SNV36587

KLASYCYZM 217

iwiąików friKologicin)^ w czym m. in. w>ntói się ttihkncia do operowania zwięzłą, skrótową formułą o charakterze maksymy lub sen-rsnqi

Te ostatnie właściwości są szczególnie istotne dla nie mieszczącej się w przedziałach gatunkowych poezji refleksyjnej (głównie Krasickiego, a takie w niektórych utworach — Naruszewicza). Niskiej pieśni HonKjańskiQ(-» horaqanizm)oraz Hnve Kochanowskiego. Dyskursywny tok wywodu łączył się w tej poezji z przyjmowaniem obiektywizującego dystansu wobec podminowanych problemów oraz dążnością do zwięzłości, jasności i precyzji formuł i sądów o powszechnej ważności. Wystąpiło tu również wyeliminowanie spraw indywidualnych i stosowanie dość ograniczającej normy intymności Stycznej (rozluźnianej nieco np. w U wrcaś r jocą Krasickiego oraz w niektórych utworach Zabłockiego). Szczególnie obserwowanymi gatunkami były kłasycystyczna satyra i bajka, które — choć najbardziej podatne do pełnienia funkcji dydaktycznych i w tym cełu wykorzystywane — dały najśwktnmsK rezultaty artystyczne w twórczości Naruszewicza. Krasickiego i Trembeckiego. Jakkolwiek w treściach po-inawcto-ideowych wykraczały one — szczególnie w wypadku bajek Krasickiego — poci pryncypia ztforeń klasycy stycznych. swoją doskcmałość zawdzięczały przede wszystkim realizacji Uasyeys-tycznych norm konstrukcyjnych i stylistycznych.

Gatunki epickie. Klasycyzm polski

—    zgodnie z ustaloną od dawna w tym zakresie praktyką - najwyżej cenił -* epos. a realizacja wielkiego tematu epickiego była kilkakrotnie za-świadczonym aanezuem polskich kłasycystów. Nie osaągmęto jednak w zakresie poematu epk-kkgo godnych chwały wyników z kilku powodow. Do aajnżu^sndi nałeżaki — jak się wydaje

-    suma sytuacja gatunku, dość ambiwalentna w wyniku prowadzonych jeszcze w XVII w. dyskusji o cudowności epickim oraz rok i właśdwoś-aach cpm antycznego. Dyskusja ta. jak również uprawiane od dawna zabiegi parodystyczne podważyły w <hoym stopniu praktyczną rangę gtna-U który fuabjoaoaal raząjiiko Kmj nae sprecyzowany. ontyczny ideał na zjawisko Ktenckk o scssk określonych fcułiyal i posad Pizy czy-ało nę do aego także dsndouąue w w. XVU1 nowych, strute oświeceniowych form cpddL • i kmcsa^ących pua kmoąv estetyki kkasycysty-

form odmo więksacy arrakomojo — prącie tinabi ans pmta Pewną ranchmrarr-kuc ayubą epb uumoanng odczuwał acz twórca jedynego poi* miru epeckicgo ąafe aev pasrw-smci phbą pcwweaa aowoiiitBą) — Krasacki jako miar U ąe v ohombę \ 1 'SOn. hxuat wyko-mssany josaał do Ituitruw obraza pnr-sakwo MKdcwą (mi fnod\w pcuuwhl ak ■tudar Imadm wydamemcm epoki pnede

wszystkim ze względu na nie dość wyraziste literacko sposoby realizacji tego zamiaru. Natomiast walory artystyczne \iysxti4y (1774), Afowncho—«i du (1778) i A ni ymo/Ktchołnachi i (1779—1780) sprawiły, że -* poemat beroikomiczny osiągnął pozycję koronnego gatunku epickiego polskiego klasycyzmu. Zdecydowała o tym zdolność tego gatunku do spełniania zadań satyryczno-dydak-i>cznych. a także do wykształcenia w jego obrębie — dzięki tendencjom parodystycznym — nowych form opowiadania epickiego (takich jak wzmożona dygresyjność toku. rozbicie monolitycznej i autorytatywnej postawy narratora, wewnętrzne zdialogizowanie narracji)- Stworzył też klasycyzm w Safiówe* Trembeckiego (1804) wzorcową realizację -* poematu opisowego, który respektował zarówno właściwe temu prądowi sposoby widzenia i przedstawiania świata, jak i normy opisu literackiego.

Klasycyzm a gatunki nie kanoaizo-wan e. Otwarty i modernistyczny charakter klasycyzmu polskiego przejawił się wyraziście w stosun-ku do nowych i nie kanonizowanych dotychczas gatunków twórczości: -* dramy. -* opery. -» powieści Gatunki które zyskały prawo obywatelstwu w praktyce literackim i opinii odbiorców, zostały w mniejszym (Dmochowski) lub większym (GołańskD stopniu zaaprobowane przez teorię kłasycystyczną i częściowo wprowadzone w orbitę praktyki literackim — w przypadku powieści Kra-sickiegOL Jednak nie kh cechy swoiste, stanowiące o istocie kh nowości i odmienności srały się pbsz-czyzną. na której dokonana być mogła aprobata, lecz ta co — mimo wszelkie odrębności — pozwoliło zobaczyć w tych gatunkach dogodne narzędzie w    oełn morakzaiorsko-dydak-

tycznega Tymi witane ctyiułmi motywował Gołahski swoje zainteresowume operą jako dziedziną sztuki, która zdolna jest kształtować ocznaa patriotyczne i krzewie obywatelskie caoty. Podobne powody zadecydowały o nbcaiiłn w w Scra-or ij—fiwi rj Dmochowskiego teorii komedi poważnej. spowinowaconej w nmam stopnia z poetyką dramy. Nie przyptdban też ncdd powieści aksztthowuay pod paten kiaadbgo to powieść zwana eddayną. SzcKgohne naeresa-sącync a me zbudtnym dotychczas probaeatem jest nh kłasycystyczną w sao prowemenąi reformy jęgykowm oraz ndnał klasycysncmych nona stylowych w Lsiiihowimn form narracyjnych pd> skaą ght powiesoowej u także prozy pnbkcys-tycnn^Ohsereaąa powaesa Krusa±xgo ptm-bnp srwkrtóć żentwory nwzwaanymsaapaut respektowały zasady kkasycystycznych eon in rackKŻL apc wyanog prwfopotoiKam. jedao-» i < ji—nnji iilimnuą urnom: oc ani tych me cdbap^r mi r sposoby opasu: oęowa dram oraz nh iitan u my t irh lni iwnj stosunek rarrtairt do pcasdstawmnągo saun.