221 (44)

Współczesne warunki funkcjonowania i rozwoju języka polskiego*

1.    W krótkim z konieczności artykule można jedynie zwrócić uwagę na niektóre sytuacje i uwarunkowania związane z określonymi zjawiskami w sferze językowej.

Należy zaznaczyć, że chodzi tu o teren Polski.

2.    Funkcjonowanie języka uzależnione jest zawsze, jak wiadomo, od czynników w stosunku do niego zewnętrznych, natomiast jego rozwój spowodowany jest tylko częściowo warunkami zewnętrznymi (słownictwo, frazeologia), częściowo zaś jest niezależny od tych warunków (gramatyka).

Już na wstępie powstaje krótkie, ale zasadnicze pytanie, czy istnieją odpowiednie warunki swobodnego funkcjonowania i rozwoju języka polskiego w Kraju. Odpowiedź jest właściwie oczywista: w niepodległym państwie język ojczysty ma optymalne warunki pełnego, wszechstronnego funkcjonowania i rozwoju.

3. Mówiąc o rozwoju współczesnego języka polskiego, mamy na myśli procesy zachodzące we wszystkich jego odmianach formalno-funkcjonalnych, tzn. uwzględnia się zróżnicowanie społeczne i geograficzne. Odnosi się to również do funkcjonowania języka.

Zrozumiałe jest jednak to, że np. sytuacja odmian regionalnych języka polskiego (gwar wiejskich i miejskich) nie jest taka, jak polszczyzny ogólnej. Rzeczą naturalną jest ich niższa w stosunku do języka ogólnopolskiego ranga społeczna i znacznie ograniczone lub zanikające funkcjonowanie.

Bardziej szczegółowo zatem rzecz ujmując, trzeba stwierdzić, że o optymalnych warunkach funkcjonowania i rozwoju mówi się z reguły w odniesieniu do naczelnej odmiany formalno-funkcjonalnej współczesnego języka polskiego, jaką jest język ogólnopolski.

4. Można podzielić obserwowane zmiany językowe i związany z tym współczesny rozwój polszczyzny ogólnej na dwie podstawowe grupy: 1) zmiany zachodzące bez

’ Z. Zagórski, Współczesne warunki funkcjonowania i rozwojujęzyka polskiego. W: Języka współczesne społeczeństwo polskie. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej dla uczczenia 75. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości (9 i 10 listopada I993r.). Pod red. Z. Zagórskiego. PTPN Prace Komisji Językoznawczej, t. XXI. Poznań 1994, s. 82*92.