3582308812

Rola francuszczyzny w rozwoju języka polskiego

1.    Przyczyny wpływów francuskich. Przed XVII wiekiem związek Polski z Francją nie był silny (benedyktyni w X/XI wieku). W XVI wieku związki się nasilają - Henryk Walezy, Polacy zaczynają wyjeżdżać na studia do Francji, np. Zamoyski, Kochanowski. Bywali w Polsce francuscy nauczyciele - Stratorius-Stojeński. Główny wzrost wpływów franc. przypada na XVII wiek, najważniejszych ośrodkiem był dwór królewski - działały tu dwie królowe, Maria Ludwika Gonzaga, żona Władysława IV, a potem Jana Kazimierza, oraz Maria d'Arqiuen - żona Sobieskiego. Wokół nich skupiały się damy dworu, przeważnie Francuzki. Sobieski mówił z żoną łydko po francusku, ten język stał się językiem dworskim Innym źródłem był zakon wizytek, zakonnice wychowywały panny znakomitego rodu, korzystając z gramatyk francuskich. Stanisław Leszczyński sprowadzał Polaków do Luneville, po powrocie szerzyli kult francuszczyzny - panowała ona na dworze Sasów. Język ten szerzyli też jezuici. Dzięki fundacji Augusta III w Krakowie powstała katedra języka francuskiego, wcześnie w Wilnie.

2.    Zakres tematyczny, zasięg społeczny i trwałość w języku galicyzmów. Znaczenie zdobył francuski zwłaszcza wśród arystokracji polskiej, w otoczeniu królów. Ważny był też w Collegium Nobiiium Konarskiego, rozszerzył się na zamożna szlachtę i rozszerzał z każdym dziesięcioleciem Przeciętny szlachcic patrzył sceptycznie - np. Pasek. Zakres tematyczny to głównie otoczenie dworu, tzn. zabawy, tańce, rozrywki, stroje, muzyka, budownictwo, wojskowość, kuchnia, teatr, literatura, np. dama, gorset, kadet, konfitury, szampan, kulisy.

3.    Kulturowa rola francuszczyzny. Francuski stał się językiem tak wpływowym w Polsce jak łacina. Pojawiła się moda na francuszczyznę, często używaną niepoprawnie, jedynie ze względów pewnego snobizmu językowego. Z dworu zeszła do poziomu szlachty, która -zwłaszcza kobiety - pielęgnowała jej wpływy, wynosząc ją ponad polski. Moda ustępuje od połowy XIX wieku, utrzymuje się w kręgach skomopolityzowanej szlachty. Krytykował taką modę Niemcewicz, choć w listach sam nie umiał wystrzec się wtrętów francuskich.

4.    Wpływ języka francuskiego na system gramatyczny polszczyzny. (B. Walczak) Wpływ francuski na system gramatyczny polszczyzny jest raczej nieznaczny i przejawia się w zjawiskach marginalnych. Francuszczyzna podtrzymywała także i utrwalała wpływy systemowe łaciny.

Morfologia: Proces wyabstrahowania z leksykalnych zapożyczeń francuskich pewnych charakterystycznych sufiksów:

A)    Sufiksy pochodzenia francuskiego - ada,- aż, -eria np. żenada, kolumnada, instruktaż, magazynier.

B)    Ekspresywne formacje typu kurwiszon, małpiszon, korniszon (z fr. -ichon, -uchon)

C)    Galicyzmy podtrzymujące formanty pochodzenie łacińskiego: -ik, -ika, -cja, -encja, -ancja, -ent, -ant, -ista, -izm, ale francuski nie przyczynił się do zwiększenia ich produktywności.

D)    Kształtowanie się zestawień dwuwyrazowych (wg. Damborskyego):

-zestawienia apozycyjne:    wyrazy oznaczające zawód i specjalizacje np.

lekarz-dentysta,    dwuwyrazowe określenia kobiet np. kobieta-lekarz,

zestawienia-terminy naukowe np. słowo-pojęcie, formacje ekspresywne z drugim członem np. grzyb- olbrzym

-zestawienia w drugim członem w dopełniaczu: zestawienia-kalki w rodzaju racja stanu, rzut oka, stan rzeczy