skanuj0106

.iiiiliiliiii iiiiuhii];

Sturm

prowadzi się je jako studia o programie „zamkniętym", których celem jest zdobycie kwalifikacji zaw. na poziomie wyższym, nie wymagających ukończenia studiów magisterskich, a także jako pierwszy etap edukacji akademickiej, który może zostać uzupełniony na poziomie wyższym w trakcie uzupełniających studiów magisterskich; wyższe studia zawodowe są prowadzone przez uczelnie akademickie państwowe; uczelnie niepaństwowe oraz państwowe wyższe szkoły zawodowe, tworzone od 1998.

Sturm Johannes (ur. 11 X 1507, Schleiden, zm. 3 III 1589, Strasburg], niem. humanista, pedagog, protestancki działacz oświat, i religijny; 1537 prof. retoryki i dialektyki w szkole w Strasburgu, od 1538 rektor i twórca programu gimnazjum strasburskiego, które 1566 otrzymało prawa akad.; gimnazjum Sturma, początkowo 5-, a następnie 10-klasowe, realizowało program filol.-retoryczny; podstawę dydaktyki stanowiły lektura i dysputy wokół dzieł autorów antycznych; obowiązywała znajomość języków: gr., łac., w mniejszym stopniu hebr.; celem kształcenia była „pobożność mądra i wymowna”; nauczanie odbywało się w systemie zbliżonym do klasowo-lekcyjnego; program i organizacja gimnazjum stały się wzorem dla wielu szkól zakładanych w Europie w XVI-XVII w., także w Polsce; gl. dzieła: De literamm ludis recte aperiendis li-ber [1538), Epistolae cłassicae (1565).

styl poznawczy ucznia, względnie trwały, charakterystyczny dla danej osoby sposób spostrzegania i kategoryzowania pojęciowego rzeczy, zdarzeń i zjawisk; odgrywa istotną rolę m.in. w sytuacjach egzaminacyjnych wpływając na to, jak osoba dostrzega, przetwarza czy ocenia informacje oraz jakie ma preferencje poznawcze.

subiektywizm [łac. subjectums 'podmiotowy’]: 1) potocznie s. oznacza kierowanie się w działaniu, poznaniu, ocenianiu wyłącznie osobistymi względami, upodobaniami czy uprzedzeniami; 2) w pedagogice pogląd podkreślający znaczenie ujawniania przez wychowawcę czy nauczyciela własnych sądów, ocen i preferencji aksjologicznych; s. jest sprzeciwem wobec programów edukacyjnych opartych na obiektywnym przekazie informacji dotyczących interpretacji zjawisk, postaw czy wartości; 3) w filozofii s. występuje w ujęciu ontologicznym i teoriopoznawczym; 1) jako stanowisko ontologiczne głosi, że przedmiot poznania nie istnieje obiektywnie, lecz sprowadza się do wrażeń, wyobrażeń,

a

myśli istniejących w podmiocie; 2) jako »j|łgi-q nowisko teoriopoznawcze kwestionuje imlgt liwość poznania rzeczywistości zewn. wobll podmiotu bądź uzależnia poznanie od slrujb tury i właściwości umysłu ludzkiego współ* tworzącego doświadczenie.

sublimacja [łac. sublimatio 'wznoszeniu¹], w teorii psychoanalit. jeden z mechanizmów obronnych, uważany za najdojrzalszy i tli# prowadzący do nerwicy; polega na przesunie ciu popędu z celu, którego nie można zrealizować, na inny zastępczy obiekt lub czym ność, nie wywołujące zagrożenia ze względu na ich społ. aprobowany charakter; s. podlega przede wszystkim motywacja o charakter/,P seksualnym i agresywnym; ważne, zdaniem psychoanalityków, źródło twórczości nauk, i artyst., działalności polit. i in. społecznie cenionych form aktywności.

subwencja oświatowa, określona corocznie w ustawie budżetowej zryczałtowana kwota wydatków państwa na zadania oświatowe jednostek samorządu terytorialnego (JST), w zakresie prowadzenia publ. szkól podstawowych, ponadpodstawowych ogólnokształcących i zawodowych, dla młodzieży i dorosłych, a od 1 1X1999 także gimnazjów (w tym z oddziałami integracyjnymi) i szkól ponadgimnazjalnych, rozdzielana według zasad określonych rozporządzeniem Min. Edukacji Nar. w sprawie algorytmu rozdziału między gminy subwencji na zadania oświatowe; część subwencji jest także przeznaczona na dotowanie szkół prowadzonych przez osoby prawne i fizyczne, na sfinansowanie podwyżek wynagrodzeń dla pracowników oświaty, dofinansowanie nauczania religii, na finansowanie dodatków mieszkaniowych dla nauczycieli, zadań w zakresie wiedzy o życiu seksualnym człowieka, internatów i pomocy materialnej dla uczniów oraz innych zadań oświat, pozostających w kompetencji JST; udział tej subwencji w planowanych dochodach państwa od 1994 nie mógł być niższy niż 6,6%, przy czym realnie w budżetach państwa w kolejnych latach wynosił: 1996 - 6,88%, 1997 - 7,31%, 1998 - 7,49%; formuły algorytmu ulegają doskonaleniu, zaś ich zmiana jest każdorazowo uzgadniana z przedstawicielami strony samorządowej; s.o. jest jedynym, względnie obiektywnym i optymalnym instrumentem podziału środków finansowych, uwzględniającym wielkość zadań oświat, przejętych przez JST, stanowiącym zarazem największą część wydatków państwa na cele oświat.; podziału kwoty s.o. na poszczególne szkoły dokonuje odpo-

superego

IIS

wlnlnio rada gminy, rada powiatu lub sejmik wi>|cwództwa, uwzględniając typ i rodzaj wkuty, liczbę uczniów, liczbę oddziałów, kwalifikacje nauczycieli, ramowe plany nanizania oraz warunki organizacyjne i techniczne realizacji zadań oświatowych.

(Suchodolski Bogdan (ur. 27 XII 1903, Sosnowiec, zm. 2 X 1992, Konstancin), filozof, pedagog, historyk nauki i kultury; 1938-39 inuf. pedagogiki Uniw. Lwów., 1941-44 wy-M.idal na tajnym Uniw. Warsz.; 1946-69 prof. Uniw. Warsz., 1958-68 dyr. Inst. Nauk Pe-d.ig. tamże; od 1945 czl. TNW, od 1946 — PA U, od 1952 - PAN; twórca i kier. (1958-/.!) Zakładu Historii Nauki i Techniki PAN, współtwórca Kom. Badań i Prognoz „Polska .'.000"; od 1961 czl. Academie Internationale dTIistoire des Sciences, współzał. i prze-wodn. (1969-73) Association Mondiale des Sciences de 1’Education; uczestnik spotkania założycielskiego (1945) i ekspert UNESCO; 1962-70 przewodn. komitetu red. Wielkiej encyklopedii powszechnej PWN, inicjator i red. Historii nauki polskiej; 1983-90 przewodn. Nar. Rady Kultury; 1985-89 poseł na sejm.

Badacz kultury poi. (Dzieje kultury polskiej 1980), autor licznych prac obejmujących problematykę człowieka i kultury rozumianej jako jedność i różnorodność twórczości ludzkiej w dziedzinie nauki, sztuki, techniki i form współżycia spoi. (Przebudowa podstaw nauk humanistycznych 1928, Uspołecznienie kultury 1937, Skąd i dokąd idziemy 1943, pod pseud. R. Jadźwing, Nauka a świadomość społeczna 1974) oraz jako podstawa nieustannego samorozwoju ludzkiej osoby (Educazio-ne permanente profondita 1992). Przedmiotem refleksji filoz. uczynił człowieka i dzieje idei człowieczeństwa (Narodziny nowożytnej filozofii człowieka 1963, Rozwój nowożytnej filozofii człowieka 1967, Kim jest człowiek 1974); stała się ona źródłem oryginalnych koncepcji pedagogicznych (Wychowanie dla przyszłości 1947, O pedagogikę na miarę naszych czasów 1958, Wychowanie i strategia życia 1983, Wychowanie mimo wszystko 1990), akcentujących potrzebę wyjścia poza model wychowania adaptacyjnego, pielęgnowania wartości humanist. i twórczych postaw człowieka.

Suchomłynski Wasyl (ur. 28 IX 1918, Wa-silewka, 2 IX 1970, Pawłysz), pedagog ukr.; 1935-44 nauczyciel w szkołach na Ukrainie i w Udmurcji, od 1948 dyr. szkoły średniej w Pawłyszu na Ukrainie (obwód kirowo-gradzki); czł. Akad. Nauk Pedag. ZSRR; autor prac o wychowaniu i drobnych utworów lit. dla dzieci; oprać, i przez ponad 20 lat stosował w szkole pawłyskiej oryginalny system wych., przepojony miłością do dziecka, zmierzający do stworzenia mu warunków wszechstronnego rozwoju sił i możliwości twórczych; gł. dzieła: Oddaję serce dzieciom (1969, wyd. poi. 1978), Bafkiwśka pedahohi-ka (1978, wyd. poi. Kilka słów o wychowaniu 1982), Sto porad dla nauczyciela (1979, wyd. poi. 1987), Kniga o lubwi (1983).

sugestia [łac. suggestio 'podszeptywanie’], wywieranie wpływu na poglądy i zachowanie się drugiej osoby.

sugestopedia, wykorzystanie w oddziaływaniu pedag., odkrytego przez G. Łozano-wa, zjawiska superpamięd, czyli zdolności osoby do przyswojenia sobie dużej ilości informacji w stanie szczególnego odprężenia i relaksacji.

sumienie, zdolność do moralnej oceny czynów, zwł. własnego postępowania, oraz do uczuć z tym ocenianiem związanych; wewn. nakaz moralny; jeden z czynników regulujących ludzkie zachowania, pełni funkcje karzące (poczucie winy, tzw. wyrzuty s.) lub nagradzające (uczucie zadowolenia z siebie, poczucie spełnionego obowiązku); w zależności od ujęcia, s. przypisuje się bądź charakter pierwotny (naturalny), bądź pochodny (następstwo internalizacji i socjalizacji). Pojęcie s. i związana z nim problematyka stanowiła od starożytności przedmiot rozważań filoz. i rei., a także socjol. i psychol.; we współcz. poglądach na temat struktury osobowości nie używa się na ogół pojęcia s., niekiedy zastępując je bliskoznacznym terminem superego (psychoanaliza). S. nie jest dyspozycją doskonałą, idealną i bezwzględnie nieomylną, stąd jest uzasadniony proces jego kształtowania; do prawidłowego funkcjonowania s. jest konieczne zaakceptowanie obiektywnej normy moralnej; na błędnie funkcjonujące s. ma wpływ m.in.: brak wystarczającej wiedzy utrudniający rozeznanie dobra i zła, niewłaściwe metody wychowania, którym był poddany człowiek w okresie dzieciństwa, przyjęcie niewłaściwej hierarchii wartości, manipulacyjne oddziaływanie środków masowego przekazu.

superego, pojęcie z zakresu psychoanalizy — warstwa osobowości obejmująca uwew-nętrznione w toku socjalizacji i wychowania normy, zasady społ. i wartości; sprawuje funkcje kontrolne w stosunku do ego — struktury ja (por. -* freudyzm, -> psychoanaliza).