Ksenofanes
wykpiwał antropomorfizm wyobrażeń boskich, gdyby osły wierzyły w boga, to bóg byłby osłem
bóg jest nieruchomy, niezmienny, wszystko wiedzący
jest immanentny w świecie, bóg = kosmos
Marks Przyczynek do krytyki Heglowskiej Filozofii Prawa
człowiek tworzy religie, objawienie jest fałszem
światem człowieka jest państwo i społeczeństwo, religia to świat na opak
religia to urzeczywistnienie człowieka w fantazji, reakcja na rzeczywistą biedę
religia to opium dla ludu, aby lud był szczęśliwy religia musi zostać zniszczona
ma to zrobić historia i poddana jej filozofia
człowiek religijny  alienujący się od prawdziwego świata i jego problemów
indoktrynacja religijna elementem wyzysku klas
to człowiek jest sam dla siebie najwyższą wartościa, nie bóg  podstawa teorii wyzwolenia
Luter zamienił niewolę z dewocji na niewolę z przekonania, zrobił z każdego człowieka klechę
Kant Religia w obrębie samego rozumu
Podział na religie naturalną i uczoną
Naturalna  możliwa do pojęcia czystym rozumem przez każdego człowieka. Wychodzi ona ze środka każdego
człowieka. Bardzo humanistyczna postawa
Uczona  można do niej przekonać innych za pomocą uczoności, trzeba stać na straży jej dogmatów. Wymaga
stałego nadzoru i indoktrynacji.
Chrześcijaństwo może być postrzegane na oba sposoby.
Pseudosłużba  oddanie dewocji, sztucznym ludzkim nakazom. Krytytyka religii jako zwenętrznie narzuconej
instytucji (krytyka kleru wogule) w opozycji do religii naturalnej, powszechnej.
Religia naturalna to przede wszystkim zasady moralne, nie potrzebuje uwiarygodnienia
To co ustanowione powinno stać się powszechne  postulac religii czystego rozumu
Przykład inkwizytora, który zabija zgodnie z prawem kościoła, ale nie koniecznie w zgodzie z sumieniem 
gwałt na prawdziwej religii
Anzelm z Canterbury Proslogion
ontologiczny dowód na istnienie boga (z samego pojęcia), w przeciwieństwie do kosmologicznego (z kreacji)
bóg  coś ponad nic większego nie może być pomyślane, gdybysmy zatem mogli to pomyśleć, to nie byłby to
bóg
posiadamy w umyśle pojęcie boga, które jednak jest niedoskonałe gdyby było doskonałe, to nie mogłoby być
prawdziwe, nawet mówiąc ze nie ma boga, tworzymy sobie w umyśle jego pojęcie
z tego toku  myślenia dowodzi on także istnienia wszechmocy boskich, których my po prostu nie jestesmy w
stanie zrozumieć
Kołakowski L., Bóg rezonerów
żyjemy w czasie kompromisu między Atenami i Jerozolimą (aluzja do Szestowa)
z dowodów Tomasza najfajniejszy jest ten o przygodności rzeczy (rzeczy są przemijalne, więc musi istnieć coś
co jest nieprzemijalne)
dociekania metafizyczne wynikaja z chęci poznania nieznanego, trudność przyjęcia założenia że świat mógł
powstać sam z siebie
podążając za logiką i nauką nie odnajdziemy boga, ten też nie może nam dać znaku bez naruszania naszej
wolnej woli
odnośnie prawdy prezentuje sceptycyzm poznawczy w duchu Kartezjańskim  roszczenia do prawdy są puste
jeśli nie są oparte w bogu
Hegel
-prawdziwa religia jest objawiona przez boga a jej treścią jest Duch Absolut
-duch absolutny jest punktem wyjścia do kontemplacji przyrody świata
-przejawia się w szeregu historycznych ujęć
-historia jest potrzeba dla samego siebie, do dojścia do samowiedzy
samopoznanie ducha absolutnego ma się odbywać na 3 poziomach 1)sztuki, 2)religii, 3)na poziomie filozofii
-na poziomie sztuki poznaje się go jako piękno, w kategoriach czysto estetycznych
1
-na poziomie religii w kategoriach etycznych, metafory pojęciowe
-na poziomie filozofii jawi się najpełniej, prawdziwie, czysto pojęciowo
-na poziomie religii bezzasadne jest szukanie dowodów na istnienie boga i utożsamianie go z bytem
-religia nie powinna zajmować się dowodzeniem istnienia boga, jest potrzeba by pokazać momenty
przejawiania się absolutu
-etap powierzchowności- religia pierwotna panteistyczna- pierwszy etap przejawu absolutu, bóg który jest
nieskończoną i jedyną prawdziwą rzeczywistością
-etap konkretności, pojawienie się religii indywidualistycznej, antropomorficznych, rozróżnienie pomiędzy tym
co skończone a nieskończone(judaizm, starożytna Grecja) zewnętrzne w stosunku do człowieka i świata
-etap indywidualności  religia absolutna, bóg transcendentalny ale też immanentny(wewnętrzny, światowy),
nieskończony, holistyczny
Blondel M. Filozoficzne wyzwania chrześcijaństwa
- Jak możliwe jest utrzymanie w filozofii prymatu chrześcijaństwa a nie nauki?
-Blondel bada ducha chrześcijaństwa łącząc dogmaty z przejawami
- istotą człowieka jest działanie, odkrycie swojej natury
- duch chrześcijaństwa to działanie na zasadach logosu w świecie, dla chrz. Jest najgłębszym pragnieniem
człowieka
-duch chrześcijaństwa był przez historyków, egzegetów i filozofów wypaczany. Fałszywe przedstawienie tego
co nadprzyrodzone lub ulotne
-rozważania nad duchem chrz. trzeba zostawić  nadludziom
-bóg zakrył te rzeczy przed dociekaniami aby, je objawiać prostaczkom i maluczkim
-nie istnieje duch chrz. tylko duch ludzi
-objawienie jest faktem historycznym
-chrześcijaństwo to podniesienie natury, łaska, która korzysta z władz przyrodzonych, nie unicestwia ich,
umacnia, opiera się na rozumnych podstawach i udoskonala naturę.
-istnieją stany psychiczne, które w sposób nie dający się określić, lecz realny i możliwy do stwierdzenia są
wyrazem obecności porządku boskiego w życiu ludzi i narodów.
-nie ma w nas dualizmu jest jedność przeżywania
-wd. Soboru Vaticanum I objawienie jest konieczne dla rozumu
-cechą chrześcijaństwa jest zgodność rzeczywistości historycznej i prawdy dogmatycznej
-wiara w fakty i boskiego ducha to dogmat
- chrześcijaństwo jest wyższe ponad rozum ale nigdy nie jest z nim sprzeczne
-tajemnica rozumu ma swoje z
ródło tajemnicy jedności w trójcy
-wszystko dąży do tego, by upodobnić się do boga
-kompromis katolicyzmu przez rozpoznanie przeciwstawnych tendencji, wykryć ich z
ródła, racja istnienia i
niebezpieczeństwa.
-duch chrz. znajduje oparcie i pomoc przede wszystkim w poczuciu tajemnicy i pokorze
- serce to, to co ukryte w zakamarkach duszy, tam gdzie wzrok i egoizm nie ma żadnego dostępu.
Szestow Ateny i Jerozolimą
Ateny  nauka, Jerozolima  religia
Przeciwstawia je sobie
krytykuje filozoficzno  naukową koncepcję faktu, podważa jej roszczenia do prawdy
bóg filozofów jest tworem sztucznym, bóg religii jest żywy
prawda Aten zniewala, prawda Jerozolimy to wyzwalające poddanie się przeżyciu
osobiste zawierzenie Bogu jest jedyną drogą do radości
Tillich 16.12
-nie ma innej drogi dojścia niż zrozumienie człowieka
-człowiek nieustannie troszczy się o swoje istnienie, troska ostateczna to troska o zbawienie
-człowiek to nie tylko byt racjonalny
-filozofia pyta o boga w granicy rozumu, rozum może go odnalez
ć tylko na granicy racjonalności, poprzez
transcendentowanie siebie samego
-filozofia kiedy pyta o boga jej narzędzia się kończą
-niepokój rodzi pytania o sens istnienia
2
-nieuwarunkowane budzi w człowieku lęk
-teologia filozoficzna pyta o bycie zakładając możliwość niebycia
-teologia opowiada na pytania egzystencjalne i ezoteryczne
Dumery
-bóg żywy to bóg z którym można wejść w relacje, do którego można się modlić
-poszukiwanie prawdy w kategoriach filozofii krytycznej, dojść do prawy
-idea boga wiar jest w stanie przezwyciężyć filozoficzną kontemplacje(nawiązanie do Blondela)
-znalez
ć odpowiedz
na pytanie o sens bycia jako takiego, religijna egzystencja jest w stanie odpowiedzieć na
pytanie o sens
-nie ma człowieka niereligijnego, Homo religiosus
-próba dojścia do rdzenia fenomenologicznego wiary, do rzeczy w sobie
-redukcja transcendentalna- Dumery próbuje wyjść poza nie, nie wyczerpuje istoty rzeczy
-trzeba zacząć od redukcji huserlowskich, to nie wyczerpie jednak tematu człowieka
-Dumery chce pokazać to  coś więcej
-redukcja henologiczna- poszukująca czegoś więcej, jedni, podstawy bytu, która jest jedna i niezmienna
-bóg absolutny jest zakorzeniony w człowieku, mimo, że jest różne
-Dum. odrzuca klasyczną ontologię Arystotelesa, bóg jako oderwany Absolut, sprowadza boga do oga
dalekiego, którego nie można odnalez
ć i doświadczyć w sobie
-wszelka kontemplacja o idei boga jest wytwarzaniem przez istoty skończone
-bóg filozofów może być iluzją
-rozum nie może dotrzeć do boga rzeczywistego
-bóg kontemplacji to zafałszowanie idei boga
-czysta świadomość istnienia
-dążenie do odkrycia boskiej jedni, boga prawdziwego
-do boga filozofów nie można się modlić, nie jest bogiem obecności
-bóg orzekający swoje jestestwo nie potrzebuje go udowadniać,  jestem który jestem
-porozumienie między nieskończonością a skończonością jest objawieniem, które trzeba odnalez
ć w swoim
wnętrzu, jednia jest zakorzeniona w człowieku
-boga trzeba odnajdować w nas samych
-ludzka egzystencja jest dwojaka
-filozofia jest służebnicą wiary czystej
-człowiek religijny nie jest tylko istotą ekstatyczną, jest istotą myślącą, nie zgadza się na odrzucenie boga życia,
drogi intelektualne muszą być przebyta zupełnie inaczej, religijna droga musi być przebyta dzięki nowym
kontemplacjom, aby nie opierać się na sztucznych ideach
-filozofia powinna szukać boga jako ostatecznej/podstawowej zasady w człowieku, podstawowe dążenie
człowieka
Dupre 20.01
-abstrakcyjna idea  bóg
-różnica: bóg religii jest bogiem bliskim, bóg filozofów jest bogiem milczącym, transcendentalnym, obcym,
wycofanym ze swojego świata
-filozofia Religi nie może być uprawiana niezależnie od religijnej aktywności człowieka
-brak egzystencjalnej bliskości z człowiekiem
-nie można stworzyć człowieka, mówić o nim bez zwrócenia uwagi na jego egzystencje, bez tego powstaje
obraz człowieka zafałszowany, niepełny
-filozofia sama nie może dojść do idei boga, nie może jej wytworzyć
-cała myśl europejska to konceptualizacja mitu, rozumowe ujęcie pierwotnego aktu religijnego
-każdy mit ma w sobie racjonalność, która pragnie zaspokoić
-mit w sposób obrazowy pokazuje o wszystko co póz
niej racjonalnie chce wyjaśnić filozofia
-logos filozofii wypływa z myślenia mitycznego, początek filozofii to forma myślenia mitycznego
-nie można myśleć o człowieku bez odniesienia się do jego religijności
-należy na nowo pokazać miejsce i rolę filozofii
-metafizyka niezależnie nie może dojść do istnienia boga
-scholastyka popada w błąd tłumaczenia nieskończoności w kategoriach skończoności szukając boga
-boga filozofów nie można oddzielić od boga religii
3
-filozofia musi badać akty wiary bo bez filozoficznej kontemplacji staje się bezsensowny, czym jest
doświadczenie religijne jako takie ukazuje specyficzną naturę aktu religijnego
-każde doświadczenie religijne i akt wiary domaga się zracjonalizowania jakiejś interpretacji i tu jest miejsce
dla filozofii religii w świcie zachodnim
Ricoeur 27.01
-symbol daje do myślenia, odsyła do interpretacji, jest formą poznawczą
-Ricoeur definiuje symbol, nie jest zwykłym przedstawieniem, odsyła do jakiejś głębszej treści, do praz
ródłowej
wiedzy, konstytuuje prawdę jako taką
-nie można pojąć człowieka bez koncepcji symbolicznej
-obszar panowania symboli: religia, sen, poezja, w śnie jako archetypy, w religii jako mit, w poezji jako słowo,
obraz
-współczesny człowiek jest zdesakralizowany
-symbol nie jest zwykłym oznaczeniem, jest osadzony w jakimś sensie
-symbol jest uniwersalnym można go odnieść do różnych form kulturowych
-symbol odsyła do tajemnicy
-alegoria  symbol jest zawsze formą alegorii, nigdy nie mówi bezpośrednio, jest niebezpośrednim
odniesieniem
-odesłanie do czegoś niedosłownego
-pierwotny symbol w zdesakralizowanej rzeczywistości, w myśleniu, reinterpretacja symbolu,
-hermeneutyka  badanie treści przez pryzmat interpretacji
-człowiek nie potrafi myśleć bez form symbolicznych
-mit jest drogą symboli, mitologizacja
-nie można zrozumieć człowieka bez odniesienia do symboli,
-symbol jest formą oswojenia rzeczywistości
4