3582308598

WYCHOWANIE SPARTAŃSKIE I ATEŃSKIE

Sparta to państwo (polis) przede wszystkim wojskowe i arystokratyczne; nie posunie się więc nigdy dalej po drodze, która by ją doprowadziła do tego, czemu autor dał nazwę „wychowania skryby". Wprost przeciwnie, będzie się szczycić, że pozostaje wciąż państwem półanalfabetów. Tego twierdzenia nie możemy jednak brać dosłownie. Spartanie nie byli analfabetami. Plurach zapewnia, że jeśli chodzi o umiejętność czytania i pisania, umieli przynajmniej „to co konieczne". Wpajano w młodzież „lakonizm", tj. umiejętność wysławiania się nieco sztucznie, lecz zwięźle.

Celem wychowania Spartańskiego jest „wytresowanie" hoplity. Ta ciężka piechota zapewniła Sparcie jej przewagę wojskową. Sparta wypracowała całą politykę eugenizmu. Dziecko musi tuż po przyjściu na świat zostać przedstawione na Lesche komitetowi starców. Przyjmują je oni jako przyszłego obywatela, tylko jeżeli jest piękne, dobrze zbudowane i silne. Niemowlęta wątłe i ułomne wyrzuca się na rozkaz na śmietnik. Są to „wyrzutki”.

Państwo swą władzę nad dzieckiem przenosi łaskawie na rodzinę, dopóki nie ukończy ono siedmiu lat. Wedle greckich pojęć wychowanie nie zostało do tej pory rozpoczęte. Przed ukończeniem siedmiu lat można mówić tylko o hodowli, anatrofe. Niewiasty spartańskie słynęły z doświadczenia w tej dziedzinie. Mamki lakońskie osiągały najwyższe ceny na targowisku. Ceniono je szczególnie w Atenach.

Po ukończeniu siedmiu lat przechodzi młody Spartanin całkowicie w ręce państwa; i do swej śmierci pozostaje jego niepodzielną własnością. Wychowanie, w ścisłym znaczeniu tego słowa, trwa do lat siedmiu do dwudziestu; czuwa nad nim bezpośrednio osobny urzędnik, jest to dosłownie komisarz państwowego wychowania (pajdonomos). Dziecko zostaje wcielone do organizacji młodzieżowych podzielonych na kategorie stopniowanej hierarchii. Przypominają one cokolwiek nasze hierarchie skautowskie, a jeszcze bardziej stopnie w organizacjach młodzieżowych państw totalitarnych typu faszystowskiego jak Gioventu fascista lub też Hitlerjugend. Agoga trwa przez trzynaście lat podzielonych na trzy podokresy.

Od 8 do 11 lat - 4 lata do wieku chłopiąt

a)    rhobidas (znaczenie nieznane)

b)    promikkidzomens: przedchłopię

c)    mikki[chi]dzomenos: chłopię

d)    propajs: przedchłopiec

Od 12 do 15 lat: chłopcy w pełnym znaczeniu

e)    protopampajs: rozwinięty chłopiec 1 roku

f)    atropampajs: rozwinięty chłopiec 2 roku

g)    mellejren: przyszły ejren

h)    mellejren przyszły ejren 2 roku

Od 16 do 20 lat: 5 lat efebii. Spartańska nazwa efeba brzmi ejren

i)    ejren 1 roku (też sideunas?)

j)    ejren 2 roku

k)    ejren 3 roku albo tritejren

l)    ejren 4 roku

m)    protejras: ejren przewodny.

Licząc dwadzieścia lub dwadzieścia jeden lat młodzieniec kończył swe wykształcenie, ale nie czynił jeszcze zadość wszystkim wymaganiom bezlitosnego totalitarnego państwa. Zaliczano go wtedy do oddziałów „dorosłych" poczynając od oddziału „graczy w piłkę", sfejres.