3582280074

przez przyznanie dzieciom prawa do samo- i wspóLstanowienia. doprowadziła do upadku roli nauczyciela i spadku autorytetu rodziców.

Jednak zdaniem B. Śliwerskiego zbyt wiele złego przypisuje się idei wychowania autorytarnego, jakby ono tylko wpływało na zmianę postaw dzieci i młodzieży. Idea ta stała się natomiast doskonałym argumentem dla kolejnych pokoleń pedagogów, w forsowaniu swoich doktryn czy modeli wychowania. Trzeba zauważyć, że nie ma jednej pedagogiki czy teorii wychowania antyautorytarnego. gdyż można do niej zaliczyć wychowanie wolne od represji, od kar. od społecznych przymusów, od autorytetów, aż do wychowania rewolucyjnego, prowadzącego do zmian społeczno-politycznych w społeczeństwie. Nie każdy wychowawca, który jest przeciwnikiem autorytarnego, czy represyjnego stylu wychowania, jest przedstawicielem wychowania antyautorytarnego. Należy też odróżnić pedagogikę anty autorytarną o orientacji wychowawczej, która dąży do swobodnego rozwoju osobowości dziecka, od pedagogiki antyautorytanej o orientacji politycznej, zabiegającej o wolną osobowość jednostek ludzkich, w wolnym społeczeństwie. Idea wychowania antyautorytarnego jako przeciwstawna wychowaniu autorytarnemu, jest częścią szeroko pojmowanego wychowania liberalnego. Nie jest więc jedyną, ale jedną z wielu możliwych dróg do zagwarantowania wolności indywidualnego rozwoju w codziennych kontaktach między wychowawcami a ich wychowankami.

15.Pedagogika emancypacyjna

W pedagogice emancypacyjnej centralna role odL*rvwa noiccie emancypacji, czyli wyzwolenia jednostek od społecznej przemocy przez aklvwnv udział w kreowaniu anty represyjnych form wychowania i współżycia, ale i autonomie, wyzwolenie i uzyskanie przez młodeuo człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów.

Pedagogika emancypacyjna nie zgadzała się na to. aby osobowość człowieka była kształtowana z zewnątrz, by była przystosowywana do normatywnych, ideologicznych i politycznych żądań swoich władz państwowych, postulowała by człowiek stawał się takim, jakim chciałby być, zalecała podjęcie walki ze strukturami władzy by ją znieść, zniszczyć i nie reformować. Emancypacja oznaczała wyzwolenie się spod społecznej dominacji i zależności, ku swobodnemu wyrażaniu własnych, autentycznych potrzeb, równości szans, prawu do samostanowienia, samoregulacji. do wychowania wolnego od przemocy i wzmacniającego się JA. Takie terminy jak wyzwolenie, emancypacja czy wolność stały się kluczowymi hasłami do wszelkich rewolucyjno-reformatorskich inicjatyw w systemach oświaty różnych państw.

Pedagogika emancypacyjna jest normatywnym nurtem w naukach o wychowaniu, o zróżnicowanej strukturze i założeniach. Można wyróżnić dwa nurty: polityczny i indywidualistyczno-anarchiczny. Pierwszy nurt poprzez nadanie mu politycznie instrumentalnego charakteru sprawił, że pedagogika emancypacyjna stała się ruchem protestu przeciwko nowoczesnemu społeczeństwu przemysłowemu, przeciwko ideologii oraz przeciwko szeroko rozumianym zagrożeniom ekologicznym. Drugi nurt jest źródłem romantycznej czy utopijnej wiary w ukształtowanie nowego człowieka w doskonałym, wolnym od władzy i przemocy społeczeństwie. Ukazuje jako naczelny cel wychowania umożliwienie człowiekowi bycia wolna osobowością, wolna od przymusów, jakie niosą za sobą państwo, relinia, nrawo i normy moralne. Nurt ten kładzie nacisk na wolność jednostki, zdolność do samostanowienia i autonomii.

Do podstawowych nurtów pedagogiki emancypacyjnej należy zaliczyć pedagogikę „uciśnionych” Freire'a. pedagogikę „wyzwolenia dziecka" NeilFa. pedagogikę krytyczną Szkół)' Frankfurckiej. Aleksander Neill. twórca pedagogiki wyzwolenia dziecka, krytykował szkołę tradycyjną, gdyż. jak uważał, była zła. ponieważ była wymyślona przez dorosłych i dla dorosłych. Dorośli narzucając własne temp i sposoby uczenia się. nieświadomie negowali prawo dziecka do bycia sobą. do zabawy, twórczości i dzieciństwa. Neill wychodził z założenia, że dziecko jest z natury dobre, mądre i rozsądne, że posiada własną niepowtarzalną osobowość, że nie rodzi się bezduszną istotą, którą trzeba ulepszać i naprawiać. Twierdzi, że należy pozostawić dziecku absolutną swobodę. Na tych założeniach oparł główne zasady swojej pedagogiki w odniesieniu do nauki i do wychowania. Zasady dotyczące nauki

•    dewiza „róbcie co chcecie”

•    swoboda chodzenia lub do szkoły

•    szkołą zarządzają i kierują dzieci

•    lekcje odbywają się na zasadzie zajęć fakultatywnych

•    decyzją o rozpoczęciu nauki pisania i czytanie podejmuje wychowanek

•    najważniejsza jest własna decyzja dziecka o nauce bez nacisku osób dorosłych

•    nie zwraca się uwagi na stroje i uczesanie

•    dzieci nie obawiają się nauczycieli (nauczyciel nie krzyczy, nie prawi morałów)

•    lekcje dostosowane są do wieku dziecka, czasami do zainteresowań

•    dzieciom nie podaje się planu zajęć, bo podział na przedmioty nie jest im do niczego potrzebny

•    nie ma lekcji religii (wiara powinna być domeną ludzi dojrzałych, tak jak zabawa jest prawem dziecka) Zasady dotyczące wychowania

•    jak najwięcej swobody

•    każdy ma prawo głosu, głos dziecka jest równy głosowi wychowawcy

12