3582308087

Rozdział 1 Przedmiot nauki o finansach publicznych.

1.    Pojęcie nauki o finansach publicznych.

Istnieją trudności z definicją „ finansów publicznych” Do zdefiniowania finansów publicznych wielce przydatne jest kryterium własności, wg którego działalność gospodarczą i społeczną dzielimy na prywatną i społeczną => sektor prywatny i sektor publiczny. Zastosowanie tego kryterium pozwala stwierdzić, że przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska i procesy związane z powstawaniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego. Wadą tej definicji jest sprowadzenie fin. publicznych do nauki o gospodarowaniu pieniężnymi środkami publicznymi ( co jest typowe dla ekonomii klasycznej), a jej nowoczesne ujęcie wymaga , oprócz zewnętrznej formy fiinduszy publicznych, wzięcia pod uwagę również jej treści ekonomicznej, społecznej, politycznej itp.( nauka stara się określić związki przyczynowo - skutkowe między gromadzeniem pieniędzy a procesami gospodarowania, społecznymi i politycznymi)

Nauka o fin. pub. bada przyczyny i skutki tworzenia finansów publicznych, a to wymaga odpowiedzi na pytania:

•    Dlaczego władze zgłaszają popyt na pieniądz, co kształtuje jego wielkość?

•    W jaki sposób popyt na pieniądz może być zaspokojony?( podatki, pożyczki)

•    Jakie skutki przynoszą wydatki władz publicznych, kreowanie popytu na pieniądz?

•    Jakie instrumenty tworzenia funduszy publicznych powinny być zastosowane?

•    Jakie dziedziny i w jaki sposób powinny być finansowane z funduszy publicznych?

•    Jakie powinny być relacje miedzy różnymi szczeblami władzy?

2.    Kategoria potrzeb zbiorowych

Działalność gospodarcza człowieka ma na celu zaspokajanie potrzeb, co stanowi centralny element teorii ekonomicznej (to jest motyw gospodarczej aktywności człowieka)

Potrzeba - pożądanie wartości użytkowych (dóbr i usług), wynikające z osiągniętego rozwoju gospodarczego i kulturalnego ludzkości.

-    ma charakter nieograniczony (na nowym poziomie rozwoju, nowe potrzeby)

są wywoływane przez postęp techniczny, organizacyjny, naukowy, kulturalny itp.

-    wraz z rozwojem materialnego dobrobytu rośnie rola potrzeb wyższego rzędu. Natomiast możliwości zaspokajania potrzeb są ograniczone => prawo ograniczonych możliwości zaspokajani potrzeb (które ma względny i ogólny charakter)

Zróżnicowanie stopnia zaspokajania potrzeb wynika z:

-    zachowania poszczególnych jednostek (ich kryteria wyboru)

-    wpływu państwa, władz samorządowych.

Niektóre potrzeby muszą być zaspokajane zbiorowo (odbiorcą jest społeczeństwo) np. obrona narodowa, oświetlenie ulic, korzystanie z dróg publicznych itp. Istnienie potrzeb zbiorowych wynika z istnienia społeczeństwa oraz instytucji państwa. Wymaga to niestety funduszy, co powoduje sięgnięcie do dochodów innych podmiotów, głównie gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, ewentualnie - z zagranicy. A to z kolei ogranicza zaspokajanie potrzeb indywidualnych.

Wybór zakresu i rodzaju potrzeb indywidualnych, które są finansowane z funduszy pub. wynika z:

-    istniejącego w danym kraju systemu ekonomicznego,

-    realizowanej doktryny społecznej

-    poziomu rozwoju ekonomicznego i cywilizacyjnego

Alokacja środków pieniężnych na potrzeby zbiorowe jest niepopularna, gdyż społeczeństwo odczuwa je bardziej ex post niż ex antę tj. np. jeśli chodzi o obronę narodową zauważa sens nakładów na nią, gdy bezpieczeństwo jest naruszone.

Niektórzy kwestionują podział potrzeb na indywidualne i zbiorowe, uważając że potrzebę trzeba traktować jako zjawisko przypisane tylko jednostce.

3.    Dobro publiczne

Trudno przeprowadzić podział na dobra publiczne i prywatne. Część dóbr ma charakter wyłącznie publiczny np. powietrze, lasy, morza itp., inne mogą być i takie i takie (np. energia).

l