FINANSE
PRZEDSI
BIORSTWA
3. y
ródła finansowania
przedsiębiorstwa.
dr Ewa Niedz
wiedzka
Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w
Białymstoku
1. ZAWARTOŚĆ MATERIAA
ÓW
1. Cele zajęć.
2. Materiały do przyswojenia.
3. Podsumowanie, czyli & sprawdz
czy umiesz?
4. Bibliografia.
5. Odpowiedzi.
2. CELE ZAJ
Ć.
Celem zajęć jest zapoznanie z istotą i znaczeniem kapitału w funkcjonowaniu
przedsiębiorstwa. Poznanie możliwości pozyskania kapitału do finansowania
majątku.
3. MATERIAA
Y DO PRZYSWOJENIA.
Zagadnienia:
1. Pojęcie kapitału.
2. Kryteria klasyfikacji kapitałów:
2.1. Według przepisów bilansowych.
2.2. Ze względu na zastosowane z
ródła finansowania.
2.3. Ze względu na z
ródła pochodzenia majątku.
2.4. Ze względu na sytuację prawną dawcy kapitału.
2.5. Powiazania miedzy różnymi kryteriami klasyfikacji kapitału.
3. y
ródła tworzenia kapitału według standardów światowych.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
1
4. Finansowanie własne zewnętrzne.
4.1. Kapitał zakładowy.
4.2. Dopłaty.
4.3. Venture capital.
4.4. Samofinansowanie.
5. Finansowanie dłużne.
1. Pojęcie kapitału.
Kapitał jest nieodłącznym atrybutem przedsiębiorstwa1. Wyznacza on pozycję oraz
kondycję firmy na rynku2.
W teorii finansów przedsiębiorstwa, kapitał nie jest jednoznacznie definiowany. J. Czekaj i
Z. Dresler określają tym pojęciem wszystkie elementy, które występują po stronie pasywów w
bilansie i stanowią z
ródło finansowania zgromadzonych w nim składników majątkowych 3.
A. Duliniec, definiuje kapitał jako  zobowiązania, od których płacone jest oprocentowanie
i kapitał własny4. W powyższej definicji autorka wyeliminowała ze struktury kapitału
zobowiązania z tytułu podatków, wynagrodzeń oraz zobowiązania wobec dostawców.
W rozwiniętej gospodarce rynkowej istnieją różne możliwości pozyskiwania środków
finansowych, dlatego też podstawowym problemem w procesie zarządzania finansami
przedsiębiorcy jest sterowanie pozyskiwaniem kapitałów w celu maksymalizacji możliwych do
osiągnięcia korzyści oraz minimalizacji ponoszonych w związku z tym kosztów.
W literaturze przedmiotu znane są różne kryteria klasyfikacji form finansowania.
2. Kryteria klasyfikacji kapitału
1
I. Pyka, J. Pyka, B. Woz
niak-Sobczyk: Elementy ekonomii i ekonomiki przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej. SK w
Polsce, Warszawa 1997, s. 71.
2
A. Jaki, T. Rojek: Zorientowana na wartość jako strategia rozwoju przedsiębiorstwa. W: D. Zarzecki: Zarządzanie
finansami. Współczesne tendencje w teorii i praktyce. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej, 2-4
marzec 2000, tom. I, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000, s. 111.
3
J. Czekaj, Z. Dresler: Podstawy zarządzania finansami firm. PWN, Warszawa 1995, s. 92.
4
A. Duliniec: Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie. PWN, Warszawa 1998, s. 14.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
2
2.1. Klasyfikacja kapitału według przepisów bilansowych.
Zgodnie z obowiązkami sprawozdawczości finansowej z
ródła finansowania przedsiębiorcy
wskazują, kto wyposażył podmiot gospodarczy w odpowiednie środki pieniężne oraz rzeczowe,
na jakich warunkach i na jaki okres czasu. Stosownie do zapisów ustawy o rachunkowości z dnia
29 września 1994 r., analizując z
ródła pozyskania kapitału należy wydzielić następujące
elementy składające się na kapitał firmy (rysunek 1).
Rysunek 1
Elementy składowe kapitału firmy
y
ródła kapitałów
firmy
Kapitały własne
Podstawowy (zakładowy,
udziałowy, zasobowy,
Wpłaty udziałowców
założycielski)
Zysk netto do dyspozycji firmy Zapasowy (rezerwowy)
i celowe
Emisja obligacji
Bankowe kredyty inwestycyjne
Długoterminowe
zobowiązania
Kredyty bankowe krótkoterminowe
Emisja krótkoterminowych papierów
Krótkoterminowe
wartościowych
Kredyty handlowe i inne zobowiązania
(bieżące)
y
ródło: J. Ostaszewski: y
ródła pozyskiwania kapitałów..., s. 14; W. Bień: Zarządzanie finansami
przedsiębiorstwa. Difin, Warszawa 1998, s. 15.
Stosownie do zapisów ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (Dz. U. nr
121 poz. 591 z póz
niejszymi zmianami), przedsiębiorca może pozyskać kapitały z następujących
z
ródeł:
�� Kapitał własny (netto), który obejmuje:
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
3
�� kapitał podstawowy. Powstaje z wpłat udziałowców lub akcjonariuszy. Wniesiony
zostaje w momencie rozpoczynania przez przedsiębiorcę działalności. Jego
wysokość stanowi o rozmiarach działalności i powinna zapewnić mu płynność
finansową,
�� należne lecz nie wniesione wkłady i wpłaty na poczet kapitału akcyjnego. Pozycja
ta jest wielkością ujemną, koryguje ona do realnej wysokości kapitał zakładowy,
�� udziały (akcje) własne (wielkość ujemna),
�� kapitał zapasowy, który może pochodzić z różnych tytułów tj.: ze sprzedaży akcji
powyżej ich wartości nominalnej, tworzony ustawowo z zysku netto, tworzony z
odpisów fakultatywnych zgodnie ze statutem spółki lub uchwałą walnego
zgromadzenia akcjonariuszy, a także z innych z
ródeł,
�� kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny środków trwałych,
�� pozostałe kapitały rezerwowe, tworzone zgodnie ze statutem,
�� nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych, (wielkość dodatnia  zysk,
wielkość ujemna  strata),
�� wynik finansowy netto roku obrotowego (wielkość dodatnia  zysk, wielkość
ujemna  strata).
Kapitał własny przedsiębiorcy jest sumą wartości dodatnich określających wartość
kapitałów: podstawowego, zapasowego i rezerwowego, korygowanych  in plus o nie
podzielony zysk z lat ubiegłych i zysk netto roku obrotowego lub  in minus o należne, lecz nie
wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego, a także o stratę z lat poprzednich i stratę
netto roku obrotowego,
Rezerwy na zobowiązania, które obejmują rezerwę tworzoną na podatek dochodowy,
pozostałe rezerwy na straty i ryzyko oraz inne cele przewidziane w przepisach,
Zobowiązania długoterminowe  to usankcjonowany prawem obowiązek przekazania
przez jednostkę określonych kwot na rzecz osób trzecich, w odniesieniu do których termin
spłaty ostatniej raty ustalony na dzień bilansowy przypada póz
niej niż po upływie roku np.:
długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe, długoterminowe kredyty
bankowe oraz pozostałe zobowiązania długoterminowe,
Zobowiązania krótkoterminowe  zobowiązania o terminach spłaty krótszych niż jeden
rok np.: pożyczki, obligacje i papiery wartościowe, kredyty bankowe, zaliczki otrzymane na
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
4
poczet przyszłych dostaw, zobowiązania z tytułu dostaw i usług, zobowiązania z tytułu
podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych, zobowiązania z tytułu wynagrodzeń oraz pozostałe
zobowiązania krótkoterminowe. Do zobowiązań krótkoterminowych wobec nie ustalonych
jeszcze wierzycieli zaliczane są także fundusze specjalne, które tworzone są zgodnie z
odrębnymi przepisami. Ich uruchomienie wymaga zgody przedstawicieli pracowników
jednostki.
Bierne rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów.
2.2. Ze względu na zastosowane z
ródła finansowania majątku.
W zależności od zastosowanych z
ródeł finansowania majątku J. Ostaszewski wyróżnia
cztery podstawowe formy finansowania5:
�� finansowanie własne zewnętrzne  związane z wniesieniem przez osoby trzecie
środków na zasilenie kapitałów własnych,
�� samofinansowanie  którego mechanizm jest uruchamiany, przez przedsiębiorcę
w wyniku wygospodarowania w danym okresie zysku netto i przeznaczenia jego
części na finansowanie majątku. O skali samofinansowania decyduje stopa zwrotu
oraz polityka w zakresie redystrybucji zysku,
�� finansowanie dłużne  obejmuje wszelkie formy zadłużenia, zarówno obciążone
kosztem korzystania z tego kapitału, jak i te, które nie mają charakteru
odsetkowego, czy też wynikają z normalnego cyklu rozliczeń, które służy
finansowaniu majątku obrotowego,
�� finansowanie hybrydowe  to instrumenty finansowe głównie rynku terminowego,
będące kombinacją różnych form finansowania, w tym w szczególności
kombinacją instrumentów tradycyjnych z derywatami tj. instrumentami
finansowymi zbudowanymi na podstawie cech konstrukcyjnych określonego
aktywu bazowego, który swoją wartością rynkową determinuje wartość derywatu6
5
J. Ostaszewski: y
ródła pozyskiwania kapitałów przez spółkę akcyjną. Difin, Warszawa 2000, s. 16 i dalsze.
6
W. Tarczyński, M. Zwonkowska: Inżynieria finansowa, Instrumentarium, Strategie, zarządzanie ryzykiem. Agencja
Wydawnicza Placet, Warszawa 1999, s. 151.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
5
(opcje, swapy, transakcje forward czy futures) tj. obligacje zamienne na akcje,
warranty na akcje, swapy długu na akcje, inne kontrakty opcyjne7.
2.3. Ze względu na z
ródło pochodzenia majątku.
Uwzględniając z
ródło pochodzenia kapitału, wyróżnić można8 :
�� finansowanie wewnętrzne i
�� finansowanie zewnętrzne.
Finansowanie wewnętrzne polega na uzyskiwaniu środków finansowych ze z
ródeł
wygenerowanych przez przedsiębiorcę.
Środki pochodzące ze z
ródeł wewnętrznych mogą być pozyskiwane przez firmę w różny
sposób. Podstawową formą zasilania przedsiębiorstwa w środki finansowe jest realizacja
przychodów ze sprzedaży wyrobów lub usług. Przychody te pomniejszone o wszystkie koszty
oraz podatek dochodowy od firm tworzą zysk przedsiębiorstwa. Zysk ten, w zależności od woli
właścicieli, może być wykorzystany na wypłatę dywidendy, nagrody lub premie dla
pracowników i kadry zarządzającej, bądz
na finansowanie projektów inwestycyjnych.
Pozostawienie zysku w dyspozycji przedsiębiorstwa jest podstawowym z
ródłem wzrostu
majątku i kapitału firmy.
Często zdarza się, że podmioty gospodarcze nie mają wystarczających środków na
finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych. Niezbędne staje się wówczas poszukiwanie ich
wśród z
ródeł pochodzących z zewnątrz przedsiębiorstwa9.
Finansowanie zewnętrzne można podzielić na:
�� finansowanie zewnętrzne własne oraz
�� finansowanie zewnętrzne obce.
7
Szerzej na temat przedstawionych form finansowania patrz: Rozdział II pkt. 2,3,4,5 niniejszego opracowania.
8
M. Wypych (red. ): Finanse przedsiębiorstwa z elementami zarządzania i analizy. Absolwent, A
ódz
1995, s. 51; E.
Urbańczyk: Metody ilościowe w analizie finansowej przedsiębiorstwa. Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1998, s.
284.
9
J. Ickiewicz: Strategia finansowania przedsiębiorstwa. Poltext, Warszawa 1994, s. 7 i dalsze; K. Sieniawska:
 Struktura kapitału a dz
wignia finansowa , Rachunkowość 1998 nr 7, s. 381.
9
Hans-Dieter Torpecken: Finansowanie przedsiębiorstw w warunkach gospodarki rynkowej. Zachodniopomorska
Szkoła Biznesu, Szczecin 1993, s. 57.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
6
Kapitał zewnętrzny własny, w zależności od formy prawnej, może dopływać z zewnątrz
przedsiębiorstwa w wyniku sprzedaży akcji, udziałów, w postaci wkładów. W rezultacie jego
pozyskania, przedsiębiorstwo uzyskuje kapitał na czas nieokreślony, co wiąże się ze stosunkami
zależności firmy od właścicieli, którzy dostarczyli fundusze. Wysokość kapitału przedsiębiorcy
wpływa na ocenę jego kondycji ekonomiczno-finansowej i pośrednio może mieć
odzwierciedlenie w rynkowej wartości przedsiębiorstwa.
Finansowanie zewnętrzne obce obejmuje różne formy zasilania przedsiębiorstwa
w kapitał. Jego cechą charakterystyczną jest to, że uzyskane środki pozostają do dyspozycji
przedsiębiorstwa przez ściśle określony czas, po upływie którego podlegają zwrotowi wraz
z należnymi odsetkami.
2.4. Ze względu na sytuację prawną dawcy kapitału.
Zasadnicze znaczenie dla właścicieli zainwestowanego w przedsiębiorstwie kapitału oraz
jego wierzycieli odgrywa podział z
ródeł finansowania ze względu na sytuację prawną dawcy
kapitału10.
Według tego kryterium wyróżnia się:
�� kapitały własne i
�� kapitały obce.
Finansowanie własne występuje, gdy przedsiębiorca otrzymuje do swojej dyspozycji
kapitał na czas nieokreślony. Obejmuje ono finansowanie w drodze wpłat wkładów lub
udziałów, a także w wyniku zatrzymania części zysku. Kapitał ten pełni w gospodarce rynkowej
znaczące funkcje11: założycielską, finansową, gwarancyjną, wyrównawczą, pomiarową,
reprezentacyjną.
W zależności od formy organizacyjno-prawnej, sposób gromadzenia kapitału własnego
jest różny. W spółkach osobowych kapitał pochodzi z wkładów właścicieli. W przypadku spółek
10
A. Bielawska: Finanse przedsiębiorstwa..., s. 55; J. Ickiewicz: Pozyskiwanie. Koszt i struktura kapitału
w przedsiębiorstwach. SGH, Warszawa 2001, s. 37 i dalsze.
11
L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw.
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 1998, s. 96 i dalsze.
11
J. Ostaszewski: Zarządzanie finansami w spółce akcyjnej. Difin, Warszawa 2003, s. 180.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
7
już funkcjonujących, fundusze te mogą pochodzić zarówno z powiększania wkładów przez
dotychczasowych wspólników, jak również z poszerzania grona współwłaścicieli, wnoszących
nowe wkłady. Pozyskanie kapitału własnego w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością
odbywa się przez sprzedaż udziałów wspólnikom. Wkłady te zasilają kapitał zakładowy spółki.
Dodatkowy kapitał może być pozyskany w drodze podwyższania kapitału zakładowego spółki,
poprzez sprzedaż udziałów dotychczasowym bądz
nowym udziałowcom.
W spółce akcyjnej kapitał własny może być kapitałem zwykłym lub uprzywilejowanym.
Jego pozyskanie odbywa się poprzez emisję akcji, które przejmują dotychczasowi właściciele,
pracownicy lub nowi akcjonariusze. Sprzedaż akcji po cenie nominalnej odzwierciedla kapitał
zakładowy spółki, zaś nadwyżka ponad wartość nominalną zwiększa wartość kapitału
zapasowego.
Szczególną formą finansowania własnego zewnętrznego jest venture capital12, tj. zasób
środków pieniężnych wnoszony do przedsiębiorstwa głównie w formie objęcia walorów o
charakterze udziałowym, emitowanych przez spółki nie notowane na giełdzie papierów
wartościowych, z zamiarem ich póz
niejszej odsprzedaży, w celu wycofania zainwestowanego
kapitału i realizacji zysków, których z
ródłem jest przyrost wartości firmy.
Kapitały obce pojawiają się w firmie w wyniku świadomych poczynań właścicieli (zarządu)
przedsiębiorstwa. Są one stawiane do dyspozycji na czas określony, po upływie którego
podlegają zwrotowi. Dla przedsiębiorcy kapitały te stanowią poszerzenie bazy finansowania,
przez co umożliwiają zwiększenie rozmiarów prowadzonej działalności.
W. Romanowska definiuje obce z
ródła finansowania13 jako środki nie wypracowane przez
przedsiębiorstwo, ale pomocne, a niekiedy niezbędne do tworzenia własnych środków
pieniężnych. Skutkiem przyjęcia takiej definicji jest zaliczenie do obcych z
ródeł finansowania
dotacji i subwencji.
Pojęcie finansowanie obejmuje również procesy przekształcania (transformacji) kapitału,
czego następstwem jest pozyskanie kapitału lecz bez zwiększania ilości środków pieniężnych
pozostających do dyspozycji przedsiębiorcy14.
Przekształcenia mogą wiązać się z zamianą:
12
J. Ostaszewski: Zarządzanie finansami ..., s. 180.
13
W. Romanowska: Gospodarka finansowa przedsiębiorstw państwowych. PWE, Warszawa 1988, s. 68.
14
A. Duliniec: Struktura i koszt..., s. 127.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
8
�� kapitału obcego na kapitał własny, np.: zakup akcji przedsiębiorstwa za obligacje
zamienne15,
�� kapitału własnego w kapitał obcy, np.: udziałowiec wycofuje się ze spółki i swoje
udziały pozostawia w formie pożyczki,
�� jednego rodzaju kapitału obcego w inny, np.: kredyt krótkoterminowy zostaje
przekształcony w kredyt długoterminowy,
�� struktury kapitału własnego, np.: przekształcenie rezerw utworzonych w S.A.
w kapitał zakładowy.
Zaletą finansowania za pomocą kapitału obcego jest fakt, że odsetki stanowią koszt
działalności przedsiębiorstwa, o który zmniejsza się podstawa opodatkowania podatkiem
dochodowym. Wyższe koszty w przedsiębiorstwie zmniejszają z reguły zysk. Jednak
w niektórych przypadkach użycie kapitału obcego do finansowania przedsiębiorstwa poprawia
efektywność wykorzystania zaangażowanego przez właścicieli kapitału. Mamy wtedy do
czynienia z pozytywnym efektem dz
wigni finansowej16.
Wadą finansowania firmy z tego z
ródła jest przede wszystkim fakt, że uzyskanie kapitału
obcego często wymaga zabezpieczenia lub gwarancji. W przypadku złej sytuacji gospodarczej
kraju, bądz
pogorszenia się kondycji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa, jego
wierzyciele mogą żądać dodatkowych zabezpieczeń spłaty zaciągniętego przez firmę zadłużenia.
Wraz ze wzrostem zadłużenia w przedsiębiorstwie na ogół wzrasta też koszt obsługi funduszy
pochodzących ze z
ródeł obcych.
Modelowe różnice między kapitałem własnym i obcym z punktu widzenia kapitałodawcy
przedstawia tabela 117.
15
W. Grzegorczyk: Rynek papierów wartościowych. Uniwersytet A
ódzki, A
ódz
1992, s. 12.
16
M. Sierpińska, T. Jachna: Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych. PWN, Warszawa 1996, s. 255
i dalsze.
17
A. Bielawska: Finanse przedsiębiorstwa..., s. 57; A. Duliniec: Struktura i koszt kapitału w przedsiębiorstwie. PWN,
Warszawa 1998, s. 31 i dalsze; R. Dobbins, W. Frąckowiak, S. F. Witt: Praktyczne zarządzanie kapitałami firmy.
Paanpol, Poznań 1992, s. 137.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
9
Tabela 1
Kapitał własny a kapitał obcy
Kryterium Kapitał własny Kapitał obcy
Udział w majątku Własność części majątku w zależności od Zwrot udostępnionego kapitału w
przedsiębiorstwa wysokości wniesionego wkładu/ udziału: nominalnej wysokości
nie ma możliwości wycofania kapitału
Okres zwrotu Kapitał jest powierzony na czas Kapitał jest powierzony na czas
nieograniczony ograniczony
Płatność Dywidendy są wypłacane Bieżące odsetki oraz raty kapitału
akcjonariuszom w zależności od są wypłacane wierzycielom
możliwości finansowych zgodnie z umową (sztywne
przedsiębiorstwa (wypracowanego płatności) umówione odsetki,
zysku netto) ustalone opłaty
Wpływ na zdolność Wywiera wpływ na zdolność płatniczą Stałe obciążenie płynności
płatniczą, wynik finansowy, jedynie w przypadku wygospodarowania finansowej. Wpływa na wynik
podstawę wymiaru podatku zysku. Nie wywiera wpływu na wyniki finansowy i podstawę wymiaru
dochodowego finansowe i podstawę wymiaru podatku podatku dochodowego
dochodowego
Odpowiedzialność Odpowiedzialność nieograniczona lub Odpowiedzialność tylko w
i niebezpieczeństwo utraty ograniczona do wysokości wniesionego uzasadnionych przypadkach do
kapitału lub zadeklarowanego udziału  w wysokości wniesionego kapitału
zależności od formy prawnej
przedsiębiorstwa
Ryzyko Niewypłacenie dywidendy nie może być Niespłacenie odsetek lub kapitału
przyczyną postawienia w stan upadłości może być podstawą ogłoszenia
upadłości firmy
Uprawnienia kierownicze i Akcjonariusze mają prawo głosu w Wierzyciele kontrolują firmę tylko
kontrolne najważniejszych sprawach firmy w zakresie wynikającym z umowy
y
ródło: A. Bielawska: Finanse przedsiębiorstwa..., s. 57.
WRÓĆ DO PYTAC

2.5. Ze względu na czas, na jaki środki finansowe zostały powierzone
przedsiębiorcy.
Z punktu widzenia czasu, na jaki środki finansowe zostały powierzone przedsiębiorcy,
z
ródła jego finansowania można podzielić na:
�� długoterminowe i
�� krótkookresowe18.
18
W. Pluta (red.): Budżetowanie kapitałów. PWE, Warszawa 2000, s. 113.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
10
Kapitały długoterminowe19 są to środki zaangażowane na stałe lub długookresowo
w działalność podmiotu. Obejmują one kapitały wnoszone przez właścicieli oraz zobowiązania,
dla których termin spłaty ostatniej raty ustalony na dzień bilansowy przypada po upływie roku.
Kapitały te stanowią stabilną podstawę finansowania działalności gospodarczej i decydują o
utrzymaniu przez przedsiębiorcę płynności finansowej.
Finansowanie krótkoterminowe dotyczy środków udostępnionych firmie na okres krótszy
niż jeden rok. Stanowią je krótkoterminowe kredyty, pożyczki wraz z przypadającymi na dany
rok spłatami rat kredytów i pożyczek długoterminowych oraz zobowiązania bieżące wynikające
z obowiązku płatności wobec dostawców, pracowników, budżetu. Środki te podlegają
wielokrotnej fluktuacji w ciągu roku powodując konieczność stałego podejmowania działań
zapewniających spłacenie ich w terminie, jak również utrzymanie bieżącej płynności finansowej.
2.6. Powiązania między różnymi kryteriami klasyfikacji kapitału.
Przedstawione kryteria klasyfikacji z
ródeł finansowania są ze sobą ściśle powiązane.
Prezentują one różne punkty widzenia jednego problemu  tj. pozyskiwania środków na
działalność gospodarczą. Powiązania te prezentuje tabela 2.
Tabela 2
Układy klasyfikacyjne z
ródeł finansowania działalności przez przedsiębiorcę
Finansowanie Finansowanie zewnętrzne
wewnętrzne
Kapitał założycielski Kredyty
Pożyczki, Zobowiązania
Finansowanie własne Finansowanie obce
Fundusze tworzone Kapitały
z zysku powierzone
Finansowanie długoterminowe Finansowanie
(kapitał stały) krótkoterminowe
y
ródło M. Wypych (red.): Finanse przedsiębiorstwa..., s. 54.
WRÓĆ DO PYTAC

19
M. Wypych (red.): Finanse..., s. 52.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
11
3. y
ródła tworzenia kapitału według standardów zachodnich.
Standardy zachodnie prezentują nieco inne podejścia do z
ródeł tworzenia i podwyższania
kapitałów. Przykładem jest schematyczne ich ujęcie prezentowane w zmodyfikowanej
metodologii Du Ponta, którą ilustruje rysunek 2.
Rysunek 2
Analiza pozyskania kapitału według standardów zachodnich
Rentowność Wskaz
nik rotacji
sprzedaży zainwestowanego
Zo/S majątku S/M
Stopa zysku Współczynnik Stopa
ROI zadłużenia oprocentowania
M/C = t kredytów i
Tempo zmian majątku
Stopa zwrotu
wywołane zmianami
kapitału netto ROE
stopnia zadłużenia
ROE =Zn/ C
c = (Mk  tCk) / M
Stopa Stopa Tempo wzrostu
dywidend samofinansowania zainwestowanego
majątku
d = Di/C a = (Zn  Di) /C
Stopa Stopa Tempo zmian majątku
redystrybucji zatrzymania wywołane zmianami w
zysku netto zysku kapitale podstawowym
p=Di/Zn 1 - p
y
ródło: J. Ostaszewski, J. Wojnowicz: Prawno-ekonomiczne aspekty zarządzania finansami w spółce akcyjnej.
Wydawnictwo WSFiZ w Białymstoku, Białystok 1999, s. 206.
W przedstawionym schemacie analiza z
ródeł tworzenia i podwyższania kapitału
skoncentrowana jest głównie na określeniu mechanizmów tempa zmian zainwestowanego
majątku oraz badaniu siły oddziaływania poszczególnych z
ródeł finansowania na jego przyrost,
co można zapisać za pomocą następującej formuły:
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
12
D�M
=� a +� b +� c
M
gdzie:
D�M - przyrost majątku,
M
majątek według stanu na początek okresu,
-
a
stopa samofinansowania,
-
b
tempo zmian majątku wywołane zmianami kapitału podstawowego,
-
c
tempo zmian majątku wywołane zmianami stopnia zadłużenia.
-
Jak wynika z przedstawionej formuły wzrost zainwestowanego majątku może nastąpić w
wyniku podjęcia następujących działań:
�� uruchomienia mechanizmów samofinansowania,
�� powiększenia kapitału podstawowego,
�� uzależnienia się od obcych z
ródeł finansowania.
WRÓĆ DO PYTAC

Dokonując analizy pozyskania kapitałów według zachodnich standardów, w centrum
uwagi znajduje się mechanizm samofinansowania, który określa, o ile punktów procentowych
zwiększył się majątek w wyniku kapitalizacji zysku netto w danym roku obrotowym.
Do oceny stopnia samofinansowania wykorzystuje się stopę samofinansowania, którą
można zdefiniować jako iloczyn zysku netto, kapitalizowanego w spółce w danym roku przez
wartość kapitału netto tj. kapitałów własnych spółki.
Stopę tę przedstawić można za pomocą następującej formuły:
Zn -� Di
a =�
C
gdzie:
a - stopa samofinansowania,
Zn
zysk netto,
-
C
kapitał netto (suma kapitałów własnych),
-
Di
wysokość dywidendy.
-
Po przekształceniu powyższej formuły stopę samofinansowania można wyrazić za pomocą
następującego wzoru:
Zn Di
a =� -�
C C
stąd:
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
13
a =� ROE -� d
gdzie:
ROE - stopa zwrotu kapitału netto,
d
stopa dywidendy.
-
Zaprezentowana formuła oraz przedstawiony schemat wskazują, że w wyniku
uruchomienia mechanizmów samofinansowania, o możliwościach powiększenia majątku
decyduje stopa zwrotu kapitału netto oraz polityka redystrybucji zysku.
Stopa zwrotu kapitału netto (ROE) to stosunek zysku netto tj. zysku uwzględniającego
całkowite powiązania przedsiębiorcy z rynkiem finansowym jak również straty i zyski
nadzwyczajne, oraz uwzględniający podatek dochodowy do kapitału netto przedsiębiorcy, co
przedstawia poniższa formuła:
gdzie :
Zn - zysk netto,
Zn
ROE =�
C
C - kapitał netto.
lub:
M Zn
ROE =� ROI �� ��
C Zo
gdzie:
Zo
- stopa zysku,
ROI =�
M
M - zainwestowany majątek,
M
- współczynnik zadłużenia,
C
Zo - zysk operacyjny tj. zysk, który nie uwzględnia kosztów i przychodów
związanych z funkcjonowaniem rynku finansowego, korygowany o saldo
zysków i strat nadzwyczajnych oraz podatek dochodowy,
Zn
współczynnik wpływu sfery pozaoperacyjnej.
-
Zo
Jak wynika z przedstawionej formuły, stopa zwrotu kapitału netto uzależniona jest od
stopy zysku (ROI), współczynnika zadłużenia (t) oraz współczynnika wpływu sfery
pozaoperacyjnej, a w szczególności stopy oprocentowania kredytów (i).
Stopa zysku definiowana jest jako iloraz zysku operacyjnego i zainwestowanego majątku,
co można przedstawić za pomocą następującej zależności:
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
14
Zo
ROI =�
M
gdzie:
ROI - stopa zysku,
Zo - zysk operacyjny,
M - zainwestowany majątek.
Stopa zysku służy do pomiaru efektywności działania przedsiębiorcy niezależnie od
struktury finansowej jego majątku oraz czynników nadzwyczajnych. Jej analiza umożliwia
udzielenie odpowiedzi na pytanie: jaki zysk uzyskuje przedsiębiorca z typowej działalności,
niezależnie od wyposażenia w kapitały własne netto.
Wysokość stopy zysku uzależniona jest zatem od rentowności sprzedanej produkcji, która
informuje jaką część zrealizowanej sprzedaży stanowi zysk operacyjny oraz od rotacji
zainwestowanego majątku, który informuje, ile razy w ciągu badanego okresu jednostka
majątku podlega transformacji w przychody ze sprzedaży wyrobów i usług. Jak wynika
z powyższych rozważań stopa zysku (ROI) może być wyrażona następującą zależnością:
gdzie:
ROI - stopa zysku,
Zo - zysk operacyjny,
S - przychody ze sprzedaży,
Zo S
ROI =� ��
Zo
S M
S- zainwestowany majątek,
M
wskaz
nik rentowności sprzedanej produkcji,
-
wskaz
nik rotacji zainwestowanego majątku.
S -
M
Podwyższenie wskaz
nika rentowności powoduje wzrost udziału zysku operacyjnego
w sprzedaży, co oznacza, że każda jednostka wartości sprzedaży kreuje coraz większy zysk, z
kolei wzrost wskaz
nika rotacji zainwestowanego majątku oznacza wzrost intensywności jego
wykorzystania.
Podsumowując, należy stwierdzić, że stopa zysku (ROI) zależy od wzrostu zysku
jednostkowego, jak również od wielkości sprzedaży przypadającej na jednostkę
zainwestowanego majątku.
Stopa zwrotu kapitału netto (ROE) obok stopy zysku (ROI), uzależniona jest również od
współczynnika zadłużenia (t) oraz współczynnika wpływu sfery pozaoperacyjnej.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
15
Współczynnik zadłużenia informuje jaka część zainwestowanego majątku jest
sfinansowana kapitałem netto. Zależność tę można zapisać następująco:
M
t =�
C
gdzie:
t
współczynnik zadłużenia,
-
M
zainwestowany majątek,
-
C
kapitał netto.
-
Im wartość współczynnika jest bliższa jedności tym mniejsze jest ryzyko finansowe
przedsiębiorcy związane z jego strukturą finansową. Współczynnik równy jeden, oznacza, że
cały majątek jest sfinansowany funduszami netto. Wzrastająca wartość współczynnika
zadłużenia świadczy o wzrastającym udziale kapitałów obcych w z
ródłach finansowania
przedsiębiorstwa oraz wyższym ryzyku finansowym.
Współczynnik wpływu sfery pozaoperacyjnej (głównie stopa oprocentowania kredytu)
wyraża siłę oddziaływania kosztów i przychodów będących wynikiem powiązań z rynkiem
finansowym, strat i zysków nadzwyczajnych oraz podatku dochodowego na utrzymanie zysku
osiągniętego z działalności operacyjnej.
Im wartość współczynnika jest bliższa lub nawet wyższa od jedności to sytuacja
przedsiębiorcy jest lepsza.
Pomiędzy przedstawionymi czynnikami, wpływającymi na wysokość stopy zwrotu kapitału
netto zachodzą określone współzależności. Jeżeli stopa zysku (ROI) będzie wyższa od bankowej
stopy procentowej (i), to wzrost współczynnika zadłużenia (t) będzie wpływał na podwyższenie
stopy zwrotu kapitału netto (ROE).
Obok wysokości stopy zwrotu kapitału netto, o możliwościach powiększenia majątku
w wyniku uruchomienia mechanizmów samofinansowania decyduje także polityka redystrybucji
zysku uzależniona od decyzji podejmowanych przez walne zgromadzenie spółki, którego
motywy postępowania mogą być zależne od polityki właścicielskiej, zagadnień czysto
ekonomicznych czy aspektów psychologicznych.
Z istoty tej formy organizacyjno-prawnej wynika prawo akcjonariuszy do domagania się
wypłat dywidend, dlatego też zazwyczaj jest ona wypłacana.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
16
Stopa redystrybucji zysku netto jest wyrażona jako stosunek wypłacanej dywidendy do
zysku netto, co można zapisać za pomocą następującej formuły:
Di
p =�
Zn
gdzie:
p
stopa redystrybucji zysku netto,
-
Di
wypłacone dywidendy,
-
Zn
zysk netto.
-
Po jej uwzględnieniu uzyskujemy stopę zatrzymania zysku wyrażoną jako dopełnienie do
jedności tj. (1  p).
gdzie:
p  stopa redystrybucji zysku netto.
Obok uruchomienia mechanizmów samofinansowania, które polegają na celowym
odstąpieniu właścicieli kapitałów od redystrybucji zysku netto w formie wypłat dywidend,
wzrost zainwestowanego majątku może zostać osiągnięty w wyniku powiększenia kapitału
podstawowego oraz uzależnienia się od obcych z
ródeł finansowania.
Polityka podmiotów działających na rynku międzynarodowym wskazuje, że tempo
wzrostu majątku wywołane zmianami w kapitale podstawowym następuje głównie poprzez
emisję nowych akcji. Zależność tę można przedstawić następująco:
D�C
b =� -� a
C
gdzie:
b
tempo zmian majątku wywołane zmianami w kapitale podstawowym,
-
D� C przyrost kapitału netto,
-
C
kapitał netto według stanu na początek roku,
-
a
stopa samofinansowania.
-
Powiększenie kapitału podstawowego wiąże się z bezzwrotnym zwiększeniem udziału
właścicieli danej firmy w finansowaniu majątku.
Zmiany majątku wywołane mogą zostać także zmianami stopnia zadłużenia, co można
przedstawić za pomocą formuły:
M -� (t �� Ck )
k
c =�
M
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
17
gdzie:
c
tempo zmian majątku wywołane zmianami stopnia zadłużenia,
-
M
majątek według stanu na początek okresu,
-
M
k majątek według stanu na koniec okresu,
-
t
współczynnik zadłużenia,
-
C
k kapitał netto według stanu na koniec okresu.
-
Korzystanie z obcych z
ródeł finansowania majątku zależy przede wszystkim od relacji
między spodziewaną stopą zysku a bankową stopą procentową.
Występowanie pozytywnych efektów dz
wigni finansowej, oznacza, że spółka może
zwiększać udział kapitału obcego w finansowaniu całego majątku. Jego wzrost przyczynia się
jednak do wzrostu ryzyka finansowego przedsiębiorcy.
Podsumowując, należy stwierdzić, że przyrost majątku jest równy stopie
samofinansowania, co oznacza, że kapitał uległ powiększeniu wyłącznie w wyniku kapitalizacji
zysku. Jeżeli przyrost majątku jest wyższy od stopy samofinansowania, to o jego wzroście obok
kapitalizacji zysku, zadecydowały również obce z
ródła finansowania lub powiększenie kapitału
powierzonego.
Jedną z prostszych metod pozyskiwania - koncentracji kapitału jest łączenie się
podmiotów gospodarczych. Na rynku polskim przykładem powiązanych ze sobą kapitałowo
i organizacyjnie jednostek gospodarczych są  nowe , stosunkowo mało znane struktury zwane
grupami kapitałowymi20.
4. Finansowanie własne zewnętrzne.
Warunkiem rozpoczęcia działalności jest zgromadzenie odpowiedniej wielkości kapitału
własnego, który oznacza, że podmiot go wnoszący staje się właścicielem lub współwłaścicielem
danego przedsiębiorcy. Z reguły nie ma on prawa do jego zwrotu w trakcie trwania działalności,
ale ma prawo do uczestniczenia, odpowiednio do wniesionego kapitału, w jego zyskach i
stratach oraz części majątku w przypadku jego likwidacji. Wysoka rentowność finansowanego
20
Z uwagi na temat pracy, w dalszej części opracowania rozważania dotyczące pozyskiwania kapitałów ograniczone
zostaną wyłącznie do spółek, które mogą wchodzić w skład grup kapitałowych.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
18
przedsięwzięcia zapewnia znaczną efektywność, a co za tym idzie zyski osiągnięte z tego tytułu
będą również znaczne. Wniesienie wkładu do przedsiębiorstwa o niskiej rentowności może
oznaczać utratę jego części lub całości.
Wysokość kapitału własnego uzależniona jest od wkładów właścicieli, wspólników, wpłat
udziałowców czy akcjonariuszy. Wpływa ona na gospodarkę finansową przedsiębiorcy, ale
również sposób jego zarządzania.
Podstawowym problemem, na który natrafiają podmioty w trakcie zarządzania finansami
firmy i dążenia do maksymalizacji korzyści osiąganych przez właścicieli z tytułu angażowania w
nią kapitału jest szczupłość posiadanych zasobów kapitałowych. Firmy mają także ograniczone
możliwości zadłużania się.
Jednym ze sposobów zwiększających zdolność przedsiębiorcy do pozyskiwania kapitałów
ze środków zewnętrznych jest tworzenie powiązanych kapitałowo i organizacyjnie jednostek
zwanych grupami kapitałowymi21, przez które, zgodnie z ustawą o rachunkowości rozumie się
jednostkę dominującą wraz z jednostkami zależnymi i nie będącymi spółkami handlowymi
jednostkami współzależnymi.
Prawo bilansowe określa jednostki powiązane jako grupę jednostek, obejmującą
jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora, jednostki zależne, współzależne
i stowarzyszone.
Przepisy prawa handlowego22 określają zaś spółkę powiązaną jako spółkę kapitałową, w
której inna spółka handlowa albo spółdzielnia dysponuje bezpośrednio lub pośrednio co
najmniej 20 % głosów na zgromadzeniu wspólników lub na walnym zgromadzeniu, także jako
zastawnik lub użytkownik, albo na podstawie porozumień z innymi osobami lub która posiada
bezpośrednio co najmniej 20 % udziałów w innej spółce kapitałowej.
Z przedstawionej definicji wynika, że w skład grupy kapitałowej mogą wchodzić spółki
kapitałowe tj. spółka akcyjna i z o.o. oraz inne spółki handlowe tj. spółka jawna, partnerska,
komandytowa i komandytowo-akcyjna, ale również spółdzielnie23.
W zależności od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorcy, kapitał własny może mieć
różną strukturę. Najbardziej zróżnicowana jest ona w spółce akcyjnej, w której wyróżnia się:
21
Ustawa z dnia 29 września 1994 r.- O rachunkowości. ( Dz. U. nr 113, poz. 1186 z 2000 r. , art. 3.1., pkt. 44).
22
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych. (z. U. nr 94, poz. 1037, art. 4. par. 1, pkt. 5).
23
Z uwagi na główną przesłankę tworzenia grup kapitałowych oraz masowość występowania, w pracy ograniczono
się wyłącznie do spółek kapitałowych..
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
19
�� kapitał podstawowy, tj. kapitał zakładowy,
�� należne, lecz nie wniesione wkłady i wpłaty na poczet kapitału akcyjnego; pozycja
ta koryguje do realnej wysokości kapitał zakładowy,
�� kapitał zapasowy z wyszczególnieniem pięciu pozycji stanowiących o jego
pochodzeniu, tj. ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej, tworzony
ustawowo z zysku netto, tworzony z odpisów fakultatywnych zgodnie ze statutem
spółki lub uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy, a także z dopłat
wspólników oraz z innych z
ródeł,
�� kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny środków trwałych,
�� pozostałe kapitały rezerwowe, tworzone zgodnie ze statutem,
�� nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych, wynik finansowy netto roku
obrotowego24.
Dla osoby zarządzającej finansami, zasadnicze znaczenie ma fakt, czy środki finansowe
posiadane do dyspozycji przedsiębiorcy zostały pozyskane z zewnątrz firmy, czy
wygospodarowano je w przedsiębiorstwie.
4.1. Kapitał zakładowy.
Finansowanie zewnętrzne, oznacza dopływ kapitału lub dóbr z zewnątrz przedsiębiorcy w
postaci wkładów, udziałów lub akcji. Podstawowym zewnętrznym z
ródłem finansowania w
spółce akcyjnej jest kapitał zakładowy. Od 1 stycznia 2001 r. powinien wynosić on co
najmniej 500 000 PLN.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, kapitał ten dzieli się na akcje o równej wartości
nominalnej. Minimalna wartość nominalna akcji wynosi 1 PLN.
W momencie zawiązywania spółki akcyjnej nie jest wymagana pełna wpłata kapitału
zakładowego, wystarczy co najmniej 25 % wartości nominalnej.
Akcje nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli są obejmowane
po cenie wyższej, nadwyżka powinna być uiszczona w całości przed zarejestrowaniem spółki. W
24
J. Ostaszewski: Zarządzanie kapitałem..., s. 7.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
20
przypadku gdy akcje są obejmowane wyłącznie za wkłady pieniężne, powinny być one opłacone
przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej.
Jeżeli akcje obejmowane są wyłącznie za wkłady niepieniężne, albo za wkłady
niepieniężne i pieniężne wówczas kapitał zakładowy powinien być pokryty przed
zarejestrowaniem co najmniej w jednej czwartej jego wysokości, przy czym akcje obejmowane
za wkłady niepieniężne powinny zostać pokryte w całości nie póz
niej niż przed upływem roku
po zarejestrowaniu spółki.
Akcje mogą być imienne lub na okaziciela. Akcje na okaziciela nie mogą, zaś akcje imienne
mogą być wydawane przed pełną wpłatą.
Akcje obejmowane w zamian za wkłady niepieniężne powinny pozostać imiennymi do
dnia zatwierdzenia przez najbliższe zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego
za rok obrotowy, w którym nastąpiło pokrycie tych akcji, i w ciągu tego okresu nie mogą być
zbyte ani zastawione. Podwyższenie kapitału zakładowego może nastąpić w drodze
zwyczajnego lub warunkowego podwyższenia kapitału czy też podwyższenia kapitału ze
środków własnych.
Zwyczajne podwyższenie kapitału zakładowego - objęcie nowych akcji - może nastąpić w
drodze:
�� subskrypcji prywatnej - tj. złożenia oferty przez spółkę i jej przyjęcia przez
oznaczonego adresata,
�� subskrypcji zamkniętej - tj. zaoferowania akcji wyłącznie akcjonariuszom, którym
służy prawo poboru,
�� subskrypcji otwartej - tj. zaoferowania akcji w drodze ogłoszenia, skierowanego do
osób, którym nie służy prawo poboru.
Przy nowej emisji, dotychczasowi akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa do poboru
nowych akcji w zależności od liczby posiadanych akcji.
Pozbawienie tego prawa w całości lub części może nastąpić jedynie w interesie spółki
i tylko w drodze uchwały walnego zgromadzenia, jeżeli uzyska aprobatę co najmniej czterech
piątych oddanych głosów.
Warunkowe podwyższenie kapitału może zostać przeprowadzone w przypadku gdy:
�� jest ono konieczne do realizacji przyznanego prawa do objęcia akcji przez
obligatariuszy obligacji zamiennych lub obligacji z prawem pierwszeństwa,
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
21
�� jest niezbędne do przygotowania połączenia przedsiębiorstw,
�� jest potrzebne, ze względu na przyznanie praw do nabycia akcji pracownikom,
członkom zarządu lub rady nadzorczej w zamian za wkłady niepieniężne
stanowiące wierzytelności, jakie przysługują im z tytułu nabytych uprawnień do
udziału w zysku spółki lub spółki zależnej.
Wysokość kapitału docelowego nie może przekraczać trzech czwartych kapitału
zakładowego na dzień udzielenia upoważnienia zarządowi, które to upoważnienie statut może
przyznać na okres nie dłuższy niż trzy lata. Uchwała walnego zgromadzenia w sprawie
podwyższenia kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego wymaga większości
trzech czwartych głosów przy obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę
kapitału zakładowego.
Podwyższenie kapitału założycielskiego ze środków spółki powoduje zmianę
dotychczasowej struktury kapitału własnego i polega na przekształceniu kapitału
uzupełniającego na kapitał zakładowy.
Zamiana taka wymaga wyrażenia zgody walnego zgromadzenia co do przeznaczenia
zgromadzonych środków, a środki te muszą przewyższać wymagane minimum w wysokości 1/3
kapitału zakładowego lub inne minimum określone w statucie spółki.
Podwyższenie kapitału, może nastąpić przez podwyższenie wartości nominalnej
dotychczasowych akcji bez wydawania nowych. Jeżeli w statucie spółki akcyjnej przewidziano
podwyższenie kapitału zakładowego przez przeniesienie do niego części środków z kapitału
rezerwowego i wydanie akcjonariuszom nowych akcji (gratisowych).
Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) przy tworzeniu spółki z o.o.
minimalny kapitał zakładowy powinien wynosić 50 000 PLN, a wartość nominalna udziału nie
może być niższa niż 500 PLN. Kapitał może być wnoszony w formie wkładów pieniężnych lub
niepieniężnych. Podwyższenie kapitału dokonuje się przez podwyższenie wartości nominalnej
istniejących udziałów lub przez ustanowienie nowych. Dotychczasowi wspólnicy mają prawo
pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym w stosunku
do swoich dotychczasowych udziałów.
Na podstawie uchwały wspólników można podwyższyć kapitał zakładowy przyznając na
ten cel środki z kapitału zapasowego.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
22
4.2. Dopłaty.
Dopłaty, podobnie jak wpłaty na udziały, zaliczane są do kapitałów własnych spółki. Jako
zewnętrzne z
ródło finansowania charakteryzują się następującymi cechami:
�� nie są bezzwzględnie bezzwrotne,
�� nie powodują zwiększenia kapitału zakładowego spółki.
W spółce z o.o. umowa może zobowiązywać wspólników do dopłat w wysokości
proporcjonalnej do posiadanych udziałów. Ich wysokość określana jest uchwałą wspólników.
Celem ich ustanowienia może być powiększenie środków obrotowych celem poprawy płynności
finansowej w sytuacji grożącego bankructwa czy chęci inwestowania.
W przypadku podjęcia takiej uchwały, dokonanie dopłat jest obowiązkiem wspólników.
W spółce akcyjnej, nie przewiduje się instytucji dopłat. Statut może jednak przewidywać
obowiązek dopłat do wkładów kapitałowych, od których wniesienia uzależnione jest uzyskanie
akcji uprzywilejowanych. Jeżeli nie będą one użyte na wyrównanie nadzwyczajnych zysków lub
strat to wpływają na zasilenie kapitału zapasowego.
4.3. Venture capital.
Venture capital jest jednym z najnowszych instrumentów finansowania w Polsce.
W literaturze przedmiotu można znalez
ć różne definicje tego pojęcia.
J. Ostaszewski25 określa venture capital jako zewnętrzne z
ródło pozyskania kapitału
własnego średnio- i długoterminowego o bardzo wysokim poziomie ryzyka finansowego dla
inwestorów, spełniające funkcje finansowo-doradcze. Venture capital traktowany jest jako
zewnętrzne własne z
ródło pozyskania kapitału przez przedsiębiorstwo. Jest on zaliczany do
kapitału własnego, ponieważ środki pieniężne przekazywane spółkom nie mają charakteru
zobowiązania, lecz podwyższają kapitał podstawowy. Formy udostępniania venture capital
mogą być różne. Mogą to być rozwiązania hybrydowe, polegające na tym, iż część środków
25
J. Ostaszewski: Zarządzanie finansami w spółce akcyjnej. Difin, Warszawa 2003, s. 180.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
23
pieniężnych zasila kapitał podstawowy, a część udostępniana jest np. w formie pożyczki, objęcia
obligacji zwykłych czy tez konwertowanych na akcje.
J. Węcławski definiuje go jako26 kapitał własny wnoszony na ograniczony okres przez
inwestorów zewnętrznych do małych i średnich przedsiębiorstw, dysponujących innowacyjnym
produktem, metodą produkcji bądz
usługą, które nie zostały jeszcze zweryfikowane przez rynek,
a więc stwarzają wysokie ryzyko niepowodzenia inwestycji, zaś w przypadku sukcesu
przedsięwzięcia, wspomaganego w zarządzaniu przez inwestorów, zapewniają znaczący
przyrost wartości zainwestowanego kapitału, który jest realizowany przez sprzedaż udziałów.
Zdaniem E. Jatoń - Drozdowskiej27 venture capital to kapitał średnio- i długoterminowy
inwestowany przez fundusze tworzone przez instytucje państwowe (organy rządowe, władze
lokalne) oraz prywatne (banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, osoby
fizyczne). Celem venture capital jest wynajdowanie ekonomicznie atrakcyjnych przedsięwzięć,
nieposiadających dostatecznego zabezpieczenia finansowego, których realizacja może zapewnić
duży zysk28.
P. Tamowicz29, określa venture capital jako kapitał średnio i długoterminowy,
inwestowany w papiery wartościowe o charakterze udziałowym (właścicielskim) i/ lub quasi 
udziałowym przedsiębiorstw nie notowanych na giełdzie papierów wartościowych, zamiarem
ich dalszego odsprzedania dla wycofania zainwestowanego kapitału i realizacji zysków, których
podstawowym z
ródłem jest przyrost wartości przedsiębiorstwa.
Venture capital jest korzystnym instrumentem finansowym. Ma on udziałowy charakter
finansowania, przez co nie wpływa na zmniejszenie płynności finansowej firmy.
W wyniku korzystania z tej formy finansowania, następuje nie tylko dokapitalizowanie
spółki. Udostępniający kapitał nabywają różne prawa, dzięki czemu uczestniczą we
współzarządzaniu firmą i wykonują czynności kontrolno-nadzorcze.
Pozyskiwanie kapitału własnego w postaci venture capital może przynieść spółkom wiele
korzyści np.: ułatwienie rozwiązywania problemów kapitałowych i menedżerskich, poprawę
26
J. Węcławski: Venture capital. Nowy instrument finansowania przedsiębiorstw. PWN, Warszawa 1997, s. 17.
27
E. Jatoń-Drozdowska: Venture capital  instrument finansowania przedsiębiorstw . W: E. Jatoń-Drozdowska:
Prawne i księgowe aspekty zarządzania kapitałami firmy. Materiały konferencyjne, Wyższa Szkoła Zawodowa
Handlu i Rachunkowości w Poznaniu, Poznań 1999, s. 10; J. Węcławski:  Rola banków w finansowaniu
przedsiębiorstw za pośrednictwem venture capital . Bank i kredyt, 1994 nr 7, s. 38.
28
J. Węcławski: Venture capital. Nowy instrument finansowania przedsiębiorstw. PWN, Warszawa 1997, s. 17.
29
P. Tamowicz: Fundusze inwestycyjne typu venture capital. Transformacja Gospodarki. Instytut Badań nad
Gospodarką Rynkową, Gdańsk 1995 (z. 60).
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
24
płynności finansowej spółki, ułatwienie przeprowadzenia restrukturyzacji kapitałowo-
organizacyjnej, dążenie do zwiększenia wartości firmy.
3. Samofinansowanie.
Samofinansowanie jest najważniejszą formą finansowania wewnętrznego. Oznacza ono
dopływ kapitału będący rezultatem przedsiębiorczego obrotu.
J. Ostaszewski, prezentuje kapitałowe podejście do samofinansowania. Jego zdaniem,
z
ródłem pozyskania kapitału w wyniku uruchomienia mechanizmów samofinansowania jest
wyłącznie zysk30. Miernikiem stopnia samofinansowania jest stopa samofinansowania,
definiowana jako iloraz zysku netto kapitalizowanego w danym roku przez kapitały własne.
O możliwościach powiększenia majątku w wyniku uruchomienia mechanizmów
samofinansowania decyduje rentowność spółki, a ściślej stopa zwrotu kapitału netto, której
wysokość uzależniona jest z kolei od stopy zysku, współczynnika zadłużenia i bankowej stopy
procentowej oraz polityka akcjonariuszy w zakresie redystrybucji zysku.
Firma uruchomiła w danym roku obrotowym mechanizm samofinansowania, jeśli
wygenerowała w tym okresie zysk netto i przeznaczyła jego część na finansowanie majątku31.
J. Szyrocki uzależnia zaliczenie procesu finansowania do samofinansowania nie tylko od
z
ródła pozyskania kapitału, ale również od jego formy oraz przeznaczenia. Jego zdaniem,
uznanie określonego procesu za samofinansowanie jest uzależnione od spełnienia
następujących warunków32:
środki służące celom samofinansowania muszą pochodzić z przedsiębiorstwa, muszą być
w nim wypracowane i wynikać z wykonanych działań gospodarczych,
z
ródłem samofinansowania jest zysk przedsiębiorcy wykazany w bilansie,
przeznaczeniem środków powinien być przyrost rzeczowych składników majątku trwałego
i obrotowego.
30
J. Ostaszewski: Zarządzanie finansami w spółce akcyjnej. Difin, Warszawa 2003, s. 73.
31
Szerzej na temat uruchamiania mechanizmów samofinansowania, patrz: Rozdział 1 pkt 5 niniejszego
opracowania.
32
J. Szyrocki: Samofinansowanie. PWE, Warszawa 1967, s. 26.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
25
W literaturze zachodniej oraz w przepisach polskiego prawa bilansowego czołowe miejsce
w ocenie zyskowności przedsiębiorców zajmuje koncepcja zysku operacyjnego, która oparta jest
na założeniu pomiaru efektywności działalności firmy niezależnie od jej sytuacji finansowej.
Analiza ta umożliwia dostarczenie odpowiedzi na pytanie: jaki jest zysk z działalności typowej
firmy, niezależnie od wyposażenia jej w kapitały własne.
Zgodnie z ustawą o rachunkowości wynik na działalności operacyjnej jednostek innych niż
banki i ubezpieczyciele ustala się następująco:
A Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi
B Koszty działalności operacyjnej
C Zysk/ strata ze sprzedaży /A-B/
D Pozostałe przychody operacyjne
E Pozostałe koszty operacyjne
F Zysk/ strata z działalności operacyjnej /C+D-E/.
Zysk operacyjny nie uwzględnia kosztów i przychodów finansowych oraz nie jest
korygowany o saldo strat i zysków nadzwyczajnych oraz podatek dochodowy. Opiera się na
uwolnieniu zysku operacyjnego od problemów związanych ze strukturą finansowania oraz
wyników nadzwyczajnych, nietypowych dla danej jednostki gospodarczej.
Kategoria ta wykorzystywana jest do konstruowania mierników rentowności, które
umożliwiają porównywanie przedsiębiorstw należących do tego samego sektora, niezależnie od
ich struktury finansowej.
Koncepcja zysku operacyjnego pozwala stwierdzić, czy problemy zaistniałe w firmie
związane są z jego zasadniczą działalnością, czy z operacjami nadzwyczajnymi. Informuje, że
działalność do prowadzenia której przedsiębiorstwo zostało powołane jest nierentowna.
Do oceny zyskowności przedsiębiorców wykorzystywany jest także zysk netto. Miernik ten
uwzględnia całość powiązań przedsiębiorstwa z rynkiem finansowym, jak również straty i zyski
nadzwyczajne oraz podatek dochodowy.
W wyznaczaniu strategii działania podmiotów gospodarczych pierwszoplanową rolę pełni
miernik rentowności, uwzględniający zysk netto. Jego maksymalizacja świadczy o wzroście
wartości firmy oraz oznacza zwiększenie możliwości wypłat dywidend.
Zysk ten ustala się w następujący sposób:
F Zysk/ strata z działalności operacyjnej
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
26
G Przychody finansowe
H Koszty finansowe
I Zysk/ strata brutto na działalności gospodarczej /F+G-H/
J Zyski nadzwyczajne
K Straty nadzwyczajne
L Zysk/ strata brutto (I + J  K)
M Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
N Zysk/ strata netto (L-M)
Kapitał własny, mający swoje z
ródło w przychodach ze sprzedaży jest najcenniejszym
kapitałem, który warunkuje utrzymanie posiadanych zdolności produkcyjnych i zachowanie
dotychczasowego udziału w rynku. Nie wymaga on żadnych stałych ani okresowych wpłat, które
musiałyby być uiszczane niezależnie od rentowności i zdolności płatniczej przedsiębiorcy.
5. Finansowanie dłużne.
Dysponowanie kapitałem w odpowiednim rozmiarze i czasie decyduje o istnieniu, trwaniu
podmiotu gospodarczego, wyznacza jego pozycję rynkową oraz określa kondycję ekonomiczno-
finansową i możliwości rozwojowe33.
W przypadku, gdy przedsiębiorca nie generuje wystarczających do pokrycia wydatków
środków finansowych, bądz
decyduje się na inne ich spożytkowanie, niezbędne staje się
poszukiwanie dodatkowych z
ródeł finansowania. Mogą to być kapitały własne zewnętrzne,
pozyskiwane od właścicieli firmy lub kapitały o charakterze dłużnym, które polegają na
korzystaniu z obcych z
ródeł finansowania majątku.
Liczba możliwych do zastosowania w praktyce wariantów użycia kapitałów obcych jest
bardzo długa. J. Ostaszewski zalicza do kapitału dłużnego wszelkie formy zadłużenia  zarówno
te, które stanowią podstawę do wypłaty odsetek, jak i pozostałe, nie mające odsetkowego
charakteru, a także inne zobowiązania wynikające z normalnego cyklu rozliczeń, które służą
33
R. Borowiecki, A. Jaki: Maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa jako kryterium celu i postawa wyboru jego
strategii. W: J. Kortan: Nowoczesne tendencje w nauce i praktyce zarządzania przedsiębiorstwem. Materiały
konferencyjne. Zeszyty Naukowe nr 2 SOP w A
odzi, Absolwent, A
ódz
1997, s. 105.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
27
finansowaniu majątku obrotowego, ale nie powodują konieczności ponoszenia z tego tytułu
kosztów34. Finansowanie dłużne przyjmuje najczęściej formę35:
�� bankowych kredytów inwestycyjnych, pożyczek długoterminowych,
�� emisji obligacji i innych długoterminowych papierów wartościowych,
�� franchisingu,
�� leasingu,
�� krótkoterminowych kredytów bankowych, pożyczek,
�� emisji krótkoterminowych papierów dłużnych,
�� kredytów handlowych i innych zobowiązań.
4. PODSUMOWANIE, CZYLI & SPRAWDy
CZY UMIESZ?
1. Wymień powiązania między kryteriami klasyfikacji kapitału. ODPOWIEDy

2. Dokonaj klasyfikacji kapitałów ze względu na sytuację prawną dawcy kapitału.
ODPOWIEDy

3. Kapitał własny a kapitał obcy. ODPOWIEDy
.
4. Omów z
ródła finansowania według standardów światowych. ODPOWIEDy

5. ODPOWIEDZI
Pytanie 1
Pytanie 2
Pytanie 3
Pytanie 4
34
J. Ostaszewski: Zarządzanie finansami..., s. 60.
35
J. Ostaszewski: jw. s. 60 i dalsze.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
28
5. BIBLIOGRAFIA
1. Finanse przedsiębiorstwa z elementami zarządzania i analizy. M. Wypych (red.),
Absolwent, A
ódz
1995,
2. Hans-Dieter Torpecken: Finansowanie przedsiębiorstw w warunkach gospodarki
rynkowej. Zachodniopomorska Szkoła Biznesu, Szczecin 1993.
3. Ickiewicz J.: Strategia finansowania przedsiębiorstwa. Poltext, Warszawa 1994.
4. Ostaszewski J. : Zarządzanie finansami w spółce akcyjnej. Difin, Warszawa 2003.
5. Sieniawska K. :  Struktura kapitału a dz
wignia finansowa , Rachunkowość 1998 nr 7.
6. Szyrocki J.: Samofinansowanie. PWE, Warszawa 1967.
7. Ustawa z dnia 29 września 1994 r.- O rachunkowości. ( Dz. U. nr 113, poz. 1186 z
2000r.)
8. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych. (z. U. nr 94, poz.
1037).
9. Urbańczyk E. : Metody ilościowe w analizie finansowej przedsiębiorstwa. Uniwersytet
Szczeciński, Szczecin 1998.
Finanse przedsiębiorstwa rok akademicki 2012/2013
Strona
29