Siuta Elementy prawa dla ekonomistów prawo konstytucyjne (9)

• •! i ’

w której zwraca się cło Sejmu z takim wnioskiem, stanowi akt oskarżenia. Jednocześnie Sejm powołuje dwóch oskarżycieli.¹ ' * ' ■

Trybunał Stanu stwierdzając * winę oskarżonego orzeka następujące kary: a) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego, b) utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz zdolności do ich uzyskania, c) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych. Kary orzeka się na okres od 2 do 10 lat, a niekiedy na zawsze. Jednakże, na co należy zwrócić uwagę, Trybunał Stanu ze względu na szczególne okoliczności sprawy może poprzestać na stwierdzeniu winy oskarżonego, odstępując od wymierzenia kary.' ^: ‘ ■ *

Jeżeli czyny objęte odpowiedzialnością konstytucyjną są zarazem przestępstwami, osoby stojące przed Trybunałem Stanu ponoszą jednocześnie odpowiedzialność karną w oparciu o przepisy prawa karnego. W takim przypadku Trybunał wymierza także kary tam przewidziane (pozbawienie wolności, ogra-niczenie wolności i grzywnę, a ponadto środki karne).

Trybunał Stanu zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na

I 1 . * * . t. _i ;

okres jego kadencji, z wyjątkiem przewodniczącego, którym jest z urzędu

pierwszy prezes Sądu Najwyższego. W skład Trybunału Stanu wchodzi prze-

¹ • * • . * '

wodniczący, jego dwóch zastępców i 16 członków. Co najmniej połowa osób wchodzących w skład Trybunału winna mieć kwalifikacje sędziowskie. Postępowanie przed Trybunałem Stanu jest dwuinstancyjne. W pierwszej instancji Trybunał orzeka w składzie przewodniczącego i sześciu członków, w drugiej zaś w pełnym składzie, z wyłączeniem osób orzekających w pierwszej instancji.

7. Rzecznik Praw Obywatelskich

. v ’ • «•

: . •' .. * ; • •. ‘ •

, • \ .• • . . : , * ; 'i * •• * .'-»**

Powołanie w Polsce urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich, instytucji wzorowanej na szwedzkim ombudsmenie, było wynikiem długotrwałego procesu zapoczątkowanego przez przystąpienie Polski do Międzynarodowego Paktu Praw

• . ^ 0 m

Obywatelskich i Politycznych. U jego podstaw legło przeświadczenie o konieczności skuteczniejszej ochrony praw i wolności obywateli przed naruszaniem ich przez organy państwowe. _:

Zadanie to znalazło wyraz w ustawie, która stanowi, że Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży praw i wolności obywateli, określonych w konstytucji i innych przepisach prawa. W szczególności Rzecznik bada, czy wskutek działania

i *• ,

lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i stosowania tych praw i wolności, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.¹ :

Afer

•* * ^mtr ..•*■• -i ’ • •• • * t

•< V*.*¹*-. .*..*• V • ' • ■ \ • ,4*.. * .

'• • .

.••••••■ \ * - f

^v '• 'V'V*^ł. i *• _t

v* • • • •

•**>

Rzecznik zajmuje szczególne miejsce wśród organów państwowych. Jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu' na okres pięciu lat. W swojej działalności dysponuje niezawisłością, podobną do niezawisłości sędziowskiej, tzn. jest niezależny od innych organów państwowych. Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, aresztowany lub zatrzymany. Ze swojej działalności Rzecznik zdaje sprawę Sejmowi w corocznych sprawozdaniach, które są następnie podawane do wiadomości publicznej. Rzecznik ponosi odpowiedzialność tylko przed Sejmem, przy czym odpowiedzialność ta wyraża się jedynie w możliwości odwołania ze stanowiska w razie sprzeniewierzenia się złożonemu ślubowaniu.

Rzecznik podejmuje działanie, jeżeli uzyska informację wskazującą na naruszenie praw i wolności obywatela. Może podjąć działanie zarówno na wniosek, jak i z własnej inicjatywy. Podejmując sprawę Rzecznik może, zależnie od jej charakteru, wybrać jeden z następujących trybów postępowania: 1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, 2) zwrócić się o zbadanie sprawy do organów nadzoru, prokuratury, kontroli, 3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli określonej sprawy. Prowadząc własne postępowanie Rzecznik ma prawo zbadać każdą sprawę na miejscu, żądać złożenia wyjaśnień i przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez organy administracji państwowej, organizacje spółdzielcze, społeczne, zawodowe, samorządowe, osoby prawne itd. Może od sądów, prokuratury i innych organów ścigania żądać informacji o stanie sprawy. Może też zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

Po zbadaniu sprawy, Rzecznik - o ile stwierdził naruszenie praw i wolności obywatela - wykorzystuje przyznane mu przez ustawę środki prawne. Może

•«

-i

•i

-I

on m. in.:

1) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w którym formułuje opinie i wnioski w sprawie stwierdzonego naruszenia praw obywatela; może też żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko winnym lub zastosowania sankcji służbowych; w razie niezadowalającej odpowiedzi może zwrócić się do jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań,

2) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką naruszającą prawo z żądaniem zastosowania środków przewidzianych w przepisach prawa,

3) żądać wszczęcia postępowania cywilnego, jak również wziąć udział w ka-

• • • •

żdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi,

4) żądać wszczęcia przez prokuraturę lub innego oskarżyciela publicznego śledztwa lub dochodzenia,

5) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, zaskarżyć decyzję do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w postępowaniu administ-

• *

racyjnym - na prawach przysługujących prokuratorowi,

6) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego orzeczenia, w postępowaniu w sprawach o wykroczenia,

7) wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia.