Nowiny Lekarskie 2001, 70, 10-11, 1137  1144
PAWEA
KOCZEWSKI, MILUD SHADI, MAREK NAPIONTEK
LECZENIE STAWÓW RZEKOMYCH KOC
CZYN DOLNYCH
ZA POMOC
APARATU ILIZAROWA. DONIESIENIE WST
PNE
Z Katedry i Kliniki Ortopedii Dziecięcej
Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. 28 Czerwca 1956 r. Nr 135/147, 61-545 Poznań
Streszczenie
SA
OWA KLUCZOWE: staw rzekomy, metoda Ilizarowa
Celem pracy jest ocena skuteczności leczenia metodą Ilizarowa różnego typu stawów rzeko-
mych kończyn dolnych. Analizie poddano 8 chorych ze stawem rzekomym zlokalizowanym w
obrębie goleni (5 chorych) i uda (3). U 6 chorych przyczyną powstania stawu rzekomego był
uraz, u pozostałych 2  planowe operacje ortopedyczne. U 7 chorych współistniało zaburzenie
osi koÅ„czyny od 10° do 30° (Å›rednia 25°). Skrócenie funkcjonalne koÅ„czyny wystÄ™powaÅ‚o u 7
chorych od 2,5 do 8 cm (średnia 4). W leczeniu stawów rzekomych goleni zastosowano aparat
Ilizarowa zbudowany z 4 lub 6 pierścieni, a w obrębie uda modyfikację włoską aparatu, stosując
różne strategie leczenia w zależności od typu stawu rzekomego. Wygojenie stawu rzekomego
oraz prawidłowe zosiowanie kończyny uzyskano u wszystkich 8 chorych w czasie od 6 do 15
miesięcy (średnia 9). Wydłużenie segmentu uzyskano poprzez dystrakcję osteotomii poza
stawem rzekomym u 3 chorych oraz stawu rzekomego u 1 ze średnią 3,6 cm (od 2,5 do 4).
U jednej chorej doszło do ponownego złamania w miejscu stawu rzekomego w 2 miesiące po
zdjęciu aparatu Ilizarowa. Leczenie tej chorej nie jest zakończone.
Stwierdzono, że zastosowanie aparatu Ilizarowa w leczeniu stawów rzekomych kończyn dol-
nych jest metodÄ… alternatywnÄ… w stosunku do innych metod leczenia. Jej zaletÄ… jest dodatkowa
możliwość wydłużenia kończyny oraz korekcji zaburzeń osi z zastosowaniem osteogenezy
dystrakcyjnej w miejscu stawu rzekomego lub w miejscu osteotomii.
TREATMENT OF LOWER LIMB PSEUDOARTHROSES
WITH THE USE OF ILIZAROV'S APPARATUS. A PILOT STUDY
Summary
KEY WORDS: pseudoarthrosis, Ilizarov method
The aim of this study was to analyse the results of pseudoarthrosis treatment of the
lower extremity, using the Ilizarov method. The material consisted of 8 patients, five of
them with tibial pseudoarthrosis and the other three with femoral pseudoarthrosis. The
aetiology of the pseudoarthrosis was posttraumatic in 6 cases and iatrogenic in the other
2. The pseudoarthrosis was associated with axial deviation from 10° to 30° (mean 25°) in
7 cases and with limb shortening in 7 cases, from 2.5 cm to 8 cm (mean 4 cm). For the
treatment of tibial pseudoarthrosis we used the Ilizarov device based on 4 to 6 rings,
while for femur pseudoarthrosis we used the Italian modification of the Ilizarov device.
Healing of the pseudoarthrosis site and complete axial deviation correction was obtained
in all the patients in a mean time of 9 months (6 to 15), while bone lengthening at result-
1138 P. Koczewski i inni
ing from subsequent additional distraction osteotomy in 3 cases, and at the pseudo-
arthrosis site in other one, amounted to 2.5  4 cm (mean 3.5). Refracture at the pseu-
doarthrosis site occurred in one case 2 months after fixator removal.
We consider that the Ilizarov method is an alternative technique to the traditional methods
used in the treatment of pseudoarthrosis. Its main advantage, in addition to the treatment of
pseudoarthrosis, is the possibility of bone lengthening and axial deviation correction at the
same time, by distraction osteogenesis at the pseudoarthrosis site or at additional osteotomy.
W związku z coraz większą liczbą urazów we współczesnym świecie
narasta problem leczenia złamań i ich następstw. Najpoważniejszym
niepowodzeniem leczenia złamań jest powstanie stawu rzekomego. Do
niedawna leczenie stawów rzekomych polegało na odtworzeniu stabil-
ności miejsca stawu rzekomego za pomocą typowych materiałów sto-
sowanych do zespoleń wewnętrznych (płyta AO, śruby dociskowe,
gwóz
dz
Küntchera i inne) lub zewnÄ™trznych (aparaty  Zespol [4], stabili-
zatory ramowe i klamrowe, aparaty Wagnera, Konzala, Hoffmana, Kaln-
berza, BHH Mikromed i inne) oraz wykonaniu zabiegów pobudzających
zrost kostny (operacja wg Judet-Forbesa [3]). Znacznym utrudnieniem w
leczeniu stawów rzekomych są często współistniejące zaburzenia osi,
zły stan tkanek miękkich, a także ubytki kostne oraz skrócenie kończy-
ny. Wyżej wymienione metody leczenia tylko częściowo rozwiązują te
problemy. Zastosowanie aparatu Ilizarowa do leczenia stawów rzeko-
mych [1, 2] dało możliwość rozwiązania jednocześnie wszystkich współ-
istniejących ze stawem rzekomym problemów.
Materiał
Od 1996 roku w Klinice Ortopedii Dziecięcej, z powodu stawu rzeko-
mego kończyn dolnych, leczyliśmy aparatem Ilizarowa 8 chorych w wie-
ku od 8 do 61 lat (średnia 31). Wśród nich było 6 chorych płci męskiej i 2
płci żeńskiej. Dwóch chorych to dzieci w wieku 8 i 13 lat. Staw rzekomy
był zlokalizowany u 5 chorych w obrębie goleni, a u 3 w kości udowej.
U 6 chorych przyczyną powstania stawu rzekomego był uraz, u pozosta-
łych 2 planowe operacje ortopedyczne (u chłopca osteotomia korekcyjna
piszczeli z zagięciem goleni w przebiegu choroby Recklinghausena oraz
u dziewczynki osteotomia korekcyjna piszczeli po operacji według Hau-
sera wykonanej przed zakończeniem wzrostu). Stosując podział stawów
rzekomych według Webera i Cecha [5], zaklasyfikowaliśmy trzy z nich
jako hipertroficzne, trzy oligotroficzne i dwa atroficzne. Przed wystÄ…pie-
niem stawu rzekomego wszyscy chorzy byli operowani od 1 do 3 razy.
Proces zapalny występował u 3 chorych, u wszystkich został wyleczony
przed podjęciem leczenia stawu rzekomego. U 7 chorych współistniało
 Leczenie stawów rzekomych kończyn dolnych przy pomocy aparatu Ilizarowa ... 1139
zaburzenie osi koÅ„czyny od 10° do 30° (Å›rednia 25°). Skrócenie funk-
cjonalne kończyny występowało u 7 chorych od 2,5 do 8 cm (średnia 4),
przy czym u 4 było związane z destrukcją kości, a u pozostałych wynika-
ło tylko z zagięcia osi.
Metoda leczenia
Do leczenia stawów rzekomych goleni zastosowaliśmy aparat Ilizarowa
skonstruowany w oparciu o dwa pierścienie na każdy z odłamów stabilizo-
wany głównie za pomocą drutów Kirschnera. W obrębie kości udowej za-
stosowaliśmy aparat Ilizarowa w modyfikacji włoskiej [1]. U trzech chorych
wykonaliśmy dodatkową osteotomię w jednej z przynasad dla prowadzenia
dystrakcji, rozbudowując aparat o dwa pierścienie dla stabilizacji odłamu
pośredniego. Korekcję osi wykonaliśmy śródoperacyjnie u 4 chorych, a u 3
metodÄ… dystrakcyjno-kompresyjnÄ… przy pomocy aparatu. W czasie operacji
dodatkowo wykonaliśmy usunięcie materiału zespalającego u 4 chorych,
a u 2 dodatkowo operację wg Judet-Forbesa [3]. W zależności od typu sta-
wu rzekomego zastosowaliśmy różnorodną taktykę postępowania dla uzy-
skania zrostu. U dwóch chorych ze stawem rzekomym atroficznym była to
kompresja, u kolejnych 3 ze stawem rzekomym hipertroficznym  naprze-
mienna dystrakcja i kompresja tak zwanÄ… metodÄ…  harmonii [1, 2]. U cho-
rych ze stawem rzekomym oligotroficznym wykonaliśmy stabilizację stawu
rzekomego, z czego u 2 uzupełnioną operacją według Judeta-Forbesa.
Czas obserwacji od zdjęcia aparatu wynosił od 6 do 33 miesięcy
(średnia 15).
Wyniki
Wygojenie stawu rzekomego uzyskaliśmy u wszystkich 8 chorych
w czasie od 6 do 15 miesięcy (średnia 9). Prawidłowe zosiowanie koń-
czyny uzyskano u wszystkich chorych. Wydłużenie segmentu uzyskali-
śmy poprzez dystrakcję osteotomii poza stawem rzekomym u 3 chorych
oraz stawu rzekomego u 1 ze średnią 3,6 cm (od 2,5 do 4). U wszyst-
kich chorych, u których korygowano zagięcie osi metodą dystrakcji-
kompresji, uzyskaliśmy dodatkowo wydłużenie funkcjonalne kończyny.
U jednej chorej doszło do ponownego złamania w miejscu stawu rze-
komego w 2 miesiące po zdjęciu aparatu Ilizarowa. Leczenie tej chorej
nie jest zakończone.
1140 P. Koczewski i inni
Wniosek
Zastosowanie aparatu Ilizarowa w leczeniu stawów rzekomych koń-
czyn dolnych jest metodÄ… alternatywnÄ… do innych metod leczenia. Jej
zaletą jest dodatkowa możliwość wydłużenia kończyny oraz korekcji
zaburzeń osi z zastosowaniem osteogenezy dystrakcyjnej w miejscu
stawu rzekomego lub w miejscu osteotomii.
Ryc. 1.
a) i b) 51-letni mężczyzna ze stawem rze-
komym hipertroficznym goleni prawej z za-
gięciem szpotawym odłamu dalszego w dwa
lata po złamaniu, wielokrotnym leczeniu
operacyjnym i przebytym procesie zapalnym
w miejscu złamania.
c) i d) Po resekcji 1 cm strzałki
i założeniu aparatu Ilizarowa na goleń.
 Leczenie stawów rzekomych kończyn dolnych przy pomocy aparatu Ilizarowa ... 1141
e) i f) Po powolnej korekcji zagięcia szpo-
tawego goleni.
g) i h) 3,5 miesiąca po zdjęciu aparatu.
Pełny zrost i korekcja zagięcia szpotawe-
go goleni.
Ryc. 2.
a) i b) 62-letni mężczyzna ze stawem rzeko-
mym oligotroficznym goleni prawej w dwa lata
po złamaniu i wielokrotnym leczeniu operacyj-
nym.
1142 P. Koczewski i inni
c) i d) Po leczeniu operacyjnym: resekcja 1,5
cm strzałki, usunięcie złamanej blaszki i śrub,
operacja wg Judet-Forbesa z użyciem prze-
szczepów pobranych z talerza kości biodro-
wej, stabilizacja aparatem Ilizarowa.
e) i f) 2 miesiące po zdjęciu aparatu. Zrost kostny
w trakcie przebudowy. Pełen powrót funkcji koń-
czyny dolnej.
Ryc. 3.
a) i b) 13-letni chłopiec w 4 miesiące po złamaniu
wieloodłamowym goleni prawej bez cech zrostu,
po leczeniu operacyjnym i zachowawczym.
 Leczenie stawów rzekomych kończyn dolnych przy pomocy aparatu Ilizarowa ... 1143
c) i d) 10 miesięcy po złamaniu staw
rzekomy oligotroficzny z przodozagięciem
goleni i skróceniem kończyny 2,5 cm.
e) i f) Po leczeniu operacyjnym: resekcja
strzałki, założenie aparatu Ilizarowa na
goleń dla korekcji deformacji oraz wydłu-
żenia, osteotomia w przynasadzie bliższej
piszczeli.
g) i h) Po powolnej korekcji przodoza-
gięcia w miejscu stawu rzekomego i wy-
dłużeniu 2,5 cm goleni.
1144 P. Koczewski i inni
i) i j) Miesiąc po zdjęciu aparatu. Uzyskano
zrost w miejscu stawu rzekomego, korekcjÄ™
osi oraz egalizację kończyn dolnych.
Piśmiennictwo
1. Cattaneo R., Villa A., Catagni M.: Lengthening of the femur. [In:] Operative principles of
Ilizarov. Ed.: Maiocchi A.B., Aronson J. Milan, Medi Surgical Video, 1991, 310-314.  2. Iliza-
rov G. A.: The main Principles of Transosseous Compression and Distraction Osteosynthe-
sis. Orthop. Travmatol. Protez., 1971, 11, 7-15.  3. Judet R.: Décortication ostéomusculaire.
Rev. Chir. Orthop., 1972, 58, 147.  4. Ramotowski W., Granowski R.:  Zespol  nowy ro-
dzaj osteosyntezy. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 1984, 50, 313-318.  5. Weber B.G., Cech
O. Pseudoarthrosen. H. Huber, Bern. Stuttgart, Wien 1973.