Wstęp do toksykologii
Wstęp do toksykologii
Dr hab. Przemysław Mikołajczak
Katedra i Zakład Farmakologii
Uniwersytet Medyczny
im. K. Marcinkowskiego
w Poznaniu
 Lech Panasiuk (et al.)  Ostre zatrucia PZWL, Warszawa, 2010
Ernst Mutschler (et al.):  Farmakologia i toksykologia Wrocław,
Wyd. Medyczne Urban &Partner, 2010
Janusz Szajewski  Toksykologia dla nietoksykologów Medycyna
Praktyczna, Kraków, 2008
K. Piotrowski: Podstawy toksykologii: kompendium dla
studentów szkół wy\
szych , Wydawnictwa Naukowo-
Techniczne, Warszawa, 2008
Techniczne, Warszawa, 2008
Andrzej Starek: Toksykologia narzÄ…dowa , PZWL, Warszawa,
2007
Witold Seńczuk (red.)  Toksykologia współczesna , PZWL,
Warszawa 2006
Michael J. Neal:  Farmakologia z zarysie , PZWL, Warszawa,
2005
Działanie toksyczne leków
toksyczność leku oznacza, \
e lek mo\
e spowodować zatrucie
zale\
ne od dawki i sposobu stosowania.
Toksyczne działanie leku mo\
e dotyczyć ka\
dego narzÄ…du lub
układu.
Stosując leki, które wywołują efekty toksyczne w analizie
korzyści leczniczych wynikających z ich stosowania nale\
y
uwzględnić ryzyko wystąpienia tych objawów,
PROBLEMY TERMINOLOGICZNE ORAZ DEFINICJE
Toksykologia jest naukÄ… o objawach niepo\
ądanych działania
substancji (ksenobiotyków) na \
ywe organizmy, ze szczególnym
uwzględnieniem działania tych substancji na ludzi.
Z medycznego punktu widzenia dwa obszary tej nauki sÄ…
Z medycznego punktu widzenia dwa obszary tej nauki sÄ…
specjalnie interesujÄ…ce:
-Toksykologia sądowa, która stanowi powiązanie analitycznej
oraz eksperymentalnej toksykologii i jest skoncentrowana na
aspektach medycznych u\
ywania środków chemicznych
stanowiÄ…cych zagro\
enie dla zdrowia i \
ycia zwierzÄ…t i ludzi.
Zajmuje się ona często badaniami ustalania przyczyn oraz
okoliczności śmierci wynikających z oddziaływania lub
za\
ywania środków chemicznych w ogólnym tego słowa
znaczeniu.
-Kliniczna toksykologia skoncentrowana jest na chorobach,
które są spowodowane przez działanie toksycznych substancji.
Kliniczni toksykolodzy leczą ludzi dotkniętych toksycznym
działaniem leków lub innych substancji chemicznych i zajmują
siÄ™ rozwijaniem nowych technik w celu lepszego
diagnozowania i leczenia wszelkich intoksykacji.
Toksyczność leków jest określana względem dawek stosowanych
jako lecznicze.
Toksyczność innych substancji nie będących lekami jest rozwa\
ana
głównie w aspekcie czasu ekspozycji.
Toksyczność jest stąd określaniem stopnia nara\
enia oraz zasięgu
występowania objawów niepo\
Ä…danych substancji w stosunku do
poziomów występujących klinicznie u pacjentów lub
poziomów występujących klinicznie u pacjentów lub
pojawiających się w środowisku.
Toksyczność jest podobnym parametrem jak tzw. margines
bezpieczeństwa lub index terapeutyczny, które są znane z
farmkologii i odnoszą się do leków.
StÄ…d oszacowanie stopnia ryzyka wystÄ…pienia zmian
toksycznych jest jednym z podstawowych zadań toksykologii
i jest podobne do szacowania przez farmakologów zale\
ności
i jest podobne do szacowania przez farmakologów zale\
ności
dawka - działanie lecznicze.
Ilościowa zale\
ność pomiędzy dawką a liczbą zgonów jest
podstawowÄ… zale\
nością w toksykologii i słu\
y do
wyznaczania tzw. LD50 (dosis lethalis).
Efekty ostrego - jednorazowego oddziaływania substancji
ró\
nią się od ekspozycji przewlekłej
Ekspozycja ostra dotyczy jednorazowego, pojedynczego
oddziaływania na organizm danej substancji..
Chroniczna lub przewlekła jest związana z oddziaływaniem
niewielkich ilości substancji przez dłu\
szy okres czasu
niewielkich ilości substancji przez dłu\
szy okres czasu
często związana z akumulowaniem się tych ilości w
organizmie (toksyczność przewlekła, toksyczność
skumulowana).
Efekty toksyczne leków mogą być sklasyfikowane ze
względu na farmakologiczne efekty, patologiczne oraz na
oddziaływania genetyczne.
Przykłady:
- farmakologiczne działanie: silne działanie depresyjne
na OUN wykazywane przez barbiturany
na OUN wykazywane przez barbiturany
- patologiczne efekty: uszkodzenia wÄ…troby
wywoływane przez acetamionophen (paracetamol)
- genetyczne oddziaływanie: nowotwory wywoływane
przez iperyt azotowy
Toksyczność miejscowa jest efektem działania w miejscu
zetknięcia się substancji z organizmem \
ywym (efekty
działania substancji \
rÄ…cych czy te\
wdychanie
substancji substancji dra\
niÄ…cych).
Toksyczność ogólna wymaga uprzedniej absorpcji i
dystrybucji substancji wykazującej działanie
dystrybucji substancji wykazującej działanie
niepo\
Ä…dane.
Najczęstszymi organami, które nara\
one są na działanie
toksyczne związków chemicznych są:
OUN,
krew,
wÄ…troba,
nerki,
nerki,
płuca.
Mięśnie i kości są najmniej nara\
one.
Większość efektów toksycznego działania leków pojawia się w
dość krótkim od ekspozycji czasie (efekty ostre).
Ale, np. anemia aplastyczna wywoływana przez chloramfenikol
mo\
e pojawiać się wiele tygodni po zaprzestaniu stosowania
leku.
Karcenogenne efekty wielu substancji chemicznych [np.,
policykliczne węglowodory aromatyczne (benzo[a]piren),
aromatyczne aminy (anilina), arszenik (As2O3), ołów
aromatyczne aminy (anilina), arszenik (As2O3), ołów
(czteroetylek ołowiu), substancje alkilujace (iperyt azotowy),
nitrosaminy (dietylonitrosamina), benzen,
polywinylochlorowcowe pochodne] czy związków naturalnych
[np. aflatoksyny (Aspergillus flavus), onkogenne wirusy
(Epstein-Barr)]
zwykle mają długi okres utajenia swego działania i często
dopiero po 15 - 45 latach obserwuje się pojawianie nowotworów
kojarzonych z oddziaływaniem tych substancji.
ZAPOBIEGANIE I POMOC W ZATRUCIACH
Z klinicznego punku widzenia substancje toksyczne mogą być
podzielone na 2 główne grupy:
- te, których działanie toksyczne mo\
e być zmniejszane
lub hamowane przez stosowanie specyficznych związków
(antidota),
(antidota),
- te, dla których takie antidota nie istnieją (działanie
medyczne podczas zatruć wówczas dotyczy tylko
podtrzymywania funkcji \
yciowych)
Leczenie zatruć ostrych musi być właściwe.
Pierwszym zadaniem jest utrzymanie jak ni\
szego stÄ™\
enia
substancji toksycznej w organizmie przez zapobieganie jej
absorpcji i zwiększanie jej eliminacji.
Drugim zadaniem jest zwalczanie farmakologicznych i
toksycznych efektów w miejscu działania substancji
wykazującej działanie toksyczne.
Leczenie zatruć jest związane z 5 aspektami odpowiedniego
postępowania:
postępowania:
1) identyfikacja
2) usunięcie resztek trucizny (zapobieganie absorpcji)
3) podtrzymywanie głównych funkcji \
yciowych
4) zwiększanie wydalania trucizny z organizmu przez
wzmo\
enie np. eliminacji przez nerki lub stosowanie dializy
5) stosowanie odpowiedniej odtrutka (antidotum), gdy
takowa istnieje
METALE CI
śKIE I ICH ANTAGONIŚCI
METALE CI
śKIE
OA
ÓW (Pb) jest najczęściej spotykanym związkiem
wywołującym zatrucia wśród metali cię\
kich.
y
ródło: przemysł, farby, paliwo (czteroetylek
ołowiu).
ołowiu).
Zatrucie ostre::
- ostra kolka brzuszna, zmiany w OUN (u dzieci -
encefalopatia).
- wysoka śmiertelność
- leczenie - odpowiednie stosowanie leków
chelatujÄ…cych
Chroniczne zatrucie ołowiem (ołowica)
- obecnie znacznie częściej j ni\
forma ostra
objawy:
-neuropatie obwodowe (charakterystyczne opadanie ręki),
anoreksja, anemia, dr\
enia, utrata wagi, bóle brzucha.
- uszkodzenia szpiku, wÄ…troby, OUN, nerek, systemu
rozrodczego
Leczenie:
- terapia odp. chelatami ((CaNa2EDTA, dimercaprol lub
penicylamina.
penicylamina.
Prophylaxis:
dieta wysokowapniowa
Organiczne zw. ołowiu:
głównie - czteroetylek ołowiu
wchłanianie - płuca i skóra
objawy :OUN - halucynacje, bóle głowy, drgawki,
śpiączka
Leczenie: chelaty, kontrola drgawek
RT
Ć (Hg) - niegdyś związana z u\
ywaniem leków poch.
rtęciowego np. diuretyków (mersalyl) lub antyseptyków
(merbromin, thiomersal) - obecnie nieu\
ywane
Zatrucie ostre:
- zwykle przez inhalacje (sublimacja).
objawy:
bóle w klatce piersiowej, skrócenie oddechu, nudności,
wymioty, uszkodzenie nerek, uszkodzenie OUN, Leczenie:
chelaty - dimercaprol.
Chroniczne zatrucie rtęcią:
a) nieorganiczne
- uszkodzenie dziąseł i zębów (rąbek rtęciowy), biegunki,
zmiany neurologiczne, zmiany w zachowaniu. Epitet "Mad as
a hatter" (z"Alice in Wonderland"), ze względu na symptomy
ludzi pracujących w przemyśle kapeluszniczym = erethism.
Leczenie: chelaty - penicyllamina lub dimercaprol.
b) organiczne -
rozpoznane pierwszy raz z epidemiÄ… o objawach
neurologicznych wioska Minamata (Japonia) jako rezultat
konsumpocji ryb o du\
ym stÄ™\
eniu metylortęci
(zanieczyszczenie wody morskim przez przemysł zw.
poliwinylowe)
leczenie: chelaty bez specjalnych wyników .
ARSEN: szeroko u\
ywany w przemyśle (np. zw. arsenu -
herbicydy i pestycydy) i obecny w środowisku; jony
trójwartościowe bardziej toksyczne od pięciowartościowych,
Ostre zatrucie:
- ostre bóle brzucha , wymioty,  ry\
owate stolce , odwodnienie,
Leczenie: elektrolity, nawadnianie,
chelaty- demercaprol.
Przewlekłe zatrucie arsenem:
Przewlekłe zatrucie arsenem:
- zmiany skórne, utrata włosów, zahamowanie aktywności szpiku,
nudności,
Leczenie:chelaty - dimercapol
Arsenowodór(AsH3): mo\
e wywoływać charakterystyczne
niespotykane gdzie indziej objawy masywnej hemolizy, równie\

uszkodzenia nerek.
Leczenie: objawowe.
ZA
OTO - u\
ywane jako lek w leczeniu niektórych chorób
reumatycznych
Objawy toksyczne:
owrzodzenia błon śluzowych, skaza krwotoczna,
trombocytopenia
rzadziej encefalopatie, neuropatie, zmiany wÄ…trobowe
Leczenie:chelaty - dimercaprol i penicylamina
TAL - spo\
ycie trucizn przeciwko robactwu i szczurom Ostre
TAL - spo\
ycie trucizn przeciwko robactwu i szczurom Ostre
zatrucie:
objawy ze strony przewodu pokarmowego, zahamowanie
motoryczne, hamowanie ośrodka oddechowego
Zatrucie przewlekłe: łysienie, rumień
Leczenie: objawowe
PESTYCYDY
Pestycydy są związkami chemicznymi, które są stosowane do
zniszczenia jednej lub wielu form \
ycia stanowiÄ…cych
utrudnienie (plagę) dla działalności człowieka.
Związki te określane są najogólniej mianem:
insektycydów (jako chemikaliów zwalczających insekty),
rodentycydów (związki przeciwko gryzoniom),
rodentycydów (związki przeciwko gryzoniom),
fumigantów (chemikalia stosowane do dezynfekcji gazowej),
herbicydów (związki zwalczające chwasty)
fungicydów (pestycydy stosowane do zwalczania grzybów).
Śmiertelność związana z zatruciami pestycydami, aczkolwiek
zmniejszajÄ…ca siÄ™ coraz bardziej, stanowi jednak problem
toksykologiczny ciÄ…gle aktualny.
INSEKTYCYDY
Podstawowe 3 główne klasy insektycydów to :
- chlorowane węglowodory
- chlorowane węglowodory
- inhibitory acetylocholinoesterazy
- związki pochodzenia roślinnego
CHLOROWANE W
GLOWODORY
były szczególnie szeroko stosowane w pierwszych dwóch dekadach
po II wojnie światowej.
Jednym z najczęściej stosowanych związków były stosowane:
chlorofenotan (DDT), heksachlorocykloheksan (lindan), chlordan,
dieldrin.
Mają one bardzo niską rozpuszczalność w wodzie, będąc związkami
wysoce lipofilnymi.
wysoce lipofilnymi.
Dobrze się wchłaniają z przewodu pokarmowego i bezpośrednio
przez skórę.
Mogą się kumulować w tkance tłuszczowej, stąd więc stanowić
mogą problem związany z pojawianiem się objawów póz
nych
(toksyczność przewlekła).
Ostra toksyczność tych substancji związana jest przede
wszystkim z ich oddziaływaniem na OUN.
DDT stymuluje OUN przez wydłu\
anie potencjałów
pobudzenia.
Objawy:
pobudzenie psychoruchowe, nerwowość, zaburzenia
pobudzenie psychoruchowe, nerwowość, zaburzenia
postrzegania, dr\
enia i drgawki.
Leczenie - objawowe.
Zatrucia takie na szczęście występują obecnie rzadko.
Chroniczna ekspozycja prowadzi do mo\
liwości
występowania nowotworów u ssaków.
ZWI
ZKI FOSFOROORGANICZNE
(inhibitory acetylocholinoesterazy)
maja te zaletÄ™, i\
nie posiadają raczej właściwości kancerogennych,
ale wywołują znacznie bardziej powa\
ne objawy zatruć ostrych u
ludzi.
Przyklady: parathion, paraoxon, malathion, systox, mifapox
Produkują ogólnie znane objawy stymulacji nikotynowej i
muskarynowej:
silne zwÄ™\
enie z
renic, pocenie się, ślinienie, skurcz mięśni gładkich
silne zwÄ™\
enie z
renic, pocenie się, ślinienie, skurcz mięśni gładkich
oskrzeli, wymioty i biegunki, dr\
enia mięśniowe, osłabienie, parali\
.
Najczęstszą przyczyna zgonów jest pora\
enie ośrodka oddechowego.
Leczenie:
Atropina jest u\
ywana w du\
ych dawkach w celu zahamowania
objawów muskarynowych, pralidoksym lub obidoksym (oksykamy) są
u\
ywane do odwracania  blokowania centrów aktywnych
acetylocholinoesterazy (hydrolazy acetylocholinowej) - tzw.
reaktywatory. Wspomaganie oddychania jest zwykle konieczne.
INSEKTYCYDY POCHODZENIA ROÅšLINNEGO
np. takie alkaloidy jak:
nikotyna, rotenon czy pyretrum.
Ostre zatrucie nikotynÄ… daje efekty zwiÄ…zane z:
" pobudzeniem, a następnie zahamowaniem
przewodnictwa zwojowego - m.in. tachykardia, wzrost
ciśnienia tętniczego, skurcze jelit,
" pobudzeniem przewodnictwa w OUN (pobudzenie
" pobudzeniem przewodnictwa w OUN (pobudzenie
psychiczne, potem dr\
enia i drgawki - silnie dawko
zale\
ne),
" pobudzeniem przewodnictwa w tzw. płytce nerwowo-
motorycznej,
" pora\
eniem ośrodka oddechowego (du\
e dawki).
Leczenie: głównie objawowe.
Chroniczne zatrucie - nikotynizm
Rotenon jest środkiem o silnym miejscowym działaniu
dra\
niącym, szczególnie po przedostaniu się do oka.
Leczenie: objawowe.
Pyretrum mo\
e wywoływać pobudzenie OUN oraz nerwów
obwodowych dając w końcowym efekcie - drgawki.
Leczenie: objawowe, środki przeciwdrgawkowe w razie
Leczenie: objawowe, środki przeciwdrgawkowe w razie
konieczności.
HERBICYDY
Produkcja oraz u\
ycie chemikaliów do zwalczania szkodliwych
chwastów stwarza równie\
problem toksykologiczny.
Herbicydy, są największą grupą obecnie stosowanych
pestycydów oraz jednocześnie stanowią (z ekonomicznego
punktu widzenia) bardzo  dochodową grupę związków.
Chocia\
większość związków stosowanych jako herbicydy jest
mniej toksyczna od insektycydów, istnieją wśród nich tak\
e
związki bardzo toksyczne, wywołujące silne niepo\
Ä…dane efekty
u ludzi.
Przykłady
Kwasy Fenoksyoctowe:
" kwas 2,4-dichlorofenoksyoctowy (2,4-D),
" kwas 2,4,5-trichlorofenoksyoctowy (2,4,5-T)
sÄ… najwa\
niejszymi przykładami związków z tej grupy.
Pacjenci po przypadkowym spo\
yciu roślin spryskanych tymi
środkami mogą wykazywać następujące objawy:
sztywność, objawy quasi-tę\
cowe, parali\
, ataksja (bezład
ruchowy), śpiączka, migotanie komór.
ruchowy), śpiączka, migotanie komór.
Działanie miejscowe : dermatitis
Te herbicydy są bardzo dobrze adsorbowane na węglu aktywnym
(warunek - odpowiednio wczesne rozpoznanie)
Zapalenie skóry, trądzik obserwowane po kontakcie z tymi
związkami są, jak się wydaje, głównie spowodowane obecnością w
nich w niewielkich ilościach tetrachlorodioksyny jako substancji
będącej technologicznym zanieczyszczeniem.
Tetrachlorodioksyna - (2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioksyna
(TCDD, dioksyna)
jest bardzo silnym induktorem hydroksylazy węglowodorowej
(AHH), która jest jedną z odmian mikrosomalnej
monooksygenazy zwiÄ…zanej z cytochromem P-450.
Ostra toksyczność tego związku jest zwykle tak\
e kojarzona z
póz
niejszymi zmianami takimi jak:
- efekty teratogenne (szczególnie obserwowane w populacji
- efekty teratogenne (szczególnie obserwowane w populacji
niedaleko Seveso we WÅ‚oszech po wybuchu w fabryce
Givaudan, w wyniku którego przedostała się do środowiska
znaczna ilość dioksyn),
- porfiria,
- hipercholesterolemia,
- zaburzenia psychiczne,
- chlorakne (zmiany zapalne skóry wywołane działaniem
związków zawierających chlor)
Bipiryidyliowe substancje:
Toksyczność parakwatu najprawdopodobniej związana jest z
tworzeniem się rodników nadtlenkowych, które powodują
peroksydację błon komórkowych.
Śmiertelność bardzo wysoka.
Brak specyficznego antidotum.
Leczenie: objawowe z pukaniem \
ołądka oraz dializą, co jednak\
e
daje efekty tylko w 50 % przypadków.
Parakwat jest najbardziej znanym zwiÄ…zkiem z tej grupy
Parakwat jest najbardziej znanym zwiÄ…zkiem z tej grupy
z toksykologicznego punktu widzenia. Spo\
ywany przypadkowo lub
w celach samobójczych lub tez wdychany daje następujące objawy:
- poczÄ…tkowo efekty podra\
nienia miejscowego z krwawymi
wymiotami i krwawym stolcem,
- w ciągu kilku dni rozwijające się objawy zapalenie płuc z
postępującym ich zwłóknieniem związanym z osadzaniem się
parakwatu w pneumatocytach.
Ponadto rozwijajÄ…ce siÄ™ z czasem uszkodzenie nerek, a\
do
zupełnego zahamowania ich funkcji.
FUMIGANTY
Fumiganty sÄ… u\
ywane głównie do zwalczania insektów i
gryzoni. .
Cyjanki i bromek metylu są stosunkowo często stosowane i
ich obecność w środowisku stanowi du\
e potencjalne
zagro\
enie dla zdrowia i \
ycia ludzkiego.
Naturalne z
ródła cyjanków (zwłaszcza glikozydy cjanidowe
(np. amygdalina) sÄ… zawarte naturalne w pestkach moreli,
brzoskwiń i gorzkich migdałów.
Cyjanki hamują oddychanie komórkowe przez inaktywację
oksydazy cytochromu.
Objawy toksyczne mogą się pojawić ju\
po sekundach od
rozpoczęcia wdychania HCN (dawka śmiertelna w powietrzu
0.12 mg/dm3 ) lub dla soli cyjanków (dawka śmiertelna 0,1 g):
ból głowy, zawrót głowy, duszność, omdlenie, drgawki i
zaburzenia oddychania.
Leczenie musi być szybkie, poniewa\
śmierć następuje ju\

po kilku minutach od za\
ycia śmiertelnej dawki.
Najpierw płukanie \
ołądka w celu usunięcia niezaabsorbowanej
jeszcze ilości cyjanku( nie stosować węgla aktywnego).
W dalszej kolejność postępowania jest trójstopniowe:
1) nale\
y podać do wdychania azotyn amylu,
2) wstrzyknąć roztwór azotynu sodu.
Oba związki tworzą methemoglobinę, do której cyjanki mają
większe powinowactwo do łączenia się ni\
do Å‚Ä…czenia siÄ™ z
większe powinowactwo do łączenia się ni\
do Å‚Ä…czenia siÄ™ z
oksydazÄ… cytochromu,
3) podać do\
ylnie tiosiarczan sodowy.
Tiosiarczan sodu przekształcenie cyjanków w rodanki
(CN
SCN), znacznie mniej toksyczne związki, które szybko są


eliminowane z ustroju przez nerki.
Ponadto nale\
y stosować sztuczne oddychanie wraz z podawanie
100% tlenu.
SUBSTANCJE ZANIECZYSZCZAJ
CE ATMOSFER

Zanieczyszczenie powietrza w 98% tworzy 5 związków:
tlenek węgla - 52%,
tlenki siarki - 18%,
węglowodory - 12%,
zanieczyszczenia pyłowe - 10%,
tlenki azotu - 6%.
Tlenek węgla, węglowodory aromatyczne oraz tlenki azotu
stanowiÄ… tzw. oksydacyjny typ zanieczyszczenia powietrza
(z
ródło - głównie energetyka zwłaszcza starego typu oraz
motoryzacja).
Zanieczyszczenia pyłowe (krzem, azbest, beryl, węgiel) oraz
tlenki siarki (kwaśne deszcze) tworzą tzw. redukcyjny typ
zanieczyszczenia powietrza (z
ródło- głownie energetyka oraz
zanieczyszczenia powietrza (z
ródło- głownie energetyka oraz
przemysł cię\
ki).
Zanieczyszczenia pyłowe - zwłaszcza pyły o wielkości poni\
ej
2 µ sÄ… niebezpieczne z uwagi na utrudnione usuwanie ich na
µm
µ
µ
drodze odkrztuszania i wentylacji z dróg oddechowych.
Tlenek węgla CO - jest bezbarwnym, bezzapachowym
gazem, który ma szczególnie du\
e powinowactwo do
hemoglobiny.
Jego powinowactwo bowiem do hemoglobiny jest 200 razy
większe w porównaniu do tlenu.
Toksyczność: CO wywołuje hipoksję.
Objawy:
zale\
ą od dawki CO i ilości powstałej karboksyhemoglobiny
(COHb) i mogą być następujące:
ból głowy połączony ze stanem dezorientacji (konfuzja), utrata
ostrości widzenia, osłabienie, zawroty głowy, mdłości , wymioty,
utrata świadomości (przy poziomie przekraczającym 40% COHb),
drgawki, depresja oddechowa.
Gdy osobnik zostaje wystawiony nagle na działanie wysokich
Gdy osobnik zostaje wystawiony nagle na działanie wysokich
stÄ™\
eń CO, utrata świadomości mo\
e zajść nagle, bez \
adnych
innych symptomów ostrzegawczych.
Pacjenci, którzy byli nieprzytomnie przez okres dłu\
szy ni\
21
godzin od nara\
enia na działanie wysokich stę\
eń CO, mogą
utracić większość z odruchów neurologicznych (skóra wówczas
zwykle zaró\
owiona z uwagi na silnie czerwony kolor COHb).
Leczenie:
szybkie usunięcia osobnika z pomieszczenia w którym
nastąpiło zatrucie (uwaga na niebezpieczeństwo ze
strony CO dla osób stanowiących personel ratowniczy -
w większości musi to być stra\
po\
arna - maski
przeciwgazowe).
Podawanie tlenu o podwy\
szonym ciśnieniu
(hiperbaryczne) przyspiesza szybkość wydalania CO
(hiperbaryczne) przyspiesza szybkość wydalania CO
ustroju (to postępowanie jest szczególnie istotne u
pacjentów nieprzytomnych).
Węglowodory:
Rozpuszczalniki często u\
ywane w przemyśle oraz do
czyszczenia odzie\
y (tzw. pralnie chemiczne) są głównym
z
ródłem tych związków obecnych w środowisku (np.
benzen, toluen, trichloretylen - TRI).
Czterochlorek węgla CCl4:
objawy:
podra\
nienie oczu, nosa i gardła, mdłości, wymioty, wra\
enie
 ciÄ™\
kiej głowy, zawroty głowy, ból głowy i arytmia.
Wchłonięcie większej ilości tego rozpuszczalnika mo\
e
prowadzić do wystąpienia:
stuporu, drgawek, śpiączki i zgonu.
Zatrucia przewlekłe:
hepatotoksyczność (powstawanie wolnych rodników
hepatotoksyczność (powstawanie wolnych rodników
trichlorometylowych jako produktu metabolizmu),
nefrotoksyczność.
Leczenie: bardzo utrudnione z uwagi na bardzo ciÄ™\
kie objawy
uszkodzenia funkcjonowania wÄ…troby, przy towarzyszÄ…cym
uszkodzeniu nerek (oliguria, anuria) będące bardzo często
przyczyną zgonów.
Trichloroetylen i chloroform dajÄ… praktycznie takie same objawy
zatrucia ostrego i przewlekłego jak czterochlorek węgla.
Benzen - głównymi przejawami zatrucia ostrego (tak po
wchłonięciu trucizny drogą wziewną lub przez układ pokarmowy)
to oddziaływanie na OUN.
Objawy:
zawroty głowy, uczucie osłabienia, euforia, ból głowy, mdłości,
wymioty.
Symptomy te mogą się nasilać dając następujące efekty:
Symptomy te mogą się nasilać dając następujące efekty:
zaburzenia widzenia, dr\
enia i drgawki, przyspieszony oddech,
niemiarowość pochodzenia komorowego, śpiączka.
Zatrucia chroniczne
Zatrucie przewlekłe benzenem (zwykle droga wziewna):
główne objawy:
anemia aplastyczna, trombocytopenia, leukopenia. Komórki szpiku
kostnego są szczególnie wra\
liwe na benzen we wczesnej fazie ich
rozwoju (szczególne zaś na metabolity benzenu: fenol, pirokatechina,
hydrochinon), co prowadzi do stopniowego osłabienia ustroju
będącego skutkiem zaburzeń związanych z uszkodzeniem elementów
morfotycznych krwi i zaburzeniem ich funkcji.
Leczenie : objawowe, przede wszystkim przeciwdziałanie skutkom
działania depresyjnego benzenu na OUN
działania depresyjnego benzenu na OUN
Toluen jest równie\
związkiem działającym depresyjnie na |OUN,
niewielkie stÄ™\
enia zawarte w powietrzu mogą dawać objawy
zmęczenia, uczucia osłabienia, stan dezorientacji, zaburzenia
koordynacji, rozszerzenie z
renic.
Leczenie: objawowe
W przeciwieństwie do benzenu w zatruciach przewlekłych nie
spotyka się zmian ze strony układu krwiotwórczego.
INNE ALKOHOLE
Metanol jest często spo\
ywany przypadkowo szczególnie
przez alkoholików.
Objawy:
zaburzenia widzenia, bóle brzucha, przyspieszenie oddechu,
uczucie osłabienia, nudności, wymioty, sinica śpiączka,
zapaść (pora\
enie ośrodka oddechowego)
zapaść (pora\
enie ośrodka oddechowego)
Metanol jest metabolizowany do formaldehydu, który daje
(po przekształceniu w kwas mrówkowy) objawy:
-ciÄ™\
kiej kwasicy,
-powoduje zmiany zwyrodnieniowe w nerwie wzrokowym,
-ślepotę.
Tworzenie tego toksycznego metabolitu mo\
e być osłabione przez
podawania odpowiedniej dawki etanolu (0.6 g/kg i.v.), który w
tym przypadku kompetycyjnie konkuruje z metanolem o dostęp
do dehydrogenazy alkoholowej (100-razy większe
powinowactwo) i w ten sposób hamuje metabolizm metanolu.
W niektórych krajach stosuje sie 4-metylprazol (fomepizol,antizol),
który podobnie jak etanol blokuje metabolizm metanolu poprzez
blokowanie kompetycyjne dehydrogenazy alkoholowej.
blokowanie kompetycyjne dehydrogenazy alkoholowej.
Hemodializa mo\
e być stosowane u pacjentów z kwasicą po
uprzednim podaniu etanolu. Dializa ta pomaga usunąć metanol z
ustroju i wyrównywać kwasicę (szczególnie gdy pacjent oporny
na podawanie wodorowęglanu sodu).
Metanol mo\
e te\
dawać objawy zaburzeń neurologicznych,
szczególnie zaburzeń psychomotorycznych.
Leczenie polega na podawaniu ewentualne lewodopy.
Glikol etylenowy [związek często dodawany jako środek
przeciwko zamarzaniu płynu do chłodzenia niektórych
silników samochodowych]:
stosunkowo bywa często omyłkowo spo\
ywany przez
alkoholików,
alkoholików,
czasem zdarzajÄ… siÄ™ zatrucia droga wziewnÄ… lub przez
skórę wśród pracowników przemysłu poligraficznego,
czy te\
przemysłu związanego z wytwarzaniem środków
wybuchowych.
Tak jak etanol działa depresyjne na OUN, a przyjęty w
większych ilościach daje cię\
kie objawy narkotyczne prowadzÄ…c
do śpiączki i śmierci.
W niektórych krajach stosuje sie 4-metylprazol (fomepizol,antizol),
który podobnie jak etanol blokuje metabolizm metanolu poprzez
blokowanie kompetycyjne dehydrogenazy alkoholowej.
Ponadto na skutek metabolizmu do kwasu szczawiowego
mo\
e dojść cię\
kiego uszkodzenia nerek (obecność kryształów
kwasu szczawiowego w moczu ma znaczenie diagnostyczne w
rozpoznawaniu zatruć tym związkiem).
Ponadto kwas glikolowy oraz ewentualnie mlekowy maja być
odpowiedzialne za powstawanie kwasicy metabolicznej.
Leczenie: podobne do leczenia zatrucia metanolem.
Etanol jest u\
ywany jako kompetytywny substrat dla
dehydrogenazy alkoholowej w celu obni\
enia szybkości
tworzenia toksycznych metabolitów.
Hemodializa pomaga usunąć niezmetabolizowany glikol
etylenowy i wspomaga wyrównanie kwasicy (po uprzednim
podaniu wodorowęglanu sodu).
podaniu wodorowęglanu sodu).
Ponadto stosowane jest podawanie parenteralnych postaci soli
wapnia (np. glukonian wapniowy) w celu uzupełniania tych\
e
wychwytywanych przez kwas szczawiowy.
Zatrucia przewlekłe: encefalopatie, uszkodzenia szpiku.
ATROPINA
Atropina, skopolamina i syntetyczne pochodne (adifenina,
biperiden, oksybutynina, oksyfenonium, triheksyfenidyl,
tropikamid)
Leki o ró\
norodnym zastosowaniu związanym z wpływem na
układ parasympatyczny.
ZwiÄ…zki te pora\
ają układ przywspółczulny, blokując wiązanie
ZwiÄ…zki te pora\
ają układ przywspółczulny, blokując wiązanie
siÄ™ receptorami muskarynowymi acetylocholiny, uwalnianej z
zakończeń nerwowych (cholinolityki).
Zatrucia ostre (dawka śmiertelna atropiny u dzieci ju\
od
10 mg, u dorosłych ok. 1 g, syntetyczne poch. 10-100
mg/kg).
Objawy (dot. głównie atropiny):
a) w dawkach leczniczych: rozszerzenie z
renic, niewyraz
ne
widzenie, zwiększenie ciśnienia śródgałkowego, tachycardia
(blokowanie nerwu błędnego na węzeł zatokowo-
przedsionkowy i układ przewodzący)
b) w dawkach toksycznych (5-10 mg i więcej): suchość i
zaczerwienienie skóry, suchość w jamie ustnej, zaburzenia
orientacji, halucynacje, zachowanie agresywne, majaczenie,
przyspieszenie tętna i oddechu, zatrzymanie moczu,
sztywność mięśni, gorączka, drgawki, śpiączka.
Leczenie zatrucia ostrego atropinÄ…:
Postępowanie swoiste:
podawanie pirydostygminy(wskazana kontrola EKG).
Leczenie objawowe:
np.
zwalczanie pobudzenia psychoruchowego i halucynacji 
haloperidol,
haloperidol,
zwalczanie zaburzeń rytmu serca - propranolol,
postępowanie przeciwdrgawkowe  diazepam, nawadnianie
+ odp. gospodarka elektrolitowa.
Zatrucia przewlekłe: odstawić leki - postępowanie w
zale\
ności od objawów jak w zatruciu ostrym.
SALICYLANY
Kwas acetylosalicylowy, kwas salicylowy, salicylan choliny,
salicylan metylu, salicylamid.
Leki stosowane ze względu na działanie przeciwbólowe,
przeciwzapalne, przeciwgorÄ…czkowe oraz antyagregacyjne.
Mechanizm działania: głównie poprzez hamowanie
aktywności cyklooksygenazy (COX1 i COX2).
aktywności cyklooksygenazy (COX1 i COX2).
Zasadniczymi objawami zatrucia salicylanami jest
pobudzenie oddechu (encefalopatia salicylanowa) i
zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej.
U dzieci zespół Reye a (uszkodzenie wątroby z
towarzyszÄ…cÄ… encefalopatiÄ…).
Zatrucia ostre salicylanami (dawka śmiertelna 0.2-0.5 g/kg
odpowiada poziomowi powy\
ej 120 mg/100 ml surowicy):
piekący ból w jamie ustnej, gardle, pobudzenie oddechu,
zapaść, wymioty, szum w uszach, utrata słuchu, zawroty
głowy, senność, majaczenia, gorączka, wzmo\
ona potliwość,
odwodnienie, zaburzenie koordynacji, niepokój, śpiączka,
drgawki, sinica, oliguria, obrzęk płuc, niewydolność
oddechowa.
CiÄ™\
kie reakcje alergiczne u pacjentów z astmą salicylanową
 charakteryzujÄ…ce siÄ™ wyciekiem z nosa, skurczem oskrzeli i
zapaścią obserwuje się ju\
po dawkach 0.3-1.0 g.
Leczenie zatruć salicylanami:
w ciÄ™\
kim zatruciu 
nawadnianie przez stosowanie 5% glukozy z dodatkiem 75 mmol/l
wodorowęglanu sodowego,
uzupełnianie potasu,
przy utrzymującej się śpiączce (mimo spadku stę\
enia salicylanów
we krwi) istnieje konieczność zwalczania obrzęku mózgu
(mannitol, hydrokortyzon).
Przyspieszanie eliminacji salicylanów przez podawanie
wodorowęglanu sodowego jest związane z alkalizacją moczu i tym
samym zmniejszeniem reasorpcji kwasowej formy salicylanów.
W zapaleniu płuc nale\
y wdro\
yć odpowiednią chemioterapię
(antybiogram).
Gdy czynność nerek upośledzona - nale\
y zastosować hemodializę.
W silnych zaburzenia czasu krwawienia podawać witaminę K.
Nie stosować \
adnych środków hamujących czynność OUN
(barbiturany, benzdiazepiny, opioidy).
Zatrucia przewlekłe salicylanami:
szum w uszach, krwawienia (szczególnie z \
ołądka), wrzód
\
ołądka, spadek masy ciała, uszkodzenia wątroby,
wysypki skórne.
Postępowanie:
odstawienie leków, leczenie objawowe.
odstawienie leków, leczenie objawowe.
PARACETAMOL
(Acenol, APAP, Cordipar, Efferalgan,
Panadol, Tazamol)
Lek przeciwbólowy, pozbawiony praktycznie działania
przeciwzapalnego.
Zatrucia ostre: (u pacjentów po za\
yciu dawki powy\
ej 10 g (140
mg/kg)).
W dawkach toksycznych mo\
e uszkadzać wątrobę, nerki, serce
oraz OUN. Uszkodzenie wÄ…troby na skutek metabolizmu do
toksycznych metabolitów (epoksydów np. N-acetylo-benzochinonu)
toksycznych metabolitów (epoksydów np. N-acetylo-benzochinonu)
gdy dojdzie do wyczerpania czynnika detoksykującego, którym
jest glutation.
Objawy:
Nudności, wymioty, senność, zaburzenia świadomości,
niewydolność wątroby i nerek. Zgony z powodu martwicy wątroby
notowano 2 tygodnie po zatruciu.
Postępowanie swoiste zatrucia paracetamolem:
podawanie N-acetylocysteiny:
najpierw 140 mg 20% roztworu/kg masy ciała (dawka
nasycająca), póz
niej 70 mg/kg co 4 h przez 3 dni.
Zatrucia przewlekłe: praktycznie nieznane.
POCHODNE PIRAZOLONU
Aminofenazon, fenazon, fenylobutazon, metamizol,
propyfenazon.
Leki przeciwbólowe w leczeniu schorzeń reumatycznych i
innych reakcji bólowych.
Obarczone stosunkowo du\
ymi objawami ubocznymi
(zwłaszcza fenazon i aminofenazon).
(zwłaszcza fenazon i aminofenazon).
Zatrucia ostre (doustne lub doodbytnicze  dawka śmiertelna
ok. 5-30 g) :
Objawy ostrego zatrucia:
Zawroty głowy, zaburzenia psychiczne, sinica, nudności,
wymioty, ból w nadbrzuszu, szum w uszach, osłabienie słuchu,
śpiączka i drgawki z nitkowatym tętnem.
Zatrucia przewlekłe aminofenazonem :
Ból w nadbrzuszu, wymioty, brak łaknienia, obrzeki, pokrzywka,
sinica.
U ok. 1% pacjentów - leukopenia, niedokrwistość aplastyczna lub
agranulocytoza, uszkodzenie wÄ…troby z \
ółtaczką, złuszczające
zapalenie skóry, nad\
erki \
ołądka lub dwunastnicy z perforacją.
Martwica nadnerczy.
Obserwowano ostrą niewydolność nerek po pojedynczej dawce
fenazonu (stąd obecnie głównie do stosowania zewnętrznego -
krople do uszu)
Zgony spowodowane przez agranulocytozÄ™ obserwowano nawet po
dawkach 1 g. Opisano co najmniej 300 zgonów po aminofenazonie.
Metabolity aminofenazonu - poch. nitrozaminy sÄ… uwa\
ane za
substancje kancerogenne.
Leczenie zatrucia aminofenazonem :
W zatruciu ostrym - w znacznej sinicy podawać błękit
metylenowy - 0.1 ml/kg roztworu 1%, i.v. (zwalczanie
methemoglobinemii  redukcja Fe3+ do Fe2+ ), ewentualne
kwas askorbowy (wit. C) 1 g, i.v.,
Postępowanie przeciwdrgawkowe (np. diazepam 2-10 mg i.v.
z prędkością 1 mg/min). Zwalczanie oligurii.
z prędkością 1 mg/min). Zwalczanie oligurii.
W zatruciu przewlekłym  leczenie agranulocytozy
(antybiotykoterapia, przetaczanie krwi), leczenie
uszkodzenia wątroby (dieta małosolna, wysokobiałkowa,
wysokowęglowodanowa, z małą zawartością tłuszczów,
nawadnianie - odp. elektrolity, podawanie witaminy K).
OPIOIDY
Morfina, kodeina, buprenorfina, fentanyl, metadon, petydyna,
pentazocyna, sufentanil
Narkotyczne leki przeciwbólowe stosowane w cię\
kich stanach
bólowych.
Mechanizm działania: działają poprzez wpływ na receptory
opioidowe: µ ´ º.
opioidowe: µ, ´, º
µ, ´, º.
µ ´ º
µ ´ º
µ ´ º
µ ´ º
µ ´ º
WywierajÄ… tak\
e działanie przeciwkaszlowe oraz zapierające.
Podstawowe objawy zatrucia:
hamowanie czynności oddechowej i śpiączka
Zatrucie ostre opioidami
(dawka śmiertelna dla morfiny  100-200 mg):
szpilkowate z
renice, zwolnienie i spłycenie oddechu, sinica,
słabo napięte tętno, skurcz mięśni gładkich \
ołądka, jelit i dróg
\
ółciowych, czasem obrzęk płuc, skurcze mięsni poprzecznie
prÄ…\
kowanych, drgawki (kodeina, petydyna), spadek ciśnienia
krwi a\
do rozwoju wstrzÄ…su.
krwi a\
do rozwoju wstrzÄ…su.
Zgon z powodu niewydolności oddechowej.
Leczenie swoiste zatruć opioidami:
Podawanie naloksonu (0.1 mg/kg, i.v.), powtarzajÄ…c co 2-3
min a\
do powrotu oddechu i pojawienia siÄ™ reakcji na
bodz
ce.
Nalokson mo\
e nasilać drgawki spowodowane przez
petydynÄ™.
Postępowanie ogólne:
Postępowanie ogólne:
Sztuczne oddychanie, podtrzymywanie temperatury ciała,
nawadnianie chorego, postępowanie antywstrząsowe.
Zatrucie przewlekłe  uzale\
nienie.
Leczenie długotrwałe petydyną nie jest wskazane ze względu
na działanie neurotoksyczne metabolitu  norpetydyny
(pobudzenie, drgawki).
GLIKOZYDY NASERCOWE
Digoksyna, proscylarydyna
Leki stosowane w leczeniu niewydolności serca z małą
objętością wyrzutową.
Mechanizm działania:
hamowanie ATP-azy aktywowanej przez Na+ i K+, co
prowadzi do zwiększania poziomu wewnątrzkomórkowego
Ca2+, powodujÄ…c wzrost natÄ™\
enia dokomórkowego prądu
Ca2+, powodujÄ…c wzrost natÄ™\
enia dokomórkowego prądu
wapniowego w czasie trwania potencjału czynnościowego.
Działają:
dodatnio ino-, tono- i batmotropowo
ujemnie chrono- i dromotropowo.
Zatrucia ostre (dla digoksyny dawka śmiertelna 3-5 mg):
Objawy:
Ból głowy, nudności, wymioty, zaburzenia widzenia barwnego,
utrata ostrości wzroku, majaczenie, zwolnione lub
nieregularne tętno, spadek ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu
serca. Zgon, spowodowany migotaniem komór.
Leczenie swoiste zatrucia glikozydami nasercowymi:
W zaburzeniach rytmu w przebiegu hipokalemii  (z normalnÄ…
W zaburzeniach rytmu w przebiegu hipokalemii  (z normalnÄ…
czynnością nerek) podawanie
co godzinÄ™ 20 mmol KCl w 5% glukozie powoli, i.v. z
prędkością do 0.4 mmol/min.
Nie stosować KCl w całkowitym ponaparstnicowym bloku
serca.
W zaburzeniach rytmu przedsionkowego i komorowego nie
reagujÄ…cych na potas - podawanie fenytoiny 0.5 mg/kg, i.v. co
1-2 h lub lidokainy (1 mg/kg, i.v. w ciągu 5 min, a następnie 15-
50 µg/kg/min).
µ
µ
µ
W bloku ponaparstnicowym nale\
y stosować atropinę
(0.01 mg/kg, i.v.), w celu przyspieszenia czynności serca.
Podawanie kolestyraminy hamuje dalsze wchłanianie
glikozydów.
Stosowanie swoistych przeciwciał przeciw digoksynie 
FAB (leczenie tylko u pacjentów z zachowaną czynnością
nerek).
Nie zaleca siÄ™ stosowania propranolou, chinidyny i
prokainamidu.
Zatrucia przewlekłe (związane ze zdolnością do
kumulownia siÄ™ digoksyny  b. du\
a objętość dystrybucji):
wymioty, niemiarowe tętno i narastanie objawów tak jak w
zatruciu ostrym  zwykle sygnałem do odstawienia.
Toksyczność zwiększona przy niedoborze jonów potasu.
TRÓJPIERŚCIENIOWE LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
Amitryptylina, imipramina, dezipramina, doksepina,
nortryptylina stosowane jako klasyczne leki przeciwdepresyjne.
Mechanizm działania: nasilenie hamowania wychwytu zwrotnego
amin biogennych (gł. noradrenaliny i serotoniny).
Podstawowe objawy zatrucia to pobudzenie psychiczne i
zaburzenia rytmu serca.
Zatrucia ostre: (zgony ju\
po 5 g imipraminy, dawki
przekraczajÄ…ce 30 mg/kg sÄ… zwykle groz
ne dla \
ycia).
przekraczajÄ…ce 30 mg/kg sÄ… zwykle groz
ne dla \
ycia).
Objawy:
hipotermia, śpiączka, skurcze lub drgawki kloniczne, spadek
ciśnienia krwi, zaburzenia oddychania, rozszerzenie z
renic,
zaburzenia rytmu (częstoskurcz zatokowy, wieloogniskowe skurcze
dodatkowe, ró\
nego stopnia bloki przedsionkowo-komorowe lub
komorowe).
Zgon, poprzedzony migotaniem komór, mo\
e wystąpić nawet po
pozornym wyzdrowieniu.
Zatrucia przewlekłe antydepresantami trójcyklicznymi:
Suchość w jamie ustnej (obj. cholinolityczne), niewyraz
ne
widzenie, pobudzenie, nadmierna potliwość, zaparcia,
zatrzymanie moczu, spadek ciśnienia, tachykardia, wzrost
ciśnienia śródgałkowego, \
ółtaczka z ostrą martwicą wątroby,
dr\
enia, zaburzenia rytmu serca, parestezje, niepokój
ruchowy, stany lękowe, ataksja.
ruchowy, stany lękowe, ataksja.
Leczenie:
Podtrzymywanie ciśnienia krwi podawaniem płynów (sól
fizjologiczna, 5% glukoza), kontrolowanie drgawek, w
arytmii np. fenytoina 0.5 mg/kg/min i.v. do Å‚Ä…cznej dawki 5
mg/kg.
POCHODNE FENOTIAZYNY
Chloropromazyna, flufenazyna, lewomepromazyna,
promazyna, prometazyna, tiorydazyna.
Pochodne fenotiazyny stosuje się jako środki neuroleptyczne,
przeciwwymiotne i przciwświądowe.
Mechanizm działania polega głównie na blokadzie receptorów
dopaminergicznych w układzie limbicznym, istocie czarnej,
dopaminergicznych w układzie limbicznym, istocie czarnej,
prÄ…\
kowiu i podwzgórzu.
Działają antagonistycznie w stosunku do czynników, które
pobudzają chemoreceptory ośrodka wymiotnego (w du\
ych
dawkach hamują bezpośrednio ośrodek wymiotny w rdzeniu
przedłu\
onym).
Niektóre działają antagonistycznie w stosunku do receptorów
histaminowych H1.
Zatrucia ostre poch. fenotiazyny (dawka śmiertelna 15-150 mg/kg,
ostre objawy zatrucia ju\
od 1 mg/kg dla niektórych pochodnych):
Objawy: senność, ostre podciśnienie ortostatyczne, hipertermia,
tachycardia, suchość w jamie ustnej, nudności, wymioty, ataksja,
brak łaknienia, obrzęk błony śluzowej nosa, gorączka, zaparcia,
dr\
enie mięśni, zaburzenia widzenia, sztywność mięśniowa, śpiączka.
Najczęstszą przyczyną zgonu jest spadek ciśnienia i komorowe
zaburzenia rytmu serca.
Leczenie:
Leczenie:
w ciÄ™\
kim podciśnieniu podawać płyny (sól fizjologiczna, 5%
glukoza we wlewie),
nie stosować amin sympatykomimetycznych,
w zaburzeniach rytmu komorowego  fenytoina (1 mg/kg, i.m. co 5
min do Å‚Ä…cznej dawki 10 mg/kg),
w drgawkach lub nadmiernej aktywności ruchowej  pentobarbital
(2.5% roztwór soli sodowej pentobarbitalu z prędkością do 1
ml/min, a\
do ustÄ…pienia drgawek).
Zatrucia przewlekłe poch. fenotiazyny:
Leukopenia lub agranulocytoza (owrzodzenie dziąseł lub
gardła, gorączka, osłabienie, zamroczenie, brak łaknienia),
\
ółtaczka zastoinowa, uogólniona plamkowo-grudkowa
wysypka z obrzękiem (działanie światła słonecznego),
parkinsonizm polekowy, póz
ne dykinezy (przymusowe ssanie,
mlaskanie i inne mimowolne mięsni mimicznych),
złośliwy zespół poneuroleptyczny  bezwzględne wskazanie do
złośliwy zespół poneuroleptyczny  bezwzględne wskazanie do
zaprzestania stosowania tych leków (zwiększenie napięcia
mięsni szkieletowych, dr\
enia i ruchy mimowolne, hipertemia,
zaburzenia przytomności).
Leczenie:
przerwanie podawania leków,
zwalczanie objawów zaka\
enia (chemioterapeutyki stosownie
do antybiogramu),
niekiedy cholinolityczne leki przeciwparkinsosnowskie.
POCHODNE BENZODIAZEPINY
Alprazolam, chlordiazepoksyd, clonazepam, diazepam, klorazepat,
lorazepam, midazolam, oksazepam, temazepam.
Wszystkie działają poprzez GABAA (odpowiednie receptory
benzodiazepinowe) wzmagając działanie hamujące tego układu
dajÄ…c objawy anksjolityczne, nasenne, przeciwdrgawkowe i
miorelaksacyjne.
Zatrucia ostre:
Senność, depresja, osłabienie, niepokój, ataksja, bóle głowy,
Senność, depresja, osłabienie, niepokój, ataksja, bóle głowy,
zaburzenia koordynacji, śpiączka z sinicą i zaburzeniem
oddychania.
Leczenie:
Leczenie śpiączki i depresji oddechowej (dro\
ność dróg
oddechowych, tlen, oddech wspomagany), podtrzymywanie ciśnienia
krwi.
Specyficzną odtrutką jest flumazenil (antagonista receptorów
benzodiazepinowych) podawany zwykle w dawce 1 mg , i.v. (ze
względu na krótki t0.5=1 h nale\
y stosować co 1-2 h),.
Zatrucia przewlekłe benzodiazepinami:
(zwykle objawy uzale\
nienia)
Długotrwałe stosowanie prowadzi do powstania tolerancji
metabolicznej i receptorowej (objaw ten rozwija siÄ™ jednak
stosunkowo wolno).
Objawy odstawienia sÄ… przewa\
nie przeciwne do efektów
występujących po jednorazowym podaniu.
występujących po jednorazowym podaniu.
Objawy: bezsenność, lęk, dr\
enia, anoreksja, spadek
ciśnienia.
Objawy zagra\
ajÄ…ce: drgawki kloniczno-toniczne lub status
epilepticus, psychozy.
Leczenie:
postępowanie przeciwdrgawkowe, antypsychotyczne,
podtrzymywanie ciśnienia krwi.
Dziękuję
Dziękuję