skanuj0141

214

Związek

wadzi! zasadnicze zmiany programowe, odwołano się do tradycyjnych założeń harcerstwa (wprowadzono pluralizm światopoglądowy, ideowy); 1991 ZHP liczył ok. 1 min, 1993 — 0,5 min instruktorów, harcerzy, harcerek i zuchów; od 1996 ponownie czł. Mię-dzynar. Biura Skautów.

Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej

(ZHR), organizacja ideowo-wych. powołana II 1989 w wyniku połączenia Ruchu Harcerstwa Rzeczypospolitej (pólkonspiracyjnego środowiska wewn. ZHP, formalnie istniejącego od 1988 i wywodzącego się z Białej Służby wspieranej przez Kościół katol.) oraz niezależnych grup harcerskich; odwołuje się do zasad etyki chrześc. i tradycji nar. (służba Bogu i Ojczyźnie), nawiązuje do dorobku harcerstwa poi. 1918-45; kwestionuje prawo obecnego ZHP do uznawania się za legalną kontynuację przedwojennego Związku; ZHR działa na obszarze całego kraju i liczy kilkadziesiąt tys. członków; 1993 połączy! się, zachowując nazwę, z działającym gł. w pd. Polsce ZHP-1918.

Związek Nauczycielstwa Polskiego

(ZNP), organizacja zaw. pracowników oświaty i wychowania, szkolnictwa wyższego i nauki oraz instytucji z nimi współpracujących; działalność Związku w skali lu-aju koordynuje Zarząd Gł., wybierany co 4 lata przez Krajowy Zjazd Delegatów ZNP; na prawach autonomii działa Krajowa Rada Nauki ZNP, z własnymi ogniwami organiz. w uczelniach i placówkach naukowych.

ZNP powstał 1930 z połączenia Związku Pol. Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (ZPNSP) i Związku Zaw. Nauczycieli Pol. Szkół Średnich (ZZNPSŚ); uważa się za spadkobiercę i nawiązuje do tradycji tych organizacji oraz poprzedzających je stowarzyszeń: utworzonego 1905 na tajnym zjeździe w Pi-laszkowie koło Łowicza Związku Nauczycieli Ludowych i — powstałych w tym samym roku — Pol. Związku Nauczycielskiego (w zaborze ros.) i Krajowego Związku Nauczycielstwa Ludowego w Galicji (KZNL). Powołane 1916 na zjeździe w Radomiu Zrzeszenie Nauczycielstwa Pol. Szkół Początkowych po połączeniu 1919 z KZNL utworzyło ZPNSP; w tym samym roku powstała druga z organizacji założycielskich ZNP: Związek Zaw. Nauczycielstwa Pol. Szkół Średnich. Po połączeniu ZPNSP z ZZNPSŚ w ZNP, związek ten stał się najliczniejszą w Polsce organizacją zaw. nauczycieli (1939 zrzeszał ok. 54 tys. czł.); rywalizował z powstałym 1921 Stów. Chrześcijańsko-Nar. Nauczycielstwa Szkół

Powszechnych (ok. 6 tys. czł.); poza nurlera reprezentowanym przez ZNP znalazły ul? też: Tow. Nauczycieli Szkół Średnich i Wyż szych, Stów. Dyrektorów Pol. Szkół Średnich Państw., Stów. Nauczycieli Szkół Zawodu wych. Różne nurty ścierały się także w sit mym ZNP. Od końca lat 20. przeważały wply wy obozu rządowego, ale rosła też opozy. cja; 1937 zwyciężył nurt lewicowy związany z -> Towarzystwem Oświaty Demokratycznej „Nowe Tory". W odpowiedzi na radykaliza cję postulatów związku władze państw, za wiesiły ZG ZNP i ustanowiły komisarycznego kuratora związku (-> strajk nauczycielski 1937); nasiliła się też kampania przeciwko ZNP prowadzona od 1936 przez prasę i orga nizacje prawicowe.

ZNP i organizacje, z których się wywodzi, wniosły znaczny wkład w tworzenie nowej państwowości po 1918, zwł. w budowę jednolitego, demokr. systemu oświaty, krzewienie nowocz. myśli pedag. i ustalenie statusu prawnego nauczycieli. Dziełem ZNP i poprzedzających go związków jest dorobek wydawniczy, obejmujący m.in. czasopisma; „Nowe Tory” (od 1906), „Ruch Pedagogiczny” (od 1912), „Głos Nauczycielski” (od 1917, organ prasowy) oraz 36 innych tytułów, w tym dziecięcych, jak „Płomyk” i „Płomyczek”, a także setki publikacji z zakresu literatury dziecięcej i młodzieżowej oraz dzieł pedag., co było możliwe dzięki utworzeniu (1921) własnego Inst. Wydawniczego „Nasza Księgarnia”. ZNP prowadził też Inst. Pedagogiczny i liczne kursy nauczycielskie.

W latach okupacji ZNP działał w konspiracji jako Tajna Organizacja Nauczycielska, rozwijając akcję samopomocową i organizując tajne nauczanie na wszystkich szczeblach kształcenia; 1945 wznowił jawną działalność. Od 1948 był jedyną organizacją zaw. działającą w oświacie i nauce; wniósł znaczny wkład w odbudowę systemu oświaty w latach powojennych; uczestniczył w tworzeniu regulacji prawnych dotyczących nauczycieli i systemu edukacji nar.; ma wielkie zasługi w repatriacji deportowanych do ZSRR nauczycieli i dzieci poi.; odtworzył działalność pedag., wydawniczą, w zakresie kształcenia i doskonalenia nauczycieli (m.in. od 1995 prowadzi Wyższą Szkołę Pedag.). Zawieszony w okresie stanu wojennego, wznowił działalność 1983, od 1984 czł. OPZZ; prezentuje opcję lewicującą; ZNP jest nadal jednym z najliczniejszych związków zaw. w Polsce, a najliczniejszym z działających w oświacie, nauce i szkolnictwie wyższym.

Żłobek, zakład opiekuńczo-wych. dla dzieci od 6 tygodni do lat 3; ż. zapewnia dzieciom wyżywienie, opiekę wych, oraz zabiegi pie-lęgnacyjno-zdrowotne w czasie wykonywania pracy zaw. przez ich rodziców.

Żukowska Zofia Bogdana (ur. 29 V 1932, Rzadka Wola k. Włocławka), pedagog; profesor AWF, od 1971 kier. Katedry Pedagogiki w AWF, 1981-84 dziekan Wydziału Wychowania Fizycznego; 1984-90 dyrektor Instytutu Nauk Humanistycznych; 1992 profesor UŁ; czł. kilku tow. nauk., w tym międzynar.: AI-SEP, ISCPES, USI oraz Międzynar. Kom. Fair Play UNESCO; zajmuje się problemami pe-deutologii i pedagogiki kultury fizycznej, osobowościowymi, wychowawczymi i socjaliza-cyjnymi funkcjami wychowania fiz., edukacją zdrowotną i olimpijską; gł. dzieła: Wybrane zagadnienia pedagogiczne w pracy trenera (1963), Metodyka wychowania fizycznego (1969, 1976), Styl życia absolwentów uczelni wychowania fizycznego (1979), Sport w życiu kobiety (red. 1995).

„życie Szkoły”, miesięcznik pedagogiki wczesnoszkolnej, wyd. przez MEN; adresowany do nauczycieli nauczania początkowego; dostępny tylko w prenumeracie; zawiera stale działy; „Artykuły i rozprawy”, „Zagadnienia metodyczne”, „Praktyka szkolna”, „Informacje i poglądy”; red. nacz. jest prof. R. Więckowski (adres: 00-950 Warszawa, PI. Dąbrowskiego 8).