IMG44 (9)

138

herakles

-* Keyksa, który przyjął ich bardzo przyjaźnie. Dla niego to Herakles podjął i poprowadził wiele wypraw (-* powyżej).

W tym czasie Herakles zabił — Ifitosa, syna Euryto-sa, i ponownie popadł w szal. Zwrócił się w końcu do Delf do Pytii z zapytaniem, w jaki sposób mógłby doznać oczyszczenia. Pytia odmówiła mu jednak odpowiedzi. Rozgoryczony Herakles zagroził zniszczeniem świątyni. Na początek porwał wieszczy trójnóg usiłując wymusić wyrocznię, której oczekiwał. Na pomoc kapłance przybył Apollon i rozpoczęła się walka pomiędzy bohaterem i bogiem, jego bratem. W końcu Zeus, by ich rozdzielić, cisnął piorun. Herakles odstąpił od swego żądania, Pytia jedna udzieliła mu upragnionej wskazówki: dla uzyskania całkowitego oczyszczenia Herakles miał się pozwolić sprzedać jako niewolnik i przez trzy lata służyć swemu panu (-* powyżej), warunki, które doprowadziły do jego służby u Eurysteusa). Pieniądze uzyskane za sprzedaż Heraklesa miały być oddane Eurytosowi, ojcu Ifitosa, jako „cena krwi”. Herakles poddał się. Kupiła go za cenę trzech talentów Omfałe, królowa Lydii. Pieniądze oddano Eurytosowi, ten jednak odmówił przyjęcia tej zapłaty.

Służąc u Omfali Herakles dokonał wielu czynów: schwytał Kerkopów, walczył z Syleusem i Lityersesem (-» powyżej). Autorzy szczególnie szeroko opowiadają o miłości bohatera i królowej. Chętnie przedstawiają Heraklesa przybranego zgodnie z modą lidyjską w szaty kobiece, podczas gdy królowa nosiła jego artybuty: maczugę i lwią skórę. Herakles siedząc u jej stóp uczył się prząść. Tkwi w tym wątek ludowy (wymiana stroju), szeroko wykorzystywany przez moralistów i filozofów jako exemplum.

Polowanie na dzika kalydońskiego oraz wyprawę Tezeusza przeciw zbójcom mitografowie umieszczali właśnie w czasie służby Heraklesa u Omfali (-» Melea-ger). W ten sposób tłumaczyli nieobecność bohatera podczas tych wydarzeń (-* powyżej).

Wedle Apołlodora Herakles po upływie trzyletniej wyznaczonej przez wyrocznię służby u Omfali podjął wyprawę przeciwko Troi (-» powyżej). Według innych źródeł ekspedycja te odbyła się po wojnie z Amazonkami i po zdobyciu pasa Hippolyty, a więc wchodziła do cyklu dwunastu prac.

Powszechnie przyjmuje się, że w tym samym czasie Herakles stoczył wojnę z Eurytosem i opanował Ojcha-jię. Co do przyczyn tej wojny — Eurytos. 2. Herakles jeszcze przed małżeństwem z Dejanirą starał się o rękę Iole, córki Eurytosa, a kiedy zdobył Ojchalię, uczynił z fole swą nałożnicę. Dejanira przebywała wtedy u Keyksa. Od Lichasa, towarzysza Heraklesa, dowiedziała się, że Iole udało się zatrzeć w pamięci Heraklesa obraz Dejaniry. Przypomniała więc sobie o napoju miłosnym, ofiarowanym jej przez umierającego Nesso-sa, i postanowiła uciec się do jego pomocy.

Po zwycięstwie nad Eurytosem Herakles postanowił wznieść ołtarz dla Zeusa i w związku z tą uroczystością wysłał Lichasa do Trachis, z prośbą, by Dejanira przesłała mu nową szatę. Dejanira unurzała suknię w krwi Nessosa i przekazała ją Lichasowi.

Herakles nie przeczuwając niczego złego przywdział nowe szaty i zajął się składaniem ofiar dla Zeusa. Ale w miarę jak szata rozgrzewała się od jego ciała, trucizna, którą była przesiąknięta, nabierała mocy. W końcu zaatakowała wszystkie jego członki Ból wzmógł się do tego stopnia, że wpółprzytomny Herakles chwycił

Lichasa za nogę i cisnął do morza. Na próżno usiłował uwolnić się od zgubnego odzienia. Sukno przylgnęło do niego tak mocno, że zdzierając je równocześnie odrywał płatami swe ciało. W tym stanie przewieziono go statkiem do Trachis. Dejanira widząc, co uczyniła, odebrała sobie życie, Herakles wydał natomiast swe ostatnie rozkazy. Hyłłosowi powierzył swą kochankę Iole, polecając mu poślubić ją, gdy tylko dojdzie do lat męskich. Później wspiął się na górę Ojta niedaleko od Trachis i na jej szczycie wzniół olbrzymi stos. Wstąpił nań, a kiedy wszystkie przygotowania dobiegły końca, polecił sługom go podpalić. Nikt nie chciał usłuchać tego rozkazu. W końcu -* Filoktet (lub jego ojciec, Pojas) uległ i wykonał polecenie. W podzięce za to Herakles oddał mu swój łuk i strzały.

Gdy stos już płonął, rozległ się nagle grzmot, a potem bohater został na obłoku wzięty do nieba.

Opowiadano, że Herakles przed śmiercią wymógł na Filoktecie, jedynym świadku swej śmierci, przyrzeczenie, że nikomu nie zdradzi miejsca wzniesienia stosu. Pytany o to później Filoktet odmówił odpowiedzi, ale znalazłszy się na miejscu stosu znaczącym gestem uderzył stopą o ziemię; w ten sposób ominął zakaz Heraklesa. Później został za to ukarany bolesną raną tejże nogi (-* Filoktet).

Znana jest także inna wersja opowiadająca o ostatnich chwilach Heraklesa: nie miał on umrzeć na stosie, podpalonym na własny jego rozkaz. Dręczony bólem wywołanym przez suknię Dejaniry miał się zapalić od słońca. By ugasić trawiący go ogień rzucił się do przepływającego nie opodal Trachis strumienia i w nim utonął. Od tego czasu woda tej rzeki jest gorąca i stąd wzięły się właśnie Termopile leżące między Tesalią a Fokidą, gdzie było (i jest do dziś) gorące źródło.

W obu tych wariantach przyczyną śmierci Heraklesa był ogień. Dzięki niemu Herakles oczyścił się z elementów śmiertelnych, które odziedziczył po swej śmiertelnej matce, Alkmenie. Także i Tetyda usiłowała w ten sposób oczyścić Achillesa: by zapewnić mu nieśmiertelność trzymała go w płomieniach ognia. Herakles znalazłszy się w gronie bogów pojednał się z Herą, która stała się jego nieśmiertelną matką. W czasie uroczystej ceremonii odegrano scenę narodzin bohatera z łona bogini.

Herakles poślubił Hebe, boginię młodości, i od tej chwili stał się jednym z nieśmiertelnych. Na wyróżnienie to zasłużył przez swe trudy, dzielność i cierpienia.

Legenda przypisywała Heraklesowi siedemdziesię-cioro dzieci - prawie samych synów (tab. 15). js

Bardzo liczne prace. Zacytujemy tylko: A. Puech, Hiraclis dam la llgende et la poisie grecgues, Rev. Cours et Conf. XXIV, s. 557-587; 709-721; XXV 28 n.; 177 n.; 316 n.; 522 n. etc.; Friedlinder, Herakles, Philol. Unten. XIX, Berlin 1907; B. Schweitzer, Herakles, TUbingen 1922; i przede wszystkim Preller-Robcrt, ap. cii., za którym głównie idziemy.

1.1 m i ę: Apd. BibL 04,12; Seat Emp. p. 398 n. (Bekker); Schol. in Pi. O. 6,115;Prób.inVerg.Ecl. VII61;D.S.124,4;IV 10,1;Schol.in//.XI324; Serv. in Verg. Aen. VI 392; Ael. VH II 32; Schol. in Pi. /. 4, 104. Pochodzenie-.Hes.ScML I n.;27 n.; 79 n.; E. HF\b n.; 1079 n.; 1258 n.; Paus. V 18,3; IX11,1; Ath. XI474 F; 499 B; Plaut. Ampli. 112 n.: 760 n.; Lyc. 33 i Tzet. adlac.-, Luc. Somn. 17; Apd. Bibl. li 4,8; Stal. Theb. XII 300 n.; D.S. IV 9,1 n.; Schol. in 1L XIV 323; in Od XI266; in Pi. N. 10,24; Hyg. Fab. 29; Plin. VII29; XXVIII59; Mosch. IV 84 n.; por. II. XIX 98 n. Dzieciństwo: Paus.IX25,2; Hyg.Astr. U43;Lyc. 1328n.;D.S.IV9, 6; por. AP IX 589; Pi. N. 1, 33 n.; E. HF 1266 n.; Theoc. XXIV; D.S. IV 10,1; Apd. BibL II4,8; Hyg. Fab. 30; Verg. Aen. VIII288 n.;Ov. Her. IX 21 n.; Met. IX 67; Sen. WF2I6 n.; HO 59; Paus. 124,2; Plaut. Amph. 1123 n.; Phcrec. fragm. 28; Erat. 44; Apd. BibL II 4,9; 4,11; Theoc. XXIV 103 n.; D.S. Ul 67,2; Paus. IX 29.9; Tzet. Chil. ii 213 n.; in Lyc. 662; Lyc. 56;

plam. Bacch. 155; Ael VH Ul 32; Atb. IV 164 B; Apd. Bibl II4,9 i 10. Schol. in Theoc. XIII6 b;Stal. Theb. 1484 n.;Tzet. Chil. fi 213 n.; D.S. IV 29,2 n.; Paus. IX 27,6 n.; Ath. IV, p. 556 F;Tzet. CA// U 221 n.;Sen. HF Ali,HO 369 n.; por. Paus. 141, 3 n.; D.S. IV 10, 3-5; Paus. IX 37,2 n.; Tzet. ChiL II226 n.; Apd. Bibl. II4,11, Isoc. X 10; Sir. IX, p. 414; Schol. in Pi. O. 14,2; E. HF220 n.; Od. XI269 n. i schol. ad loc.; Pi. /. 4,12 n. i schol. ad 104; Paus. IX 11,2; E. HF passim; T zet. Chil II228; in Lyc. 38: 48;663; Pherec. fragm. 30; Mosch. IV 13 n.; Schol. in Stal. Theb. IV 570; Nic. Dam. fragm. 20; Apd. BibL II4,12; Plu. A mai. IX, p. 754 D: Sen. HF passim.

II Dwanaście prac H: Paul III 17,3; 18, 13*. V 10,9;25, 7; Hyg. Fab. 30:31; Serv. m Verg Aen. VIII299; //.VIII132 n.; XIV 639 n.; XVIII 117nńXIX 132 n.; por.schol. inXIX 119 i XIV 639;Theoc. XXIV 82 n.; E.//FI 5 n.; Apd. Bibl. II4,12;S. 7>. 1091 n.; D.S. IV IOn.;Ov. A/e/. IX 182 n.;Tzel. Chil. 229 n.; Hyg. Fab. 30; Ath. XVIII603 d i schol. in II. XIV 639; Veig. Aen. VIII287 n.; Q.S. VI 208 n. Broń: Apd. Bibl. II4, 11; Theoc. XXV 209 n.; Paus. II31,10; II. V 393 n.; Od. X1607 n.; D.S. IV 13. 3.Lew ncmcjski ;Hes .Th. 326 n.; B. VIII6 n.; S. Tr. 1091 n.; Theoc. XXV 162 n.; D.S. IV 11.3 n.; Erat. 12; Tzet. ChiL II232 n.; Hyg. Fab. 30: Apd.BibL II5,1; Prób. in Verg. Georg. III l9;StaL Theb. IV 159 n.: Vcrg. Georg. III 19; Serv. ad loc.-, Nonn. XVII52 n.; Hyg. Aur. II24; Sen. HF 944 n.; Schol. in Stat. Theb. II 58;TibuII. IV 1.12 n.; Mart IV 64,30; IX 43.!3;Stat.III 1,28.Hydra Iernejska:Hes. 77r.3l3n.;E.//F 419 n.;lon 194;Schol. in Ph. 1137; D.S. IV 11,5 n.; Paus. II37,4; V 10.9; 17,11;Q. S. VI212 a; Tzet. ChiL II237 n.; Verg. Aen. VI803; VIII299 o.; Serv. in Verg. Aen. VI287 i Serv. ad loc., Ov. Met IX 69 n.; Apd. Bibl II5, 2; Schol. in Hes. Th. 313; Palaeph. 38; Schol. in Stat. Theb 1384 i II377; Hyg. Aur. II11; Erat. 11; S. Tr. 714 n.; Por. J. Schoo, Der Kampf mil der Hydra. Mnem. 1939, s. 281-317; Amandry, w. Buli Fact. Lettres Strasbourg 1952, s. 243 n.; Ch. Picard, w: R. A. 1934, 1, s. 248. Dzik ery m an tejsk i :S. Tr. 1095n.; A. R I !27ischol.fl</foc.;D. S. IV12, I; Apd. Bib! II5.4; Stat. Theb. IV 290; Tzet. ChiL II268 n.; Hyg. Fab. 30; Paus. VIII 24, 5; Por. B. Luce. in: A. J. A. 1924. i 296-325. Lania k e r y n e j s k a: Pi. 0.3,29, n. i schol. ad 52 i 53; Cali. A. Dian. 89 n.; E. HF375 n.; Verg. Aen. VI 801; Tzet. Chil II265 n. Ptaki stymfa-lijs kie: Paus. VIII22,4; A. R. II382 n.; 1036 n; schol ad 1052 i 1054; D. S. IV 13,2; E. fragm. 838; Plin. VI 32; Str. VIII6.8, p. 371; Q. S. VI 227n.;Tzet. Chil. II291 n.; Hyg. Fab. 20; 30; Serv. in Verg. Aen. VIII300; Apd .Bibl. 115,6. Stajn ie A ug i a sz a: Pi. 0.10,26 n. i schol. ad 32; A. R. 1172 i schol ad loc.-, III 362; Apd. Bibl. 19,16; II5,5; Hyg. fab. 14; 30;Paus. V l,9n^V3,1 i3;Theoc.XXV7n.;D. S.IV 13,3:Tzet.CMII 278; Schol. in II. II629; XI300; Sen. HF241 n. Byk kreleński: Apd. Bibl. II5,7; D. S. IV 13.4; Paus. 127,9 n.; V 10,9; Tzet. Chil II293 n.: Hyg. Fab. 30; Schol. in Stat. Theb. V 431: Veig Aen. VIII294 n. i Serv. ad lor.Klacze Diomedesa: D. S. IV 15,3n.;Q. S. VI245n.;TzeL Chil. II299 n.; Str. VII, p. 331 fragm. 44 i 47; Hyg. Fab. 30; Apd. BibL II5, 8; E. Ale. 483; 492 n.; HF380 n.; Steph. Byz. s. v. 'ApSiipa: Lucr. V 29; Ov. A/e/.XI194n. Pas H i ppo I y t y:E. HF 40%n.; A. R.ll 777 ił; 966 n.; Schol. ad 778 i 780; D. S. IV 16; Paus. V 10,9; Q. S. VI240 ił; Tzet. CM II309 n.; in Lyc. 1327; Hyg. Fab. 30; por. Hellanic. fragm. 33 w schol Pi. M3,64;Apd.B/W.ll5,9.Woly Geryona:Hes. Th. 287; 979-983; A. Ag 870; Pi. fragm. 169; HdL IV 8; E. HF423 n.; PI. Gorg 484 b i schol. ad Timae.24e;D. S. IV I7n.; Paul III 18, l3;IV36.3;v 19. l;Ath.XI370c n. (cytuje Pherecyd.); 468 e; 469 d n.; 781 d; Q. S. VI249 n.; Tzet CM II 322 n.; in Lyc. 652; Lucr. V 28; Plin. IV 20; Hor.Carm. II l4,7n.;Serv. in Vcig./łe;i. VIII300; Verg. Aen. VI289; Ov. Met. IX 184 n.;Solin. XXIII 12; Apd. Bibl. II 5, 10; Macr. V 21, 16 i 19; Hyg. Fab. 30; 151. Por. J. Schoo, Herakles imfemen Westen der a hen Web, Mnem. 1938, s. 124. Powrót z krainy Geyrona: A. Pr. lyomenos [tragedia nieza-chow.); por. TGF(Nauck¹), p. 66 n.; Str. IV 1,7, p. 182 n.; D. H. 134 n.; Eust. wGGM (Muller) II, p. 231; Hyg. Aur. II6; Tzet. CM II340 n.: D. S.

IV 20-22; Sen Apcol. 7. Także — Eryfcs, Echidna. Galatei Pylenie. Kelios,Por. F. Benoit w: Lettresd’ Humanite VIII,s. 104-148.Ce rben //.VIII366n. i schol. ad V 395; Od. XI623 n ; B. V 56n.; E. HF23n.; 1277 D. S. IV 25,1; 26,1; Paus. II31,2; 35,10; III 18.13; 25.5 n.; V 26,7; IX 34,5; Apd. Bibl. II5,12; TzeL Chil. II 388 n.; Ov. Met. VII410 n,: Hyg. Fab. 3l;Sen. Ag. 859n.; HF50 n.: X Anab. VI2,2: Palaeph. 39. Ja b łk a Hespery d:Hes. Th.2l5n.;E.Hip. 741 n.;//Ż'394n.;A. R.IV 1396n. i schol. ad 1396 cyL fragm. 33 i 33a Pherecyd.; Apd. Bibl. II 5, II; Hyg. Fab. 30; Astr. II6; D. S. IV 26; Paus. V 11,6; 18,4; VI19,8; Ov. Mel. IV. 637 n.; IX 190; Sen. HF 530; Lucan. IX 363: Serv. in Vcrg. Aen. IV 246; 484;EraL3;4.Wyprawa na Troję://V640n.;648n.; Schol. in// XX146 i VIII284; Pi. /. 6,38 n.; S. Ai. 1299 n.; D. S. IV 32;42; Apd. Bibl.

II5,9; 6,4; Tzet. in Lyc. 34; Chil. II443 n.;Ov. Met. XI211 n.; XIII22 n.; Hyg. Fab- 89. Z d o b y c ie Kosił. XIV 250 n.; XV 18 n.; por. 1590 n. i schol. ad II677 i XIV 255; Apd. Bibl. II 7.1; Pi. P. 10.2 n.; Ov. Mer VII 363 n.; Tzet. Chil II445; Plu. Qu. Gr. 58, p. 304en.;Schol. in Theoc. VII 5. Woj n a z A u g i a s z e m: Pi. O. 10,26 n. i schol. ad 40; Schol. in II.

XI700(cytCali. fragm. 33)i709;D. S. IV33.1; Paus. V l,9n.;2,1;8,3;

VI 20. 16; VIII 14. 9; Apd. Bibl. II 7. 2; Ath. II 58 a (cyt. Ibyc.). Wyprawa na Py lo sil V392 n.; XI690; Schol. in// II336;396;XI 692; Hes. Seul. 359 n.; Paus. II 18, 7; III 26.8; V 3, I; VI 22,5; 25.2 n.; Schol in A. R.ll 56; Tzet. Chil. II451; Ov. Met XII549 n.; Hyg. Fab. 10; Apd. Bibl. II6,2; 7,3; Plu. De sera mim. vind. 563 a; Ael. VHIV 5; Ciem. Protr. II 36.2.

Wojna ze Spartq:E.Heracl 740ił;Paus. II18,7;III 10,6; 15,3-6;

19,7; 20.5; VIII 53,9; D. S. IV 33.5 n.; Apd. Bibl II7.3; Schol. in IIII 581;in E. Cr. 457: por. fragm. Alcm.(Diels. w: HermesXXXI I896,s. 339

\n.).Por.M.Dt\coutl,L'expediuond'HlracUsconireSparte,Re\. B. Phii. 1929,s. l27-l29.Soju sz z Ajgi m iosem: Pi. P. 1,63 n ; V 69 n.; por. / fragm. 1,3 n.; Hd. VIII3;por.73;D. S. IV 37.1 n.;Str. VIII6; 13. p. 372: IX.p.427: Apd. Bibl II7.7;Serv in Verg Aen. IV 146: Paul IV 34. 9; Schol. inSUL Theb. IV 12,2; in A. R. 11212; 1218; TzeL CM 11466; Nonn. ed. Weslermann, p. 371. Fo lo s: S. Tr. 1095 n.; por. E. Heracl 363n.:D. S.IV 12.1 n.; Apd. Bibl. III 5.4; Tzet. CM II268 n ; Theoc. VII 149 n.; Serv. in Verg Aen. VIII294; Hyg. Fab. 30: Schol. in Stat. Ach. 238. £ u r y t i o n: Apd. Bibl. II5,5; D. S. IV 33.1; Paus. VII18,1; B. fragm. 44 (w schoL ad Od. XI295); Hyg. Fab. 33; Schol. in Stal. Theb V 263; Ov. \lhis 404. Alkestis: - Alkestis i Admctos. Kyknor. — Kyknos. Busiris: - Busiris. A n ta jo s(A n te u sz): — Antajos. Do epizodu z Pygmejami nadto Amm. XXII 12; Phiłostr. Imag II 22. Ema ti on. Phcrec. cytowany w schol. inHes. Th. 985; por. Hes. 77/984 n.:Apd .Bibl II5,11;Tzet Chil. II369 n.; D. S. IV 27,3; Schol. in // XI5; in E. Tr 850; D. H. 177; Plu. Rom. 2. Prometeusz: — Prometeusz. LykaorcE Ale. 499 n.;Etymol. Flor. cytowane i restytuowane przez Hofera w Roscher Lex. 1113341 n.A Ikyo ncu s Schol. in Pi. N. 4.43: Apd. Bibl. 16,1; Str. VIII 336; IX 393; — Alkyoneui K erko po wie: — Kerkopowie. Sy leus — Syleui Lityerses. — Lityerses. Ostatnie lata. — Dejanira; Acheloos; Eunomos; Ncssos; Kcyks; Ifitos; o walce z A polio nem por. Apd. Bibl II6,2; Plu. De sera num. vind. 12; Paus, III 21. 8; VIII37.1; X 13.7 ił; Schol. in Pi. O. IX 43; Cic. Nat deor. III 16.42; Setv. in Verg. Aen. VIII 300; Hyg Fab. 32; - Om fale. Eutytos; Iole. Śmierć i a po te o za: S. Tr. 756 ił; 1191 n.; D. S. IV 38,1 n,; TzeL CA// II272 n.; in Lyc. 50; 5l;Ov. Met. IX 136 n.; Her. IX; Hyg Fab. 36; Luc. Hermot 7; Sen. HO 485 n.; 1483 n.; Serv. m Veig Aen. VIII 300; Apd. BibL II7.7; Nonnos ap. Westerm. App. Narr. XXVIII8. Por. M. P. Nilsson, Der Flammentod des Herakles au/dem O ile, A. R. W. 1922,1 310-316;Małżeństwo z Hebe:Od.XI602;Hes. Th.950n.;PiN. 1.104 n.; 10,30n.;/4.100; E. Heracl. 915 n.;Tzet. in Lyc. 1349; 1350: Oy.Mei IX 400 n. Dzieci Heraklesa: Apd. Bibl 118,1 n.

HERAKLIDZI fHpai&eiSaO - w najszerszym pojęciu tego słowa to nie tylko synowie Heraklesa, lecz wszyscy jego potomkowie, aż po ostatnią, najdalszą generację. Za Heraklidów uważało się w epoce hellenistycznej wiele rodzin królewskich; wyprowadzali oni swój ród od Heraklesa. Ściślej jako Heraklidów określa się tylko zamieszkałych na Peloponezie, bezpośrednich potomków Heraklesa i Dejaniry.

I Zaraz po apoteozie Heraklesa jego synowie, pozba-\ wieni opieki, w obawie przed nienawiścią Eurysteusa, schronili się u króla Trachis, Keyksa, który zawsze okazywał Heraklesowi życzliwość. Eurysteus sprawił jednak, że Keyks kazał im opuścić Trachis. Uczynił to w obawie przed Eurysteusem, twierdząc, że nie jest dostatecznie potężny, by zapewnić im bezpieczeństwo u siebie.

Heraklidzi udali się więc do Aten, gdzie Tezeusz, a według innej wersji mitu-jego synowie, zgodził się bronić ich przed Eurysteusem. Ten ostatni wypowiedział Ateńczykom wojnę; poległo w niej jego pięciu synów: -*■ Aleksander, Ifimedon, Eurybios, Mentor i Perimedes. Sam Eurysteus zdołał umknąć, ale w pogoń za nim ruszył -* Hyllos (lub — lolaos) i zabił go w pobliżu Skał Skirona (-» Alkmena).

Zwycięstwo zapewniła Heraklidom i Ateńczykom, ich sprzymierzeńcom, ofiara z jednej z córek Heraklesa, Makarii; zgodziła się ona na śmierć, gdyż wedle wyroczni zwycięstwo przypaść miało Atenom, jeśli zostanie złożona na ofiarę jedna z młodych dziewcząt wysokiego rodu.

Po ostatecznym pokonaniu Eurysteusa Heraklidzi postanowili powrócić na Peloponez, do ojczystego kraju ojca; Herakles wciąż - na próżno - starał się tam powrócić. Heraklidzi pod wodzą Hyllosa z łatwością zawładnęli wszystkimi miastami Peloponezu i osiedlili się tam. Jednakże pod koniec roku w okolicy tg wybuchła zaraza. Wyrocznia orzekła, że jest to wynik gniewu niebian za to, że Heraklidzi powrócili przed czasem wyznaczonym przez Przeznaczenie. Posłuszni wyroczni Heraklidzi opuścili więc Peloponez i powrócili do Attvki, na Równinę Maratońską. Przez cały czas