obligatoryjne akty prawne, będące dowodami prawdy przed wszystkimi władzami i urzędami w państwie; zalicza się do nich różnorodne zaświadczenia, legitymacje szkolne, pisemne decyzje o przyjęciu, przeniesieniu i wydaleniu ucznia ze szkoły, uchwały rady pedag., zarządzenia o planie zajęć, księgę ewidencji dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu, księgę uczniów i słuchaczy, dzienniki lekcyjne i dzienniki zajęć specjalistycznych, arkusze ocen uczniów i księgi ocen oraz protokoły postępowania kwalifikacyjnego i protokoły egzaminów; sposób prowadzenia d.sz. oraz rodzajów tej dokumentacji reguluje rozporządzenie Min. Edukacji Nar. z dnia 19 IV 1999. Przedszkole dokumentuje przebieg pracy wych.-dydakt. w danym roku szkolnym w dzienniku zajęć przedszkola, przewidzianym dla każdego oddziału, gdzie oprócz danych osobowych wychowanków, odnotowuje się m.in. realizację programu wych.; w szkołach podstawowych i gimnazjach prowadzi się m.in. księgę ewidencji dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu, zamieszkałych w obwodzie szkoły, w której odnotowuje się corocznie informacje o spełnianiu przez nie obowiązku szkolnego, prowadzi się też dla każdego oddziału dziennik lekcyjny, w którym dokumentuje się przebieg nauczania w danym roku szkolnym; poza danymi osobowymi uczniów rejestruje się w nim tygodniowy plan zajęć edukacyjnych, realizację programów nauczania, oceny i zaliczenia uzyskane przez uczniów z poszczególnych zajęć, oceny zachowania, wyniki sprawdzianu lub