kem83

Odin, Odyn 164

wielkimi bitwami: czasem dawał zwycięstwo, a czasem wielu z nich „wzywał do siebie”, każdą jednak z tych decyzji uznawano za błogosławioną.

Uważa się, że mądrość Odina nacechowana jest szamanizmem (związek z drzewem, śmierć inicjacyjna), najpewniej wywodzącym się z kultury nieindoeuropejskiego substratu skandynawskiego (zob. Finnowie). W istocie jednak samoofiarę boga na Ygg-drasilu można rozumieć jako osobiste ustanowienie rytuału ofiarnego, organizowanego ku własnej czci (wówczas Odin objawiałby się jako wybitny bohater kulturowy), ewentualny zaś wpływ szamanizmu mógł tylko wzmocnić genetycznie właściwe bogu cechy intelektualne, łączone przede wszystkim z mroczną, natchnioną, szaloną (tj. nieobliczalną) i wojowniczą królcwskością. Z tych racji Odina uznaje się za boskiego patrona jednego z dwóch aspektów pierwszej funkcji w indoeuropejskim trójpodziale społecz-no-religijnym, mianowicie funkcji władczej o charakterze magiczno-prawnym, przy czym aspekt ściśle prawny reprezentował Tyr. Pierwszo! unkcyj na para Odin i Tyr ma swój odpowiednik w dawnej indoaryjskiej dwan-dwie („parze przeciwieństw”) Waruna i Mitra, sam zaś Odin - we współtworzącym ją Warunie; analogiczny, choć typowo „uhisto-ryczniony” przykład stanowi również rzymska para Rornulus i Kuma Pompiliusz. Ponadto Odin i Tyr tworzyli interesujący duet jako Jednooki i Jednoręki (na ten temat zob. Tyr). Uderzające jest także podobieńst wo śmierci obu bogów: podczas Ragnaroku Odin zginie w walce z —» Fenrirem, Tyr natomiast - w pojedynku z —> Garinem.

Zdaje się, że pierwotna w charakterystyce Odina demoniczna wojowniczość podporządkowana magii i prawu świadczy o jego dawnych związkach z obrzędową inicjacją militarną, a dopiero znacznie później - i to zapewne przez skaldów - została rozwinięta do rozmiarów patronatu nad władcami--wojownikami, co nastąpiło kosztem kompetencji Thora. W rzeczywistości bowiem najstarsze teksty nie łączą Odina z walką, a jedyne na ten temat wzmianki - zawarte w Wieszczbie wblwy - dotyczą, po pierwsze, rytualnego ciśnięcia przez niego włócznią w tłum —> Wanów, co oznaczało poświęcenie wrogów bogu wojny (zob. Gizmj w pierwszym zbrojnym konflikcie w dziejach świata (zob. wojna Asów z Wanami), i, po drugie, dość żałosnej śmierci w przegranym pojedynku z Fenrirem podczas Ragnaroku. Co więcej, staroeddaiczna Pieśń o Hor bardzie wyraźnie przeciwstawia wątpliwe erotycznę-bła-zeńskie ekscesy Odina rzeczywistym wojennym sukcesom ł liora.

Odin występował pod licznymi imionami (przydomkami), co - przynajmniej częściowo - może świadczyć o stabilizowaniu właściwego teorii mu: Aldagaut (Aldagaulr - „Stary Gaut/Bohater”), Alfadir albo All-fódr (Alfadir, Alljądr - „Wszechojciec”), Arn-

f>t-.:..'TT~n^|t^Trrr77_-    " ¹ r

Aligermanische Religionsgeschic/ite, Jan dc Vries. Berlin

Zc zbiorów Biblioteki PT PN w Poznan'^u Repr. L. Berowski/Agencja Ardii""¹¹¹

Śmierć Odina (?). Fragment kamiennej płyty z k⁰*' cioła w Andreas na wyspie Man

hofdi (Arnh(ffdi), Atrid (Atriór- „Jeździec”), Baleyg (Bńleygr - „Ognistooki” albo ..O Oczach nic Budzących Zaufania”), Biflindi (Bijlindi - „Potrząsający larczą”), Bilcyg (Bileygr - „Mający Słabe Oczy”), Ból-werk (Bqlverkr - „Zł oczy ń ca"), B rag i (B ragi

-    „Poeta”?), Brun (Brunn- „Błyszczący”?), Bruni (Brani), Dor rud (Dąrruór - „Włócz-nik”?), Dreswarp (Dresuarpr), Ennibralt (En-nibrattr - „O Stromym Czole”), Kylud (Ey-ludr-„Morze”), Far ma tyr (Farmaiyr- „Bóg Ładunków [Okrętowych]”), Feng (Eengr

-    „Użyteczny”?), Fimbultyr (Fimbullyr - „Potężny Bóg”), Fjólnir (Ejąlnir - „Wielokształtny”), Fjólswid albo Fjólswinn (Fjql-sviór, Ejqlsvinnr - „O Rozległej Mądrości”), Fjórgynn (Ejqrgynn - „Piorun”), Fornólwir (Fomqlvii), Frarid (Erdridr), Gagnrad (Gagn-raór- „Władający Zwycięstwem”), Galgatyr (Galgatyr - „Bóg Szubienic”), Gangleri (Gafigleń- „Znużony Wędrówką”), Gan grad (Gangrddr - „Władający Wędrówką”), Gap-throsnir (Gapprosniij, Gaul (Gautr - „Poświęcony” albo „Gaut/Bohater”), Gautatyr (Gautatyr- „Bóg Poświęconych” albo „Bóg (rautów/ Bohaterów”), Geigud (Geigudr

-    „Wędrowiec”, „Podróżujący”), Geirlódnir (Geirląónir), Geirólnir (Geirqlnir), Gest (Geslr

-    „Gość”), Gestumblindi (Gestumblindi

-    „Ślepy Gość”), Ginnar (Ginnurr), Gizur (Gizurr - „Domyślny”?), Glapswid (Glap-sviór- „Szybki w Kłamstwie”), Góllnir (Gqll-nir), Gól lor (Gqllorr), Góllung (Gq/lungr), Góndlir (Gąndlir - „Noszący Różdżkę”), Grim (Grimr - „Zakapturzony”), Grimnir (Gńmnir - „Zakapturzony”), Gunnblindi (Gunnblindi), Hagwirk (Haguirkr), Hanga-drottin (Hangadróttin - „Władca Powieszonych”), Hangagud (Hangagud - „Bóg Powieszonych”), Hangatyr (Hangatyr - „Bóg Powieszonych”), Hangi (Hangi - „Wisielec”), Haptagud (Haptaguć - „Bóg Pojmanych”), Har (Hdr, Harr - „Wysoki”), Harbard (Hdr-bardr - „Siwobrody”), Hawi (Hdvi - ^Najwyższy”; pod tym imieniem Odin występuje jako tytułowy bohater starocddaicznęj Pu-śni Najwyższego), Helblindi (Helblindi - „Piekielny Ślepiec”), Hengikjópt albo Hengikcpt

(Hengikjqplr, Hengikeptr- „Zwisłoszezęki ),

I lerblindi (HerbUndi - „Ślepy Wojownik”), Herfódr (Herfąór - „Ojciec Wojowników”), Hergaut (Hergautr - „Wojownik Gaut/Bohater"), Ilerjafódr (IIerjafqdr - „Ojciec Wojowników”), Herjan (.Herjann - „Wódz Wojska”), Herteit (Herteitr - „Gospodarz Zadowolenia”), Hertyr (Her tyr - „Bóg-Wojownik"), Hjalmberi (Eljdlmberi - „Noszący Hełm”), Hjarrandi (Hjarrandi), Hlefód (Hlefądr - „Ojciec Ochrony”), Hlefrey (Hlefreyr- „Pan Ochrony”), Hnikar (Hnikarr

-    „Siewca Waśni”), Hnikud (Hnikuór- „Siewca Waśni"), Ilórd (Hqrór), Mott (Hqttr

-    „[Mąż] W Kapeluszu”), Hrafnagud (Hraf-nagudr- „Bóg Kruków”), Hrafnas (Hrafndss

-    „As/Bóg Kruków”), lirami albo Hrammi (Hrarni, Hrammi), Hrani (Hrani:), 111 jot albo Hrjod (Hrjółr, llrjóór), Hropt (Hroplr- „Zaklinacz”?), Hroptatyr (Ilroptatyr- „Bóg Zaklinaczy”?), Hrossharsgrani (Hrosshdrsgrani

-    „O Brodzie z Końskiego Włosia”), Hwat-mod (Huatmódr), Hwedrung (Haedrungr), Illudig (Ilhióigr- „Mający Złe Myśli”), Itrek (Itrekr), Jafnhar (Jafnhar- „Jednako Wysoki ”), ) a 1 fadr a 1 bo J ólf ud r (Jaljaór, Jqlfuór), Jalk (Jalhr - „Pozbawiony Siły”), Jolf (Jólfr

-    „Niedźwiedź”; dosł. „Koń-Wilk”), Jolnir (Jólnir,; od nazwy święta jól; zob. alfy), Jór-mun (fqrmunr - „Wielki”), Jórund (fqrundr), Karl (Karl - „Mężczyzna”), Kjalar (Kjalarr

-    „Kil”), Langbard (Langbarór - „Długobrody”), Lodung albo Lóndung (Loóungr, Ijpidungr), Ofnir (Ófnir - „Wąż”), Olg lub Olg (Olgr, Qlgr - „Sokół”, „Jastrząb”), Orni (Ćmi - „Krzyczący”), Orn (Qrn- „Orzeł”), Oski (Oski - „Bóg Życzeń”), Raudgrani (Rauógrani - „Gzerwonobrody”, „Rudobrody”), Reidartyr (Reióarlyr - „Bóg Wozu”), Rógnir (Rqgnir - „Władca”), Sann (Sannr

-    „Prawdomówny”), Sanngetal (Sanngetall

-    „ P rawd o i n ów ny ”), S id g rani (Stógra n i

-    „Długobrody"), Sidhótt (Sidhqttr - „W Szerokim Kapeluszu”), Sidskegg (Sfósheggr

-    „Długobrody”), Sigdir albo Sigther (Sig-óir, SigRer), Sigfadir albo Sigfódr (Sigfaóir, Sigfqór- „Ojciec Zwycięstwa”), Siggaut (Sig-gautr - „Zwycięski Gaut/Bohater”), Sig-mund (Sigrnundr), Sigrunn (Sigrunnr), Sig-thror (Sigprór), Sigtrygg (Sigtryggr), Sigtyr