69534 kem45

Gunnar 90

przy czym właśnie z tych powodów najczęściej mógł się nim posługiwać Odin. Dopiero później, gdy ograniczony początkowo związek Odina z wojownikami został rozwinięty cło patronatu nad wojną, oddano bogu na własność włócznię traktowaną jako symbol władzy nad drugą, militarną indoeuropejską funkcją społeczno-rcligij-ną. Stosowanie Gungnira we właściwej Odi-nowi funkcji pierwszej (magiczno-prawnej) poszło w niepamięć, a jednocześnie do nowej, zmilitaryzowanej mitologii boga nie zdołano już wprowadzić elementów dokumentujących użycie broni.

Niechybne pociski znają liczne mitologie indoeuropejskie, ale zwykle niezawodność broni jest tak lub inaczej ograniczona. Najsławniejszy chyba przykład stanowi znana z Mahabharaty cudowna włócznia gromowładnego Indry znajdująca się w posiadaniu wielkiego wojownika, Karny, i ostatecznie użyta nie całkiem zgodnie z przeznaczeniem. Bodajże najbliższa Gungnirowi jest zawsze traf iająca w cel włócznia irlandzkiego Lu-ga: wraz z mieczem Nuadu symbolizowała ona władzę nad drugą, militarną funkcją społeczno-i eligijną.

GUNNAR (Gunnmr)_y władca Golów (Gotna pjódann), syn —> Gj u kiego¹ i —> Grimhild, brat —> Ilógniego², Gullrónd i —> Gudrun. Zawarł braterstwo krwi (fóstbmdralag) z —> Si-gurdem, który przyjął jego postać i zdobył dla niego rękę —> Brynhild. Podjudzony przez nią nakłonił —> Gudthorma do zamordowania pobratyma, a wraz z I łógnirn zabił maleńkiego —> Sigmunda² i wszedł w posiadanie przeklętego skarbu —> Andwariego później zwanego—> skarbem Niflungów. Po samobójczej śmierci żony z wzajemnością pokochał huńską królewnę —» Oddrun i został jej kochankiem, lecz brat dziewczyny, —» At 1 i“, nie przystał na to małżeństwo, choć sam poślubił owdowiałą Gudrun. Gunnar wziął więc za żonę —» Glaumwor, ich stadło pozostało jednak bezdzietne. Przedkładając honor nad życie przyjął podstępne zaproszenie Atlego i w towarzystwie Hógniego, a wedle Grenlandzkiej pieśni o Atlim także —> Solara i Sniiwara oraz —> Orkninga, udał się na huński dwór, gdzie mimo bohaterskiego oporu wpadł w ręce krwiożerczego króla. Lękając się, że Hógni mógłby zdradzić miejsce ukrycia skarbu Niflungów, zażądał od Huna serca brata. Gdy ujrzał je na misie, gotów był na dumną śmierć. Według Pieśni o Atlim związanego bohatera wrzucono do dołu pełnego węży, a relację tę prozatorskie Zamordowanie Niflungów uzupełnia informacją, że Gunnar w jamie zagrał na harfie (karpa) i muzyką uśpił gady, ale znajdująca się wśród nich żmija ukąsiła go w wątrobę, lekst pt. Plącz Oddrun wyjaśnia, że grą wzywał na pomoc kochankę, Oddrun, w żmiję zaś wcieliła się podła matka Atlego. Na koniec Grenlandzka pieśń o Atlim dodaje, że skazaniec struny harfy szarpał palcami stóp, bo ręce miał spętane, a „grał tak, że kobiety płakały, mężczyźni [zaś] truchleli".

Wyraźnie odmienne w szczegółach przekazy o okolicznościach śmierci bohatera powstawały w różnych czasach (może od V do XII w.). Zdaje się, że najstarsza była opowieść zawierająca motyw magicznego wpływu mu-

Wikinger u ud Normamn, Karl Theodor Strasscf* Hamburg 1928. Zc zbiorów Biblioteki PTPN w Poznaniu-Rcpr. L. Borowski/Agencja Archiwum

Śmierć Gunnara. Fragment drewnianej płaskorzeźby na portalu kościoła w Hylestad (Sctcsdal-Norwegia)

_zyki na węże. Młodszy wariant, mówiący o grze będącej w istocie wołaniem o pomoc - i to pomoc kobiety! - jest dość zaskakujący, bo do Gunnara bardziej pasowałaby harda pieśń urągająca wrogom. Najmłodsza wydaje się informacja o niezwykłej technice gry: w naiwnie wyrażonej intencji anonimowego twórcy niewątpliwie miała ona wzmóc [X)dziw dla niezłomności umierającego.

W tradycji południowogermańskiej (Pieśń o Sibelungach) Gunnar znany jest jako Gun-ther, syn Dankrata i Uoty, starszy brat Ger-nota, Giselhera i Kriemhilt (Gudrun), najwyższy władca Burgundów (nie Gotów!). Zdecydował się na poślubienie Briinhilt (Brynhild), ale z postawionych przez nią przedślubnych zadań wywiązał się korzystając /. wydatnego, acz dyskretnego wsparcia niewidzialnego Sifrida (Sigurda), któremu przyrzekł rękę swojej siostry. Ośmieszony w małżeńskim łożu podczas nocy poślubnej znów uciekł się do pomocy szwagra i ostatecznie spłodził z żoną syna, któremu dał imię Sifrid. Gdy na skutek sporu Briinhilt / Kriemhilt rola Sifrida Starszego wyszła na jaw, małodusznie i niegodnie przystał na propozycję I lagę na (H ogni ego), by druha zamordować. W ostatniej walce został pokonany i wzięty do niewoli przez Dietricha (-> Thjodreka), a Kriemhilt kazała go ściąć.

Historycznym pierwowzorem (iunnara (Gunthera) był król Burgundów Gundaha-rius (Gundikariusz), który w połowie lat trzydziestych V w. został dwukrotnie pokonany: najpierw przez Aecjusza, później zaś przez sprzymierzonych z nim Hunów Attyli (zob. Atlr). Śmierć Gundahariusa w 436 r. (według Prospera z Akwitanii - w 437), który „zginął z całym swoim rodem i ludem”, położyła kres istnieniu królestwa burgundz-kiego nad dolnym Renem.

Dodajmy też, że echo pierwotnych związków Gunnara/Gunthera/Gundahariusa z Burgundami przetrwało również w tradycji północnych Germanów'. Jakkolwiek pomieszali oni ostatecznie Burgundów z Gotami, to jednak staroeddaiczna Pieśń o Atlim określa króla-bohat era jako „przyjaciela Burgundów ” (vinr Burgunda).

GUNNLÓD (Gunnląó), piękna olbrzymka, córka —> Suttlinga, która z ojcow skiej woli strzegła Miodu Poezji (—> Skaldamjódu) przechowywanego w trzech naczyniach (zob. Odrórir; Bodu; Son) ukrytych w jaskini góry Hnitbjórg (Hnitbjąrg - „Zderzające Się Skały”). Do miejsca przymusowego odosobnienia dziewczyny dostał się —> Odin, przy czym przekazy o tym wydarzeniu są rozbieżne. Wedle jednej wersji bóg wtargnął do pieczary podstępnie, przebitym tunelem i w postaci węża (zob. Baugi), wedle zaś innej wszedł do niej oficjalnie jako narzeczony, choć posługiwał się przy tym fałszywym imieniem (zob. Suttung). lak czy inaczej bóg trzy noce spędził z Gunnlód, a ona pozwoliła kochankowi na wypicie trzech łyków cudownego napoju. Owymi trzema łykami Odin opróżnił trzy naczynia i odleciał w postaci orła na zawsze porzucając zapłakaną dziewczynę, która wkrótce urodziła —> Bragiego. Wspomnienie o bezwzględnie wykorzystanej dobrej olbrzymce jeszcze wiele lat później było dla uwodziciela bardzo bolesne.

GUST (Custr), jeden z —> karłów, znany tylko ze wzmianki w staroeddaicznej Pieśni

0    Reginie pierwszy właściciel wielkiego złotego skarbu (—> skarbu Niflungów), w którego skład wchodził —> Anclwaranaut. Gust mógłby więc być jakimś przodkiem (dziadem?) —> Andwariego, ale przypuszcza się też, że w istocie mamy tu do czynienia tylko z innym imieniem tegoż Andwariego.

GylFI (Gylfi - „Władca”), główny bohater pierwszej części Młodszej Eddy Snorriego Stu rl i lsona za i y tułowa 1i ej Omamienie (tyl/iego, mądry i biegły w —> magii swejski (szwedzki) władca, z którego ziemi -> Gefjon wyorała niegdyś Zelandię. Dumając nad potęgą —> Asów zamyślił odwiedzić ich w —» Asgar-dzie, więc zmienił się w starca o imieniu Gangleri (Gangleri - „Znużony Wędrówką’)

1    ruszył w drogę, ale nim dotarł do celu, bogowie odgadli jego zamiar i zesłali mu widzenie. Stanął oto Gylfi-Gangleri u wejścia do krytego złotem dworca tak ogromnego,