Strona4

Wykaz wybranych roślin i zwierząt zagrożonych w Polsce    Tabela 2.22

Kategoria zagrożenia	Zwierzęta	Rośliny naczyniowe
Ex wymarłe	tur tarpan	podejźrzon lancetowaty (nasięźrzałowate) sit torfowy (sitowate) mieczyk drobnokwiatowy (kosaćcowate) czosnek sztywny (liliowate) goździk łysy (goździkowate)
ExP zaginione	skójka perłorodna jesiotr zachodni nur czamoszyi sęp płowy pardwa norka europejska	-
E ginące i zagrożone	niepylak apollo łosoś żółw błotny wąż Eskulapa drop świstak	dyptam jesionolistny (rutowate) fiołek bagienny (fiołkowate) kotewka orzech wodny (kotewkowate) brzoza karłowata (brzozowate) żmijowiec czerwony (szerokolistne)
y narażone na wyginięcie	kozioróg dębosz jelonek rogacz minóg rzeczny głuszec batalion suseł perłowaty	poryblin jeziorny (poryblinowate) widłak Isslera (widłakowate) jałowiec sawina (cyprysowate) sasanka wiosenna (jaskrowate) malina moroszka (różowate) brzoza ojcowska (brzozowate) len włochaty (lnowate) oslnica piaskowa (trawy)
R rzadkie	trzmiel tajgowy modliszka kiełb białopłetwy traszka karpacka żaba dalmatyńska puchacz, wydra wilk, ryś, niedźwiedź	babka górska (babkowate) turzyca skalna (turzycowate) rogownica alpejska (goździkowate) tojad lisi (jaskrowate) narecznica Villara (narecznicowate)
0 wyprowadzone z zagrożenia	gągoł kormoran czarny żubr bóbr europejski	-
I o nieokreślonym statusie	jaszczurka zielona foka szara żołędnica morświn	widliczka szwajcarska (widliczkowate) marsylia czterolistna (marsyliowate) głodek mroźny (krzyżowe) wiechlina szlachetna (trawy)

- z dnia 6 stycznia 1995 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. nr 13, poz. 61 - patrz Aneks, tabl. VIII) oraz ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. nr 11 z 1997 r., poz. 724).

W coraz większym zakresie są wykorzystywane nowoczesne metody ochrony gatunkowej (ochrona czynna i kompleksowa). Służy temu r e -stytucja gatunków^{1 2}, np. żubra, czy też aktywna ochrona bobra, orła, sokoła wędrownego i innych ptaków drapieżnych.

Monitoring gatunków ginących, zagrożonych i rzadkich (tab. 2.22) opiera się na Czerwonych listach i Czerwonych księgach prowadzonych wg zasad przyjętych przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych (IUCN).

Zgodnie ze stosowanym przez Czerwoną księgę¹ IUCN określeniami i symboliką przyjmuje się następujące kategorie zagrożenia gatunków żyjących:

Ex - wymarłe,

ExP - zaginione lub prawdopodobnie zanikłe w Polsce, których obecności nie potwierdzono w ostatnich 4 stuleciach, mimo poszukiwań,

E - gatunki skrajnie zagrożone i ginące,

V - gatunki narażone na wyginięcie,

R - gatunki rzadkie, o ograniczonych zasięgach geograficznych i występujące w małych populacjach,

0    - gatunki ocalone, wyprowadzone z zagrożenia dzięki zabiegom ochronnym,

1    - gatunki o nieokreślonym zagrożeniu.

„Czerwone listy” roślin i zwierząt zawierają tylko wykaz gatunków w poszczególnych grupach systematycznych. Natomiast „Czerwone księgi” roślin i zwierząt zawierają szersze i dokładniejsze opisy każdego gatunku, np. dane o populacji, opis biologiczny gatunku, opis siedliska, mapę występowania, stopień zagrożenia, możliwość ochrony (tab. 2.23).

Stan zagrożenia zwierząt kręgowych w Polsce. Gatunki wymarłe i zagrożone

Grupa systematyczna	Ogółem	Ex	ExP	E	V	R	0	I
Ssaki	32	2	1	4	2	17	2	4
Ptaki	67	-	7	12	15	22	3	8
Gady	3	-	-	2	-	-	-	1
Płazy	2	-	-	-	-	2	-	-
Ryby i krągłouste	11	-	1	1	2	7	-	-
Ogółem	115	2	9	19	19	48	5	13

(wg Polskiej czerwonej księgi zwierząt, 1992)

227

1

   Restytucja gatunku - przywrócenie do stanu pierwotnego gatunku zagrożonego wyginięciem.

2

   Czerwona księga to wydawnictwo ukazujące się od 1966 r., publikowane przez IUCN; zawiera wykaz gatunków zagrożonych (przykładowo: najbardziej zagrożonymi gatunkami na świecie są m.in. wielkie pandy, goryle, czarne nosorożce, słonie afrykańskie, tygrysy syberyjskie). W Polsce odpowiednikami Czerwonej księgi są: Czerwone listy, Polska czerwona księga zwierząt, Polska czerwona księga roślin. Prowadzone są przez Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN w Krakowie.