r r
STOPA KO SKO-SZPOTAWA WRODZONA
Def.: Jest to zespó zaburze obrotowych (rotacyjnych) i torsyjnych (skr tnych), obejmuj cych ca y
uk ad kostno-stawowy stopy i goleni, którego centrum znajduje si w stawie skokowo-pi towo-
ódkowym, a punktem obrotu jest wi zad o skokowo-pi towe mi dzykostne.
Wrodzona stopa ko sko szpotawa charakteryzuje si zmian jej kszta tu i upo ledzeniem czynno ci, przy
zachowaniu struktur anatomicznych. Morfologiczn istot deformacji jest przemieszczenie na poziomie
stawu skokowo pi towo ódkowego, wymuszaj ce obrót ko ci pi towej do wewn trz i jej ustawienie w
zgi ciu podeszwowym.
Jest najcz stsz , po dysplazji stawu biodrowego, wad rozwojow narz du ruchu i jej cz sto okre la
si na 1-2%, i wyst puje z niewielk przewag u noworodków p ci m skiej.
Etiologia:
Nie jest ca kowicie wyja niona. Wspó cze nie przyjmuje si , e za jej powstanie odpowiedzialne jest
zaburzenie funkcji mi ni obs uguj cych stop , które wyst puj na poziomie rdzenia kr gowego (czynnik
neurogenny). Neurogenna teoria etiopatogenetyczna wady jest potwierdzana zaburzeniem bilansu si y
mi niowej prostowników, zginaczy, pronatorów, supinatorów stopy. Przewag maj zginacze
podeszwowe i odwracaj ce stop .
Badania epidemiologiczne nie wykluczaj neuroinfekcji enterowirusami w czasie zarodkowym.
Elementami stopy ko sko szpotawej s :
1. ustawienie ko skie
2. szpotawo
3. ustawienie do wewn trz w p aszczy nie pod a a ponadto w obr bie kompleksu podskokowego:
-przywiedzenie,
-szpotawo ,
-wydr enie.
Podzia stopy ko sko-szpotawej wg Dimeglio  typy stóp ko .-szpot.- (wyra ane odpowiednia kolejno ci
i z eniem s ów, mi kki-soft, oraz sztywny-stiff ):
1) soft  soft - stopy wybitnie mi kkie, atwo daj ce si korygowa we wszystkich elementach
zniekszta cenia.
Przyczyn ich powstawania jest prawdopodobnie u enie stóp p odu w czasie ci y. Stopy s smuk e i
normalnej d ugo ci.
2) stiff-soft - stopy poddaj ce si korekcji znacznie trudniej. Wszystkie elementy zniekszta cone s
wyra nie zaznaczone.
3) stiff-stiff - wyst puj stopy krótkie, sztywne, znacznie zdeformowane. W przypadku wady
jednostronnej wyra na ró nica w obwodach goleni.
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Okres chodzenia wybitnie pog bia zniekszta cenie stopy, szczególnie jej szpotawo i przywiedzenie oraz
rozwija równocze nie tendencje do ustawienia goleni w rotacji zewn trznej. Na przeci onej grzbietowo
bocznej powierzchni stopy spostrzega si twarde modzele. Zmniejsza si zakres ruchów stopy. Wyra nie
zaznacza si wychudzenie goleni w skutek hipotrofii niektórych mi ni. Chód jest brzydki, szczud owy, z
powodu braku odbicia (propulsji). Chory rotuje stopy do wewn trz. Z czasem rozwija si przyrost w
stawie kolanowym.
Leczenie - zasady ogólne:
Leczenie zaczynamy jak najwcze niej od metod nieoperacyjnych. Leczenie powinno si rozpocz na
oddziale noworodkowym (najlepiej w dniu urodzenia si dziecka). W ka dym up ywaj cym tygodniu bez
leczenia dochodz narastaj ce, wtórne, adaptacyjne zniekszta cenia ko ci. Zasad leczenia stopy ko sko-
szpotawej jest konieczno deformacji stopy przed rozpocz ciem chodzenia dziecka.
Leczenie nieoperacyjne polega na redresjach tj. biernym korygowaniu zniekszta conej stopy i utrwalaniu
korekcji opatrunkami gipsowymi. Pocz tkowo gipsy s zmieniane co 2-3 dni, nast pnie co tydzie lub
najpó niej co 2 tyg. Leczenie redresyjno-gipsowe powinno by prowadzone do chwili ca kowitego
wyleczenia, a w przypadku braków leczenia nieoperacyjnego, a do czasu korekcji operacyjnej,
wykonywanej mi dzy 6  9 m-cem ycia. Leczenie nieoperacyjne sk ada si z kilku etapów polegaj cych
na:
1. uzyskaniu korekcji przez redresj stopy,
2. dora nej stabilizacji uzyskanej korekcji,
3. doleczaniu (w przypadkach uzyskania pe nej korekcji).
Leczenie operacyjne powinno by wykonywane przed rozpocz ciem stawania i chodzenia przez dziecko,
najlepiej do 9-tego miesi ca ycia.
Najbardziej znane sposoby leczenia operacyjnego wrodzonej stopy ko sko-szpotawej to:
- tylna korekcja stopy,
- tylno przy rodkowa korekcja stopy,
- oko oskokowa korekcja stopy w/g Turco,
- ca kowite uwolnienie podskokowe wg Mc Kaya.
STOPA PI TOWA WRODZONA
(pes calcaneus congenitus)
Cz sta wada, w stopniu agodnym charakteryzuj ca si nadmiernym zgi ciem grzbietowym stopy.
Zniekszta cenie mo e by jedno lub obustronne.
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
Etiologia:
Za przyczyn zniekszta cenia najcz ciej przyjmuje si wadliwe ustawienie stopy w onie matki w
ostatnich tygodniach ci y.
Obraz kliniczny:
W pozycji dowolnej stopa noworodka ustawiona jest w zgi ciu grzbietowym, niekiedy znacznym. Biernie
grzbiet stopy mo na przy do przedniej powierzchni goleni. Stopa jest p aska i wydaje si d uga z
powodu obni enia pi ty, której guz stanowi jakby przed enie osi goleni. Podeszwa zwraca si do
przodu. St p z regu y ustawiony jest wyra nie ko lawo. Zwi kszona jest pronacja stopy, natomiast
ograniczone czynne i bierne zgi cie podeszwowe, cz sto równie supinacja.
Obraz radiologiczny: nie wykazuje istotnych zmian.
Leczenie:
Leczenie agodnych postaci jest zb dne. Na ogó wiczenia redresyjne w postaci zginania podeszwowego i
supinacji stopy , wykonywane przy przewijaniu dziecka, s wystarczaj ce. Przy ograniczeniu zgi cia
podeszwowego stopy poni ej k ta prostego wskazane jest zastosowanie uski gipsowej lub z tworzywa.
Leczenie bezoperacyjne rokuje dobrze, jednak po rozpocz ciu chodzenia wskazana jest kontrola lekarska.
WRODZONA STOPA PRZYWIEDZIONA
(metatarsus adductus cengenitus)
Wada spotykana obecnie do cz sto. Wyst puje jako wada izolowana lub po czona z wrodzon stop
ko sko-szpotaw . Charakteryzuje j przywiedzenie przodostopia wzgl dem st pu, które wyst puje w
stawie Lisfranca (linia biegn ca wzd stawów st powo-sródst pnych).
Obraz kliniczny:
W obr bie podeszwy wida rogalikowate jej zagi cie, z zaokr gleniem zewn trznego brzegu stopy. W
przywiedzenie przodostopia, niekiedy z jego supinacj . St p jest zbudowany prawid owo, czasem jednak
wspó istnieje w obci eniu jego ko lawe ustawienie i obni enie sklepienia pod nego stopy (ci sza
posta  tzw. stopa serpentynowa). Stopa ma pe wydolno funkcjonaln i jej ruchy s swobodne.
Leczenie:
W obr bie pierwszych tygodni ycia stosujemy przy przewijaniu dziecka wiczenia redresyjne oraz
dra nienie podeszwy po stronie zewn trznej, dla wywo ania czynnej pronacji przodostopia. W bardziej
zaawansowanych zniekszta ceniach korekcj utrwalamy usk gipsow . Po rozpocz ciu chodzenia jako
doleczanie zaleca si wk adki korekcyjne z potrójnym przytrzymywaniem lub obuwie na prost form i
wiczenia. U starszych dzieci, 3-7 lat, na ogó tylko leczenie operacyjne mo e usun wad .
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
STOPA WYDR ONA
(pes excavatus)
Jest to zniekszta cenie wyst puj ce w przypadku zmian mielodysplastycznych i polega ona na
nadmiernym wysklepieniu uków pod nych z jednoczesnym sp aszczeniem poprzecznym stopy, a nawet
odwróceniem uku obwodowego.
Obraz kliniczny:
Palce ustawiaj si m otkowato. Zniekszta cenie, pocz tkowo podatne na redresj , utrwala si , do czaj
si bolesne modzele przodostopia. W okresach przy pieszonego wzrostu zmiany zwykle nasilaj si . Mog
równie rozwin si komponenty stopy ko sko-szpotawej i przywiedzionej.
Leczenie zachowawcze:
We wczesnych okresach polega na u ywaniu obuwia ze sztywn podeszw i paskiem dociskaj cym uk
pod ny oraz na wiczeniach mi ni stopy.
Leczenie operacyjne:
Wskazane mo e by wówczas, gdy brak jest poprawy po leczeniu zachowawczym i zniekszta cenie
narasta.
WRODZONE ZWICHNI CIE RZEPKI
(luxatio patellae congenita)
Mo e ono rozwija si jako nast pstwo:
1) ko lawo ci kolana i rotacji goleni,
2) zmian bliznowatych (np. w artrogrypozie).
W miar narastania przykurczu zwichni cie nawykowe rzepki mo e przej w nieodwracalne. Brak rzepki
w dole mi dzyk ykciowym powoduje jego sp ycenie. K ykie boczny ulega sp aszczeniu, poci ganie
przemieszczonych wraz z rzepk mi ni przyczynia si do narastania ko lawo ci kolana.
Obraz kliniczny:
Chory nie mo e wykonywa swobodnego przysiadu, do cza si niepewno stawu kolanowego.
Leczenie:
Zmiany zniekszta caj ce w obr bie kolana i zaniki mi ni wymagaj leczenia operacyjnego.
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B
r r
WRODZONY BRAK LUB NIEDOROZWÓJ KO CI UDOWEJ
Ca kowity brak ko ci udowej jest wad rzadk , natomiast jej niedorozwój obserwuje si cz ciej. U
ok.50% dzieci dotkni tych t wad wyst puj dodatkowe anomalia rozwojowe.
Obraz kliniczny:
Zale y od stopnia wady, skrócenia ko czyny i wspó istniej cych zaburze w jej odcinku.
Leczenie:
W leczeniu stosuje si aparaty ortopedyczne. Ubytek ko ci i szpotawo szyjki ko ci udowej wymagaj
leczenia operacyjnego, polegaj cego na zespoleniu od amów (ewentualnie z wyd eniem uda). W razie
skrócenia uda powy ej 2/3 jego d ugo ci mo e by konieczne usztywnienie stawu kolanowego i
potraktowanie otrzymanego po zespoleniu odcinka jako kikuta do protezowania.
WRODZONY BRAK LUB NIEDOROZWÓJ KO CI PISZCZELOWEJ
Powoduje skrócenie i zagi cie goleni oraz szpotawe ustawienie stopy. Zwykle paluch lub wi ksza cz
stopy nie istnieje a staw skokowy jest niestabilny. Przy zachowanych nasadach ko ci piszczelowej
stabilizacj ko czyny mo na uzyska przeszczepiaj c strza na ko piszczelow . Du e zniekszta cenia
mog wymaga odj cia goleni i u ycia protezy.
WRODZONY UBYTEK STRZA KI
Wi e si z niedorozwojem strza kowej cz ci stopy. Trój- lub czteropalczasta stopa jest ustawiona
ko lawo. Ko piszczelowa z regu y jest skrócona. W ok. 25% przypadków zmiany wyst puj
obustronnie.
Leczenie:
Polega na usuni ciu bliznowatych tkanek, operacyjnym przywróceniu równowagi mi niom i wytworzeniu
kostki bocznej. Na koniec wieloetapowego leczenia operacyjnego stosuje si wyd enie goleni ze
stabilizacja stopy metod Ilizarowa.
a
a
T
T
n
n
s
s
F
F
f
f
o
o
D
D
r
r
P
P
m
m
Y
Y
e
e
Y
Y
r
r
B
B
2
2
.
.
B
B
0
0
A
A
Click here to buy
Click here to buy
w
w
m
m
w
w
o
o
w
w
c
c
.
.
.
.
A
A
Y
Y
B
B
Y
Y
B
B