Struktura organizacyjna ZUS-u
W strukturze ZUS-u można wyodrębnić :
1. centralę
2. terenowe jednostki organizacyjne
Jeżeli ZUS ma osobowość prawną, to wszystkie jednostki mieszczące się w jego strukturze mają taki sam charakter prawny. Zakres rzeczowy działania centrali oraz podział na jednostki wewnętrzne w ramach centrali i wyodrębnienie komórek organizacyjnych ustala statut nadany ZUS-owi przez Ministra ds. zabezpieczeń społecznych.
W centrali wyodrębniono 33 komórki, w skład których wchodzi gabinet Prezesa i 5 biur (np. biuro ds. integracji europejskiej) oraz 25 departamentów^ np. ds. zamówień publicznych). Aktualnie zmniejszono liczbę terenowych jednostek organizacyjnych z 52 do 42 z powodu oszczędności. ZUS zajmuje pozycję pracodawcy w stosunku do pracowników zatrudnionych w tych jednostkach. ZUS ma obowiązek zgłoszenia tych pracowników do ubezpieczenia, opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne tych osób i realizacji nabytego przez pracowników prawo do świadczeń. Zakład występuje też w roli płatnika składek w stosunku do swoich pracowników.
Zadania ZUS-u, które są w większości realizowane przez terenowe jednostki organizacyjne polegają na realizacji przepisów prawa ubezpieczenia społecznego, ale przede wszystkim chodzi o (art.68 ustawy o systemie):
1. Stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczenia społecznego;
2. Ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń, chyba że ten obowiązek należy do płatnika składek;
3. Dochodzenie nienależnie pobranych świadczeń
4. Wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenie społecznie, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;
5. Prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z funduszy ubezpieczeń społecznych i innych źródeł;
6. Prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek;
7. Orzekanie przez lekarzy orzeczników Zakładu oraz komisje lekarskie Zakładu dla potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
8. Kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy;
9. Kontrola płatników składek w zakresie wykonywania przez nich obowiązku składkowego;
10. Wypłacanie świadczeń wyjątkowych przyznanych decyzją konstytutywną Prezesa Zakładu;
1. Do zakresu działania Zakładu należy między innymi:
1) realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności:
a) stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
b) ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń chyba że na mocy odrębnych przepisów obowiązki te wykonują płatnicy składek,
c) wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
d) prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z funduszy ubezpieczeń społecznych lub innych źródeł,
e) prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek,
fi orzekanie przez lekarzy orzeczników Zakładu oraz komisje lekarskie Zakładu dla potrzeb ustalania upmwnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
la) opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu zabezpieczenia społeczne go;
2) realizacja umów iporozunueń międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych;
2a) wystawianie osobom uprawnionym do emerytur i rent z ubezpieczeń społecznych imiennych legitymacji emeryta—rencisty, potwierdzających status emeryta-rencisty;
3) dysponowanie środkami finansowymi funduszów ubezpieczeń społecznych oraz środkami Funduszu