kem82

Odin, Odyn

162

163

Odin, Odyn

*^Uchnef?^Y|!Wking lelel-ełt, Peter Pm.ilsen, Ze zbiorów biblioteki Muzeum n Archeologicznego w Poznaniu. \y_;.    U Borowski/Agent ja Archiwum

■g°^^skaz z Kalluge (Gotlandia. Szwecja)

szpiegów, lecz oni bardziej lękali się władcy, niż pożądali skarbów i donieśli panu

0    wszystkim. O skutkach tego donosu nic nie wiadomo, ale być może ostatecznie wpłynął on na podstępne zaproszenie Gunnara

1    —> Hogniego² na dwór huński. Nieświadoma przybycia ukochanego Oddrun właśnie udała się na wyspę Hlesey (dziś duńska Lćeso w cieśninie Kattegat), by dla nieznanego bliżej króla Geirmunda przygotować jakieś leki. Usłyszała wzywające ją na pomoc dźwięki harfy ukochanego i natychmiast ruszyła na ratunek, ale przybyła za późno.

ODIN, Odyn (Óóinn), władca —> Asów (yggjmigr Asa), najwyższy bóg północno-germańskiego panteonu, uodporniony mocą ziemi syn —» Bora (Bura) i —» Bestii, brat

Wilego i We, małżonek Frigg, która urodziła mu —> Baldra i —> Hoda; ponadto z —» Jórd (—> Fjórgyn, —> Hlodyn) spłodził

Thora (i —> Meilego?), z —> Grid —> Wi-dara, z —> Rind -> Walego¹, z —> Gunnlód —> Bragiego¹, a z dziewięcioma —> córkami Ran -> Heimdalla; na pewno był pierwotnie również ojcem —> Tyra, a prawdopodobnie także Nepa, ale nic bliższego

0    tym nie wiadomo. W niejasnych okolicznościach zawarł braterstwo z. —» Lokim. W boskiej siedzibie, —> Asgardzie, należały do niego dwa pałace, —> WalaskjóH

1    —> Gladsheim, a jego atrybutami były dwa boskie skarby, cudowny naramiennik -> Draupnir (oddany później —> Freyowi) i magiczna włócznia -» Gungnir.

Wraz z. Wilim i We zabił praolbrzyma —» Ymira, a następnie z jego ciała stworzył świat (zob. kosmogonia), zaś jako dawca oddechu (qnd) był również współtwórcą pierwszej ludzkiej pary, —» Aska i Embli (zob. antropogeneza). Dysponowanie oddechem najprawdopodobniej wiązało się z daw^rną władzą (klina nad wiatrem, do czego nawiązywał późniejszy żeglarski zwyczaj proszenia boga o pomyślny wiatr i w ogóle opiekę nad podróżą morską (zob. Wikar).

Przede wszystkim jednak Odin patronowa! mądrości. Jako boski (bul (pulr - „mędrzec, wieszcz, skald”) sam wprost, mądrość

personif ikował, przy czym u niego p_r/es eona była ona nieszczerością, chyir₀^_ę-' i wiarołomstwem oraz występowała w i_TlajJ symalnym nasileniu graniczącym z szalcń' stwem; teonim pozostaje w związku ze sti_sj ódr- „szał; poezja” (por. objaśnienie imj_e nia boga w Dziejach biskupów hamburskkh Adama z Bremy: Wodan, it est furor - ..Odi_n to znaczy szaleństwo”). Jako natchniony szaleniec był władcą szczególnych wojow-ników-szaleńców, —» berserków^r.

Zmaterializowaną w postaci Miodu Po. ezji (—> Skaldamjódu) mądrość zdobył dzięki okrutnym samowyrzeczeniom. Wedle jednej wersji uzyskał Miód składając siebie w of ierze sobie samemu: „dziewięć długich nocy” wisiał na świętym jesionie —» Ygg. drasil przebity włócznią i stąd wynikała jego szczególna władza nad powieszonymi. Inna tradycja utrzymuje, że —» Mi mirowi oddał własne oko (auga), by korzystać ze źródła mądrości zwanego Mimisbrunn {Mimisbrunnr - „Źródło Mimira”; jeszcze inna wersja: zob. Gunnlód). Wiedza boga obejmowała znajomość —> run, których był twórcą (zob. Heiddraupnir; Hoddrofnir), i sztukę stosowania osiemnastu pieśni-zaklęć (galdrar; stąd znany był ja ko galdrs faóir - „ojciec pieśni-zaklęcia”; zob. Lodtlfafnir). Nadto podstępnie wszedł w posiadanie czarodziejskiej różdżki —> Hlebarda, a od —> Freyji nauczył się czarów zwanych seióf (zob. magia), dzięki którym mógł p^0,1(K odgrywać rolę kobiety w akcie seksualnym-Potrafił wskrzeszać zmarłych (stąd epitet draugadróttinn - „władca duchów ), 8^®^ nie wisielców (tj. skazańców i powieszon} w of ierze), i zmieniać własną postać: ^nie J rych wyczynów dokonywał jako orzeł li^ '\ .

Biegle znał przeszłość, ale w p^rz>^s orientował się tylko najogólniej, b^(,'^N V dla poznania szczegółowych okolic/¹¹⁰^ śmierci Baldra musiał obudzić ze ^^inK nego snu jakąś —> wólwę, a wydarzeni    ^

żającego się —> Ragnaroku konsu z głową Mimira.    _kjajfie

Przez rez ydowa nie na —> W1 h b T ^ i kontakty ze swoimi krukami, —> i Mu ni nem, wiedział o wszystkim, ^c0 l

sic w świecie. Gałą tę swoją mądrość nieustannie pogłębiał licznymi podróżami j osobistymi doświadczeniami, a poza tym Sukryty p°d przybranymi imionami - poddawał weryfikacji w dysputach z najsłynniej-_s/snii mędrcami, w czym stawką mogło być nawet życie pokonanego. W tych intelektu-alnvch pojedynkach nieodpartą broń boga stanowiła tylko jemu znana odpowiedź na pytanie tyczące słów wyszeptanych do ucha martwego Baldra (zob. Wafthrudnir; Heid-rek). Dzięki zdobytej mądrości sprawował opiekę nad poezją i poetami (skaldami), a w \ branym przez siebie bohaterom objawiał się zwykle jako ma dr hdrr oh elliligr mej) eitt auga („potężny i sędziwy mąż z jednym okiem") odziany w obszerny płaszcz {kapa) i kapelusz z szerokim rondem {sidhąttr).

W —> Wa 1 hal 1 i gi om a d z i 1 wo j (>w n i ków (zob. einherjowie), na których osobiście i zupełnie nieobliczalnie wydawał wcześniej wyroki śmierci. Wykonawczyniami jego woli były podległe mu walkyrie, a ich czasem zdarzającą się niesubordynację karał zdecydowanie, choć niezbyt surowo (zob. Brynhild; Sigrdrifa). Władzą nad boskim zastępem poległych podzielił się z -> Helgim². Brał udział w niebiańskich ucztach, ale przysługującą mu porcją mięsiwa z dzika -> Sahrimnira karmił swoje wilki, —> Geriego i Frekiego, sam zaś żył tylko winem.

Otoczone pogardą mężczyzn magiczne umiejętności Ocli na szczególnie wyraźnie eksponuje Saga o Ynglingach, euhemery-stycznie ujmująca boga jako pierwszego konunga Swejów (Szwedów). Jednocześnie saga traktuje Odina jako wielkiego nauczyciela kapłanów i prawodawcę, który ustanowił terminy najważniejszych ofiar (zob. kulty publiczne) i reguły obrzędów pogrzebowych: nakazał mianowicie palenie zmarłych wraz z dobytkiem, z którym zjawią się w Wal hal li. Tekst nazywa też boga „wielkim wojownikiem”, lecz przedstawia niejako orężnego zwycięzcę, ale czarownika przerażającego wrogów własnymi metamorfozami oraz polityka rozdającego trony i zawierającego sojusze. Powiadano też, że króla Da nów/ Duńczyków Haralda Si-nozębego (zm. 987 r.) nauczył ustawiania szczególnego i zawsze zwycięskiego szyku bojowego, ale ostatecznie tajemnicę tę zdradził jego wrogom. Swejowie/Szwędzi utrzymywali, że często zjawiał im się przed