227 (40)

227

Współczesne warunki funkcjonowania i rozwoju Języka polskiego

runkiem rozwojowym jest zbliżanie się do języka ogólnopolskiego. Trzeba wszakże dodać, żc jeszcze dziś można spotkać stare gwary wiejskie wykazujące się żywotnością i rozwojem.

8.    Dla całości obrazu nałeży uwzględnić też oddziaływanie regionalnego podłoża językowego (gwar wiejskich) na polszczyznę ogólną’. Chodzi tu zwłaszcza o słownictwo i frazeologię.

9.    Według MRS 1993 (s. 44)^l0, ludność wiejska liczyła (są to dane szacunkowe) 31 XII 1992 r. 14 549 000 osób, co stanowiło 37,9% ogółu ludności w Polsce (w miastach mieszkało 23 869 000 osób, 62,1% ogółu ludności). RS 1992 (s. 46)" podaje min. informacje dotyczące „ludności w wieku 15 lat i więcej według wieku i poziomu wykształcenia w 1998 r." Na ogólną liczbę ludności w tym wieku: 28 269 000, a 10 788 000 ludności mieszkającej na wsi tylko 198 000 osób miało wyższe wykształcenie (wobec ogólnej liczby 1 838 000 osób mających to wykształcenie), 1415 000 osób miało wykształcenie średnie, policealne lub niepełne wyższe (wobec ogólnej liczby 6 980 000 osób), 2 606 000 — zasadnicze zawodowe (ogólna liczba: 6 666 000 osób). 5 309 000 (wobec ogólnej liczby 10 961 000) — podstawowe (łącznie z niepełnym średnim), a aż 1 212 000 osób (wobec ogólnej liczby 1 721 000 osób) miało wykształcenie niepełne podstawowe lub nie miało w ogóle wykształcenia.

Można bardzo ostrożnie (potrzebne by tu były wyniki szczegółowych badań socjolingwistycznych) wysnuć ewentualnie wniosek, że przypuszczalnie kilka milionów (około 8 milionów?) ludności wiejskiej (chodzi tutaj szczególnie o osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, podstawowym, niepełnym podstawowym i bez wykształcenia) znało w ostatnich kilku latach stare gwary wiejskie, prawdopodobnie zaś znacznie mniejsza część tej ludności (ile milionów?) operowała gwarami wiejskimi jako głównym lub nawet jedynym środkiem komunikowania się. Dochodzi do tego pewna liczba dzieci w wieku poniżej 15 lat, których prymamą odmianą for-malno-funkcjonalną języka polskiego wyniesioną z domu (pod wpływem rodziców i/lub dziadków) jest gwara wiejska.

10. Nawiązując do znanej koncepcji Bernsteina, tzn. wyodrębniając dwa typy kodów: kod rozbudowany i ograniczony¹², wypada stwierdzić (jeśli idzie o sytuację panu-

⁹    Por. np. podobne stwierdzenia A. Zaręby w artykule pt. Główne tendencje zmian językowych we współczesnej polszczyżnie. W: Pisma polonistyczne i slawistyczne. Warszawa 1983, s. 14-15. Zwracał już na to uwagę E. Pawłowski w artykule pt. Wpływy gwarowe w dialekcie kulturalnym południowej Małopolski. W: Symholae połonicae in honorem Stanislai Jodłowski. Wrocław 1972, s. 99. 100, 108. Por. też np. Z. Z a g 6 r s k i, O badaniach integracji w zakresie świadomości językowej w kilku województwach zachodnich. Wrocław 1982, s. 20; idem, Z problematyki badań.... op.cit._% s. 317-318.

¹⁰    MRS 1993 = Mały Rocznik Statystyczny. 1993. R. XXXVI. Warszawa 1993.

¹¹    RS 1992 = Rocznik Statystyczny. 1992. R. LII. Warszawa [1992].

¹³ B. Bernstein, Socjolingwistyka a społeczne problemy kształcenia (.A Sociolinguistic Approach toSocial Learning). W: Man, Language and Society. Contributions to the Sociology of l.anguage. Pod red. S.K.. Ghosha. The llague, Paria 1972. W polskim zbiorze pt. Język i społeczeństwo. Pod red. M. Głowińskiego. Warszawa 1980, s. 95 i n.