1
Rafał Ożarowski
y
RÓDA
A TERRORYZMU NA BLISKIM WSCHODZIE (CASUS KONFLIKTU
IZRAELSKO-PALESTYC
SKIEGO)
Terroryzm czyli zjawisko bezpośrednio związane z przemocą, strachem, politycznym
charakterem i świadomością działania jest bardzo trudne do zdefiniowania ze względu na jego
złożoność i dynamikę. Samo pojęcie jest kontrowersyjne, trudno jest odróżnić terroryzm od
tzw.  normalnej wojny czy partyzantki. Terminy  bojownicy o wolność ,  separatyści ,
 partyzanci to nie terroryści, lecz dla jednych ośrodków politycznych mogą oni stanowić
grupy terrorystyczne, a dla innych nie. Granica działania i stosowania odpowiednich metod
jest bardzo elastyczna, często również określana przez pryzmat interesu politycznego.
Według definicji Krzysztofa Karolczaka   terroryzm to metoda walki politycznej,
zmierzająca poprzez zastraszanie do osiągnięcia pożądanego przez stosującego celu 1.
Bartosz Bolechów wskazał, iż terroryzm jest  zawsze pozaprawną, zorganizowaną metodą
działania opartą na politycznie uzasadnianej przemocy 2. Jedną z ciekawszych definicji
zaproponował Ryszard M. Machnikowski, stanowiącą pewną syntezę określeń już
stosowanych, według którego przez terroryzm można rozumieć  metodę walki zbrojnej
używaną w asymetrycznym konflikcie zbrojnym, która zakłada intencjonalne użycie
przemocy (lub groz
bę jej użycia) przeciwko niewalczącym3 jednostkom lub grupom, aby
poprzez psychologiczne zastraszenie szerokiej publiczności i rządu osiągnąć zakładane cele
polityczne 4.
Terroryzm w obecnym czasie stał się już zjawiskiem globalnym. Nie sposób wskazać
na kuli ziemskiej miejsc o typowym zagrożeniu terrorystycznym, uznając pozostałą część za
 wolną od działań terrorystycznych. Było to z pewnością możliwe jeszcze np. kilkanaście lat
temu. Obecnie po spektakularnych zamachach na World Trade Center w 2001 roku, na Bali w
2002 roku, czy w Madrycie w 2004 roku każde miejsce na świecie może być objęte
zagrożeniem terrorystycznym.
1
K. Karolczak, Encyklopedia terroryzmu, 1995, s.11
2
B. Bolechów, Terroryzm w świecie podwubiegunowym. Przewartościowania i kontynuacje, Toruń 2003, s.28
3
Termin  niewalczącym jest tutaj bardzo istotny, bowiem odnosi się nie tylko do osób cywilnych, ale np.
żołnierzy wobec których nie jest prowadzona otwarta i regularna walka. (Stanowi to m.in. element definicji
terroryzmu przyjętej przez Departament Stanu USA)
4
R. M. Machnikowski, Globalny terroryzm na początku XXI w.,  Bliski Wschód; społeczeństwa polityka-
tradycje nr 2/2005, s.90
2
*
Bliski Wschód jest regionem, w którym od kilku dziesięcioleci permanentnie
występują zjawiska działań terrorystycznych  zarówno ze strony ludności żydowskiej,
arabskiej, czy kurdyjskiej i irańskiej. Chociaż ujmując to w kategorii stricte historycznej,
doszukując się pierwotnych zjawisk o charakterze terrorystycznym można odnieść się tutaj
nawet do żydowskiego ugrupowania religijno-politycznego Zelotów, działających w I wieku i
szyickiej sekty Assasynów, której działalność przypadała na XI wiek. K. Karolczak uznał
sektę Assasynów za  prekursorów terrorystycznego ugrupowania najemników 5. Jednak jak
zauważył Fred Halliday  pierwszymi terrorystami w polityce współczesnej nie byli
bynajmniej mieszkańcy Bliskiego Wschodu, lecz rosyjscy anarchiści, irlandzcy republikanie,
nacjonaliści armeńscy i bengalscy, po nich zaś żydowscy syjoniści, Grecy cypryjscy i inni w
okresie po II wojnie światowej 6.
Zawężając problemowo obszar regionu Bliskiego Wschodu (który nawet w ujęciu
politycznym może rozciągać się od zachodniego wybrzeża muzułmańskiej Afryki po
środkowo-azjatyckie republiki muzułmańskie, powstałe po rozpadzie ZSRR)7 do wyłącznie
casusu izraelsko (żydowsko)-palestyńskiego (czyli do terytorium Palestyny z okresu kiedy
była ona mandatem brytyjskim z ramienia Ligi Narodów - LN) należy zaznaczyć, iż
terroryzm pojawił się na tym terytorium jeszcze przed II wojną światową.
Już w 1931 roku z Hagany8 (żydowska tajna organizacja sformowana w celu obrony
powstających osiedli żydowskich przed atakami Arabów) wyodrębniła się Narodowa
Organizacja Zbrojna (Irgun Cwai Leumi  cyt. dalej Ecel), która pod wpływem skrajnego
syjonisty Władimira Zeewa Żabotyńskiego zaczęła stosować przemoc aby zademonstrować
swój sprzeciw wobec zbyt kompromisowej, według Żabotyńskiego, polityce Światowej
Organizacji Syjonistycznej w odniesieniu do sprawy narodu żydowskiego, a także wobec
obecności Arabów i Brytyjczyków w Palestynie. Jednym z bardziej znanych ataków
terrorystycznych przed II wojną światową był zamach na arabski autobus przeprowadzony
przez posiadającego polskie obywatelstwo, członka Ecel, Szlomo ben Josefa (Szalom
5
K. Karolczak, op.cit., s.27-28
6
F. Halliday, Islam i mit konfrontacji, Warszawa 2002, s.41
7
Tak postrzega Bliski Wschód m.in. Bernard Lewis. Zob. B. Lewis, Bliski Wschód, Warszawa 1998, s.43
8
Hagana po powstaniu Ecel wielokrotnie współpracowała z tą organizacją przed i po II wojnie światowej, aż do
momentu powstania Izraela. Jednak trudno określić Haganę mianem ugrupowania terrorystycznego, choćby ze
względu na cel organizacji.
3
Tabacznik), który za ten czyn został przez władze brytyjskie skazany na śmierć przez
powieszenie9. Po tym wydarzeniu Ecel w swoim działaniu zwrócił się przeciwko
brytyjskiemu mandatariuszowi. W okresie II wojny światowej, kiedy na czele ugrupowania
stanął Menachem Begin ataki na instytucje brytyjskie w Palestynie uległy osłabieniu. Ecel
wznowił działalność terrorystyczną już po zakończeniu II wojny światowej i 22 lipca 1946
roku przeprowadził atak na Hotel  Król Dawid , w którym zginęło 91 osób w większości
Brytyjczyków.
Jednak w 1940 roku z organizacji Ecel wyodrębniło się ugrupowanie  Bojownicy o
Wolność Izraela (Lohamei Herut Israel  cyt. dalej Lehi) zwane także  Grupą Sterna ,
 Gangiem Sterna lub  Bandą Sterna od nazwiska przywódcy organizacji Avrahama  Jaira
Sterna. Ugrupowanie było ideologicznie silnie antybrytyjskie a sam Stern próbował nawet
nawiązać kontakty z przywódcami III Rzeszy Niemieckiej10.
W latach 60-tych i 70-tych. XX wieku nasilił się terroryzm palestyński, który był
odpowiedzią na powstanie Izraela i porażki poniesione przez państwa arabskie podczas wojen
z 1948 i 1967 roku. W 1959 roku z inicjatywy m.in. Jasira Arafata powstał Fatah (al-Fatah),
(Harakat at-Tahrir al-Watani al-Filastinijj) który w 1964 roku stał się trzonem założonej
Organizacji Wyzwolenia Palestyny (Munazzamat at-Tahrir al-Filistinijja - OWP). Fatah
początkowo działał jako ugrupowanie partyzanckie, lecz potem zaczął stosować metody
terrorystyczne. Z czasem powstały inne organizacje palestyńskie stosujące terroryzm m.in.:
Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny (al-Dżabhah al-Szabijja li-Tahrir Filastin  LFWP)
założony przez George a Habasha (Al-Hakim) w 1967 roku11; Ludowy Front Wyzwolenia
Palestyny  Dowództwo Generalne (LFWP-DG), który wyodrębnił się z LFWP w 1968 roku
z inicjatywy Ahmeda Dżibrila12; Fatah  Rada Rewolucyjna (znana jako Organizacja Abu
Nidala), która wyodrębniła się z Fatahu w 1974 roku13; Palestyński Front Wyzwolenia
9
Sprawa Tabacznika odbiła się bardzo dużym echem m.in. z tego powodu, iż był on pierwszym Żydem na
którym Brytyjczycy w Palestynie wykonali wyrok śmierci, a ponadto został on skazany za posiadanie broni i
działanie intencjonalne, bowiem w wyniku zamachu przeprowadzonego przez niego nikt z ludności arabskiej nie
zginał..
10
Lehi było odpowiedzialne m.in. za zabójstwo brytyjskiego ministra ds. Bliskiego Wschodu Lorda Moyne a
(Walter Edward Guinness) w Kairze w 1944 roku i zabójstwo szwedzkiego mediatora z ramienia ONZ hrabiego
Folkego Bernadotte w 1948 roku.
11
LFWP jest odpowiedzialny m.in. za porwanie 23 lipca 1968 roku samolotu linii El Al, lecącego z Tel-Awiwu
do Rzymu i zabójstwo 17 paz
dziernika 2001 roku izraelskiego ministra turystyki Rehavama Ze eviego.
12
LFWP-DG jest odpowiedzialny m.in. za przeprowadzony 21 maja 1970 roku zamach na lecący do Izraela
samolot Swissair, w wyniku którego zginęło 47 osób.
13
Organizacja Abu Nidala (Sabri al-Banna) jest odpowiedzialna (sam założyciel Abu Nidal już nie żyje) m.in. za
zamach z 3 lipca 1982 roku na ambasadora Izraela w Wielkiej Brytanii Szlomo Argova (w wyniku tego
zamachu Argov został kaleką i zmarł w 2003 roku) i za zamachy na biura izraelskich linii lotniczych na
lotniskach w Rzymie i w Wiedniu w 1985 roku.
4
(PFW) , który pierwotnie powstał w 1959 roku i został ponownie powołany do życia w 1976
roku, aby w 1982 roku na siedem lat rozbić się na trzy frakcje w tym jedną kierowaną przez
Abu Abbasa (Muhammad Zaidan)14 .
Na przełomie lat 70-tych i 80-tych XX wieku zaczęły powstawać palestyńskie
organizacje terrorystyczne, których podstawą ideologiczną był islamski fundamentalizm:
Palestyński Islamski Dżihad (Harakat al-Dżihad al-Islami al-Filastini - PID)15, powstały w
końcu lat 70-tych w Strefie Gazy; Hamas, który powstał w czasie I intifady palestyńskiej. W
latach 90-tych na dużą skalę na okupowanych terytoriach palestyńskich działalność
terrorystyczną zaczął także rozwijać, mający siedzibę w Libanie Hezbollah16.
* *
Terroryzm jest w literaturze oceniany jako tzw.  broń słabych czyli tych którzy nie
decydują się na otwarta walkę wobec przeciwnika. Terroryzm pojawia się w momencie kiedy
dana organizacja, grupa osób czy nawet jedna osoba nie widzą możliwości realizacji swoich
celów na jakiejkolwiek płaszczyz
nie nie wymagającej zastosowania przemocy. Dla nich
stosowanie przemocy jest jedyną metodą osiągnięcia swoich zamierzeń. W odniesieniu do
relacji żydowsko-palestyńskich, tak było w przypadku ugrupowań - Ecel i Lehi, które
podbudowane ideologicznie skrajnie prawicową myślą nie akceptowały rozwoju wydarzeń w
mandacie brytyjskim i działały na przekór innym umiarkowanym ugrupowaniom
syjonistycznym; podobnie jak np. Hamas w latach 90-tych XX wieku i obecnie, który
realizuje swoje cele uderzając w politykę OWP i proces pokojowy.
Brak możliwości kompromisu, który nie do końca wynika z biernej postawy strony
asymetrycznego konfliktu, bowiem może również wynikać z ideologicznej postawy danej
organizacji, która nie uznaje tej strony i nie będzie w żaden sposób brać pod uwagę
stosowania innych środków niż przemoc  jak np. Hamas, który nie uznaje Izraela
(aczkolwiek w obecnej chwili zaistniała możliwość zmiany tego stanu rzeczy, bowiem
14
PFW proiracka grupa Abu Abbasa - była odpowiedzialna m.in. za porwanie na Morzu Śródziemnym w
paz
dzierniku 1985 roku pasażerskiego statku Achille Lauro i zabójstwo jednego pasażera.
15
Palestyński Islamski Dżihad (PID) występuje w postaci kilku frakcji. Najbardziej znaną i największa jest PID
frakcja Fathi Shaqaqiego (sam założyciel został zamordowany na Malcie 1995 roku) utworzona w końcu lat 70.
w Strefie Gazy. Poza tym funkcjonuje jeszcze PID-frakcja Szajcha Assada at-Tamimiego, natomiast wątpliwość
pozostawia aktywność PID  frakcji Świątynia i PID-frakcji Ahmada Muhanny.
16
W artykule tym często odwołuję się do Hezbollahu, który pomimo tego, iż nie jest ugrupowaniem
palestyńskim i tym samym bezpośrednią stroną w konflikcie palestyńsko-izraelskim to jednak w dalszym ciągu
w nim aktywnie uczestniczy.
5
Hamas wygrał wybory parlamentarne w Autonomii Palestyńskiej 25 stycznia 2006 roku i jeśli
dokona rozbrojenia wówczas Izrael byłby gotowy podjąć z nim rozmowy).
Jakie są z
ródła działalności terrorystycznej na Bliskim Wschodzie w zawężeniu do
kwestii żydowsko-palestyńskiej?
y
ródła te można ująć na kilku płaszczyznach:
1) Działania terrorystyczne są wpisane w założenia ideologiczne.
Jeśli mamy do czynienia z organizacją (np. Hamas), która w swoje założenia
programowe ma wpisane zniszczenie Izraela to wiadomo, że takie założenia implikują
działania zbrojne tego typu ugrupowań, bowiem nie można realizować takiego postulatu nie
sięgając po argument przemocy. Karta Hamasu zawiera bardzo ekspresyjny antysyjonizm
m.in. we wstępie:  Nasza walka z Żydami jest długa i niebezpieczna, wymaga poświęcenia
nas wszystkich. Jeden etap musi być zastępowany kolejnym, jeden batalion musi być
wspierany przez następny batalion arabskiego i islamskiego świata dopóki wróg nie zniknie a
zwycięstwo Allaha nie będzie pewne 17. Podobnie art.28, w który jest zapisane iż:
 Syjonistyczna inwazja zieje nienawiścią. Bez wahania w nikczemny i odrażający sposób
zajmą oni (syjoniści  przyp. R.O.) każdą drogę i miejscowość aby zrealizować swoje żądze
(...) Ich celem jest rozbić społeczeństwa, zniszczyć wartości, pogwałcić sumienia, pokonać
prawość i zgładzić islam. Prowadzą handel alkoholem i narkotykami wszelkimi sposobami, w
celu uzyskania kontroli i ekspansji. Państwa arabskie otaczające Izrael są zobligowane do
otwarcia swoich granic przed mudżahedinami, synami Arabów i muzułmanów, aby
umożliwić im wypełnienie ich zadań i przyłączyć się tym samym do ich wysiłków i ich braci,
muzułmańskich braci w Palestynie . Dalej w art. 32:  Islamski Ruch Oporu (Hamas) wzywa
Arabów i wszystkich muzułmanów do niekończących się wysiłków, zmierzających do
zapobieżenia urzeczywistnieniu się okropnego scenariusza i uświadomieniu społeczeństwu
niebezpieczeństwa, jakie niesie za sobą zaniechanie walki z syjonizmem . Dzisiaj Palestyna, a
jutro będzie inny kraj lub inne kraje. Syjoniści nie znają granic i po Palestynie będą
rozszerzać swoje wpływy od Nilu aż po Eufrat 18.
Karta Hamasu demonizuje Izrael w takim stopniu, iż przyczynia się do pełnego
utrwalenia stanowiska iż kompromis w sprawie palestyńsko-żydowskiej jest niemożliwy.
Nawet po zwycięstwie w wyborach parlamentarnych w styczniu 2006 roku Hamas nie
17
The Charter of the Islamic Resistance Movement (Hamas) [w:] S. Mishal, A. Sela, The Palestinian Hamas.
Vision, Violence and Coexistence, New York 2000, s.175-199
18
Ibidem
6
zmienił swojego stanowiska w sprawie uznania Izraela, kiedy jeden z pzrywódców
ugrupowania Chalid Maszal oświadczył, że  Nigdy nie uznamy [Hamas  przyp. R.O.]
istnienia syjonistycznego państwa, które zostało ustanowione na naszej [palestyńskiej 
przyp. R.O.] ziemi 19. Istotny jest przy tym fakt, iż Hamas nie chce uznać praw Izraela do
istnienia na Bliskim Wschodzie, ale rozważa z nim negocjacje zwłaszcza w sprawie zawarcia
długoterminowego rozejmu20. Podobną retorykę jak Hamas stosował w tej kwestii szajch
Asad Tamimi lider frakcji PID, który w broszurze własnego autorstwa pt.  Wymazanie
Izraela - koraniczny imperatyw napisał:  Żydzi muszą wrócić do krajów, z których przybyli.
Nigdy nie zgodzimy się na żydowskie państwo na naszej ziemi, choćby była to tylko jedna
wioska 21.
Analogicznie do Hamasu i frakcji PID, świeckie nacjonalistyczne ugrupowania
palestyńskie też miały w swoim programie zapisy dotyczące nieuznawania Izraela.
Fundamentalnym elementem ideologicznym LFWP-DG jest panarabizm połączony z
totalnym odrzuceniem jakichkolwiek praw Izraela do istnienia i uznaniem walki zbrojnej za
jedyną metodę obrony sprawy palestyńskiej22. Dżibril jeszcze w pierwszym okresie działania
LFWP-DG, będąc świadomym ograniczonych możliwości militarnych Palestyńczyków,
uważał że zbrojna walka Palestyńczyków z Izraelem powinna być wspierana przez państwa
arabskie. Wyzwolenia Palestyny powinno też stanowić kluczowy element, wokół którego
należałoby zrealizować hasło jedności arabskiej. Realizacja tego elementu byłaby zakończona
w momencie eliminacji istnienia Izraela i ustanowienia Palestyny od Jordanu do wybrzeża
Morza Śródziemnego23. Stanowi to dowód na bezkompromisowość tych palestyńskich
organizacji i odgórnie założony sposób realizacji swoich celów.
W Izraelu współcześnie również nie brakuje organizacji i ruchów o charakterze
fundamentalistycznym, które podobnie jak ich arabscy odpowiednicy nie znajdują miejsca na
kompromis. Klasycznym przykładem jest tutaj partia Kach, założona w 1973 roku przez
rabina Meira Kachanego. Skrajnie prawicowa retoryka rabina doprowadziła do delegalizacji
Kachu w 1988 roku, która obecnie działa w podziemiu24. Meir Kachan domagał się
wydalenia wszystkich Arabów z Izraela i głosił m.in. że Żydzi są zobowiązani zwalczać nie-
19
Hamas ponders truce with Israel, http://english.aljazeera.net (02.02.06)
20
Ibidem
21
B. Ganor, The Islamic Jihad. The Imperative of Holy War, January 1993, zob: www.ict.org.il
22
Zob.: D. Tal, The International Dimension of PFLP-GC Activity, www.ict.org.il (14.05.04). Aczkolwiek
należy dodać, iż po 1990 roku LFWP-DG zwrócił się w stronę radykalizmu islamskiego co zaowocowało
pewnym ideologicznym synkretyzmem fundamentalizmu islamskiego z marksizmem.
23
Ibidem
24
R. Bielke, Izrael, Warszawa 2005, s. 117
7
Żydów, a także wszystkich Żydów sprzeciwiających się jego ideologii25. Nawet po
delegalizacji i śmierci rabina Kachanego w 1990 roku, partia Kach głównie za sprawą syna
rabina Benjamina Zeva i stworzonego przez niego odgałęzienia Kachu pod nazwą Kachane
Chai emanowała skrajnie antyarabską retoryką i w konsekwencji została uznana przez
izraelski rząd i Departmanet Stanu USA za organizacje terrorystyczną26.
Element ideologiczny jest bezpośrednio związany z religią, zwłaszcza w odniesieniu
do islamskich ugrupowań terrorystycznych, które posługują się islamem jako etykietą,
realizując przy tym swoje cele polityczne. Fundamentalistyczne ugrupowania islamskie nie
uznają kompromisu, bowiem postrzegają rzeczywistość w sposób manichejski, rozróżniając
jedynie dwa zwalczające się i przeciwstawne wobec siebie pierwiastki. W ich przypadku będą
to dar al-islam i dar al-harb czyli dualistyczny podział na dom islamu  tereny podlegające
władzy muzułmańskiej i dom wojny  tereny, które nie znajdują się pod panowaniem
władców muzułmańskich. W swojej ideologii np. Hezbollah rzeczywistość postrzega jako
świat dzielący się na uciskających (mustakbirun) i uciskanych (mustadifun), co implikuje
permanentny konflikt pomiędzy  dobrem a  złem ,  prawdą i  fałszem 27. Według tego
dychotomicznego podziału status mustadifun mają muzułmanie m.in. na Filipinach, w
Czeczenii, Sudanie, czy w Nigerii28.
2) Działania terrorystyczne wymusza sytuacja polityczna i brak możliwości
realizacji swoich celów (w relacji ugrupowanie  asymetryczny przeciwnik)
Powyższe określenie stanowi niemal trwały element definicji zjawiska terroryzmu, a w
tym przypadku nie jest to absolutnie tożsame z kategorią pierwszą, bowiem nie wynika to z
ideologicznych założeń ugrupowania, które nie uznaje kompromisowych rozwiązań, których
pośrednim elementem byłoby w tym przypadku uznanie Izraela. Istnienie tej płaszczyzny
determinuje określona międzynarodowa sytuacja polityczna, której skutkiem jest brak
kompromisu zarówno ze strony ugrupowania palestyńskiego (OWP) i asymetrycznej strony
konfliktu (Izrael). Jest to zjawisko dynamiczne uwarunkowane ewolucją i zmianami
politycznymi.
Faktem jest iż po powstaniu Fatahu, a potem OWP Jasir Arafat wielokrotnie
oświadczał niemożność uznania Izraela. Miało to jednak ścisły związek z polityką państw
25
The Jewish Press, cyt. za: F. Halliday, op.cit.,s. 192
26
D. Shyovitz, Rabbi Meir Kahane, zob.: http://www.jewishvirtuallibrary.org (02.02.06)
27
S.G. Hajjar, Hizballah, Terrorism, National Liberation or Menace?, Honolulu 2004, s.10-11
28
Zob.: A. Saad-Ghorayeb, Hizbu llah. Politics and Religion, London - Sterling, Virginia 2002, s.75
8
arabskich i ogólnie istniejącą sytuacją polityczna na Bliskim Wschodzie i na świecie w latach
60, 70, i 80-tych XX wieku. Przykład może tutaj stanowić rezolucja chartumska uchwalona 1
września 1967 roku na konferencji szefów państw arabskich, w której to przyjęto kilka
istotnych zasad z punktu widzenia popularnego wówczas arabskiego nacjonalizmu. Uznano,
iż okupowane przez Izrael terytoria po wojnie z 1967 roku są ziemią arabską i w tej sytuacji
na wszystkich państwach arabskich spoczywa obowiązek jej odzyskania, odrzucono uznanie
Izraela i wszelką możliwość prowadzenia z nim rokowań pokojowych29.
Tak samo zjawisko to dotyczy polityki prowadzonej wobec Palestyńczyków przez
Izrael. Była premier Izraela w latach 1969-1974 Golda Meir mówiła, że  Nie było nigdy
takich rzeczy (things) jak Palestyńczycy ... Oni nie istnieli 30. Tezę tę kilkadziesiąt lat póz
niej
potwierdzał w swojej książce  Nowy Bliski Wschód  Shimon Peres uzasadniając to tym , iż
termin Palestine w języku angielskim, czy Filastin w języku arabskim oznacza wyłącznie
miejsce, a nie ludzi. W związku z tym państwo palestyńskie nigdy w rzeczywistości nie
istniało, a narodowa świadomość Arabów zamieszkujących Palestynę zaczęła się kształtować
dopiero w momencie rozwoju ideologii syjonistycznej. Wówczas, jak pisze Peres, arabscy
ideolodzy zaczęli powoływać się na związki palestyńskich Arabów z tym terytorium.
Pojawiła się nawet idea określania palestyńskich Arabów jako potomków starożytnych
Jebuzytów, co miałoby podkreślać długowieczne istnienie narodu palestyńskiego31.
Ta płaszczyzna, pozwala na wniosek, iż ówczesne zachowanie Izraela wobec
problemu palestyńskiego i tak samo przyjęta postawa przez kierownictwo OWP pod
naciskiem państw arabskich skłaniała do stosowania określonej taktyki politycznej, w tym i
działań terrorystycznych. Podstawowym elementem tej płaszczyzny jest fakt, iż taktyka
polityczna ulega reorientacji w określonych warunkach międzynarodowych. I tak w 1992
roku ówczesny premier Izraela Icchak Rabin zainicjował rokowania z OWP, a 13 września
1993 roku podpisano pomiędzy Izraelem a OWP układ o Autonomii w Strefie Gazy i Jerychu.
3) Działania terrorystyczne mają swoje podłoże w niezadowalającej sytuacji
społecznej, za którą według powszechnie przyjętej teorii odpowiedzialna jest strona
asymetrycznego konfliktu. (Oczywiście zjawisko to w przypadku wzrostu działań
29
Rezolucja uchwalona na konferencji szefów państw arabskich w sprawie sytuacji powstałej po agresji
izraelskiej na państwa arabskie, Chartum, 1 września 1967 r., [w:] T. Bartkowski, Kryzys na Bliskim Wschodzie
1967-1971 (zbiór dokumentów), Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM), Warszawa 1973, s. 215-216
30
R. Khalidi, The Formation of Palestinian Identity: The Critical Years, 1917-1923, [w:] Rethinking
Nationalism in the Arab Middle East, ed. by J. Jankowski, I. Gershoni s.172, cyt. za: R. W. Bulliet, Islam: The
View from the Edge, New York 1994, s.7
31
S. Peres, Nowy Bliski Wschód, Warszawa 1995 s.148
9
terrorystycznych nie ma powszechnego uzasadnienia, biorąc choćby pod uwagę, iż terroryści
biorący udział w atakach na WTC pochodzili z bogatych rodzin saudyjskich).
Niezadowalająca sytuacja społeczna w przypadku Autonomii Palestyńskiej (AP) wynika z
fatalnej sytuacji gospodarczej i daleko idącego obniżenia poziomu efektywności rządu, jakie
zaistniały po wybuchu II intifady we wrześniu 2000 roku. Sytuacja ta przejawia się w braku
perspektyw dla rzeszy młodego społeczeństwa. Na Zachodnim Brzegu Jordanu struktura
wieku 0-14 lat to 43,4% całej populacji; 15-64 lata  53,2 % całej populacji32. Wybuch II
intifady spowodował zamknięcie granic przez Izrael i tym samym radykalny wzrost
bezrobocia wśród ludności palestyńskiej (ponad 100 tys. Palestyńczyków zatrudnionych w
Izraelu straciło pracę), które obecnie kształtuje się na poziomie 27, 2% (łącznie na Zachodnim
Brzegu Jordanu i Strefie Gazy, która jest jedną z najbardziej zaludnionym terytorium na
świecie (360 km kw.  1 mln 370 tys osób)33. Według corocznego raportu
przygotowywanego przez Regionalne Biuro Krajów Arabskich w ramach Programu Narodów
Zjednoczonych ds. Rozwoju ONZ (United Nations Development Programme - UNDP) aż
58,1% palestyńskiej populacji zamieszkującej Zachodni Brzeg Jordanu i Strefę Gazy żyje
poniżej oficjalnego poziomu ubóstwa34.
Korupcja na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy według rankingu Banku
Światowego35 z 2004 roku (Control Corruption Index  CCI), biorąc pod uwagę ranking
procentowy stanowi 34,5, (każdy ranking procentowy jest uzupełniony o standardowe
odchylenie i poziom oszacowania mierzony od  2,5 do +2,5) co oznacza, że w porównaniu do
rankingu z 2002 roku stan uległ znacznej poprawie. Jednak w porównaniu z innymi arabskimi
państwami i Izraelem nie są to wyniki zadowalające (Zob. Tabela 1).
Podobnie wygląda sytuacja Autonomii Palestyńskiej według rankingu korupcji
(Corruption Perception Index - CPI) opracowywanego przez Transparency International.
Zgodnie z rankingiem CPI państwa otrzymują noty w skali od 0 do 10. Im wyższa nota tym
zjawisko korupcji jest mniejsze. Według CPI z 2005 roku Autonomia Palestyńska otrzymała
notę 2,6, która nie odbiega znacznie od wyniku CPI z 2004roku (2,5). Wynik równający się
2,6 według CPI z 2005 roku plasuje Autonomię Palestyńską dopiero na 106 miejscu ex aequo
32
Zob.: http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/we.html (23.01.06)
33
Ibidem
34
Arab Human Development Report 2004, wersja elektroniczna, s.6, zob.:
http://www.rbas.undp.org/ahdr2.cfm?menu=12 (24.01.06)
35
Ranking Banku Światowego obejmuje zestaw kilku kategorii : 1) Control of Corruption, 2) Rule of Law,
3)Government Effectiveness, 4) Political Stability and Absence of Violence, 5) Voice and Accountability, 6)
Regulatory Quality
10
m.in. z Erytreą, Hondurasem, Zimbabwe i Zambią. W porównaniu z wynikami innych
państw arabskich i Izraela jest to bardzo odległe miejsce (zob. Tabela 2).
Tabela 1. Poziom korupcji (ranking procentowy) w wybranych krajach arabskich i Izraelu według CCI
z 2002 i 2004 roku.
Państwo CCI 2002 CCI 2004
Izrael 83,7 78,8
Jordania 58,2 68,5
Tunezja 70,45 64,5
Egipt 47,4 51,2
Liban 42,3 39,9
Autonomia
18,9 34,5
Palestyńska
Syria 47,4 27,1
Libia 26 16,3
Sudan 12,2 4,9
y
ródło : opracowanie własne na podstawie http://info.worldbank.org/governance/kkz2004/tables.asp
Tabela 2. Ranking korupcji w wybranych krajach arabskich i Izraelu według CPI z 2005 roku.
Miejsce w
Państwo CPI 2005
rankingu
Izrael
6,3 28
Jordania
5,7 37
Tunezja
4,9 43
Egipt
3,4 70
Syria
3,4 70
Liban
3,1 83
Autonomia
2,6 107
Palestyńska
Libia
2,5 117
Sudan
2,1 144
y
ródło: opracowanie własne na podstawie
http://www.transparency.org/policy_and_research/surveys_indices/cpi
11
Podobnie jest w przypadku innych wskaz
ników, które stosuje Bank Światowy w celu oceny
państw. W odniesieniu do Autonomii Palestyńskiej jeśli wez
miemy pod uwagę dane z lat
1998 i 2000 a więc praktycznie jeszcze sprzed wybuchu II intifady i porównamy je z danymi
z okresu 2002 i 2004 to mamy do czynienia z małymi wyjątkami z krzywą o tendencji
spadkowej. Wskaz
nik Voice and Accountability w rankingu procentowym w latach 1998,
2000, 2002 i 2004 wyglądał następująco według kolejności: 30,4; 22,0; 17,7; 12;1, następnie
Political Stability według powyższej kolejności lat: 53,3; 32,1; 4,3; 10,2; Government
Effectiveness  59,6; 71,0; 12,4; 12,5; Regulatory Quality  38,6; 74,3; 16,3; 16,3 i Rule of
Law  88,6; 65,8; 45,9; 19,3
* * *
Wszystkie trzy z
ródła działań terrorystycznych w ramach kwestii konfliktu izraelsko-
palestyńskiego nie stanowią zjawiska całościowego. Wynika to z tego, iż zostały one
przedstawione w odniesieniu do określonej przestrzeni historycznej (z racji ponad
półwiecznego istnienia konfliktu izraelsko-palestyńskiego) i nie odnoszą się wyłącznie do
czasów obecnych. Najbardziej ze sobą skorelowane jest z
ródło pierwsze  ideologiczne i
trzecie  ekonomiczne, bowiem ugrupowania fundamentalistyczne stosując populistyczną
retorykę, wykorzystują w ten sposób trudną sytuacje ekonomiczną społeczności palestyńskiej,
co ułatwia im szerzenie działań terrorystycznych. I to właśnie te dwa czynniki najbardziej
determinują obecnie występowanie zjawisk terrorystycznych w konflikcie izraelsko-
palestyńskim.