Siuta Elementy prawa dla ekonomistów prawo konstytucyjne (8)

• I

Z wnioskiem w sprawach wymienionych wyżej w pkt. 1-5 mogą wystąpić:

i

Prezydent: marszałkowie Sejmu i Senatu,. premier, 50 posłów, 30 senatorów, pierwszy prezes Sądu Najwyższego, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich. Ponadto w sprawach objętych zakresem ich działania z wnioskiem mogą wystąpić Krajowa Rada Sądownictwa, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe władze związków zawodowych, organizacji pracodawców i organizacji zawodowych oraz kościoły i inne związki wyznaniowe.    ...

Z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego może wystąpić Prezydent, premier, marszałkowie obu izb parlamentu i większość pozostałych organów wymienionych wyżej.

Pytani* może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu każdy sąd, jeżeli od odpowied/i na to pytanie zależy rozstrzygnięcie prowadzonej przezeń sprawy. Pytanie nuże dotyczyć zgodności aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowa-nymi umowami międzynarodowymi lub ustawą.

Skargę konstytucyjną może wnieść każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zosnały w jego przekonaniu naruszone. Skarga może zarzucać niezgodność z konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na którym sąd lub organ administracji publicznej oparł orzeczenie o jego wolnościach, prawach lub obowiązkach. Skarga może być wniesiona w sprawie ostatecznie rozstrzygniętej, w ciągu dwóch miesięcy.

# *

Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje wniosek, pytanie prawne lub skargę konstytucyjną na rozprawie, o której powiadamia uczestników. Rozprawa jest w zasadzie jawna. W toku postępowania Trybunał może przesłuchiwać biegłych, żądać od organów i instytucji państwowych okazywania akt i dokumentów oraz przeprowadzać inne dowody, która uzna za niezbędne dla wyjaśnienia spiawy. Trybunał rozpoznaje wnioski w sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją oraz ustaw z umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi na podstawie ustawy - w składzie pięciu sędziów, a wnioski w sprawie zgodności aktów normatywnych niższego rzędu (np. rozporządzeń) z konstytucją, ustawami lub umowami międzynarodowymi - w składzie trzech sędziów. W niektórych sprawach, na przykład sporów kompetencyjnych między centralnymi organami państwa, Trybunał orzeka w pełnym składzie.

Orzeczenia Trybunału mają postać wyroków lub postanowień. Trybunał wydaje wyroki w sprawie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją oraz w innych podstawowych sprawach wymienionych wyżej (punkty 1-5).

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą (art. 190 konstytucji).

Wyroki stwierdzające niezgodność aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą są ogłaszane w organie publikacyjnym, w którym akt był ogłoszony, a gdy nie był ogłoszony - w Monitorze Polskim.

0

I •#

Wszystkie inne wyroki (np. stwierdzające, że nie ma niezgodności aktu normatywnego z konstytucją itd.) ogłasza się w Dzienniku Ustaw. Publikowane (w Monitorze Polskim) są również postanowienia w niektórych sprawach, a mianowicie: a) sporu kompetencyjnego, b) istnienia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta, c) powierzenia marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta.

Prawomocne wyroki sądowe i inne orzeczenia w sprawach cywilnych i karnych, administracyjnych i in., które zostały wydane z zastosowaniem przepisów uznanych następnie za niezgodne z aktem normatywnym wyższego rzędu, mogą być korygowane przy zastosowaniu wskazanych w ustawie, właściwych dla danego trybu postępowania środków prawnych, na przykład wznowienia postępowania.

6. Trybunał Stanu

Trybunał Stanu został powołany do określania tak zwanej odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Jest on organem ściśle związanym z Sejmem, przez niego powoływanym i podejmującym czynności sądowe na jego zlecenie. W zakresie orzekania Trybunał Stanu jest niezawisły i podlega tylko ustawie.

Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny sprzeczne z prawem, ale nie będące przestępstwami, nie jest to więc odpowiedzialność karna. Odpowiedzialność konstytucyjną pociąga za sobą czyn, którym sprawca (np. minister) w zakresie swego urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem w sposób zawiniony naruszył konstytucję lub inną ustawę.

Do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu mogą być pociągnięte, jak wspomniano wyżej, osoby zajmujące najwyższe stanowiska państwowe. Należą do nich: 1) Prezydent, 2) premier i członkowie rządu, 3) prezes Narodowego Banku Polskiego, 4) prezes Najwyższej Izby Kontroli, 5) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, 6) osoby, którym premier powierzył kierowanie ministerstwem, 7) naczelny dowódca sił zbrojnych, 8) posłowie i senatorowie - za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego albo nabywania takiego majątku. O włączeniu do kręgu osób podlegających odpowiedzialności konstytucyjnej decyduje zajmowanie stanowiska państwowego. Nie ponoszą więc tej odpowiedzialności działacze polityczni, na przykład sprawujący kierownicze funkcje w partiach, chyba że zajmują jednocześnie stanowiska państwowe. ■    •    *

Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej może być złożony przez komisję sejmową, grupę posłów liczącą co najmniej 50 osób lub Trybunał Konstytucyjny. Wniosek taki rozpatruje sejmowa komisja odpowiedzialności konstytucyjnej i jej stanowisko stanowi podstawę do podjęcia przez Sejm stosownej decyzji. W razie pociągnięcia do odpowiedzialności uchwala komisji,

5*